Οι Αντηχήσεις είναι ένα πρότζεκτ που δουλεύεις, αν δεν κάνω λάθος, από το 2005. Τι σε έπεισε να ανασύρεις ηχογραφήσεις δεκαετίας και γιατί είχαν μείνει «στο συρτάρι» τόσα χρόνια;
Πολύ συχνά ζητάω από τους ηχολήπτες που επιμελούνται τον ήχο των εμφανίσεων να ηχογραφούν την performance για λόγους αρχείου περισσότερο, παρά ως υλικό προς έκδοση –αν και πάντα ευελπιστώ πως κάποιες εκτελέσεις θα έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον, άρα θα είναι και αξιοποιήσιμες μελλοντικά.
Συνήθως βέβαια αυτές οι ηχογραφήσεις μένουν στο συρτάρι και, αν δεν υπάρξει κάποιο κίνητρο, τελικά ξεχνιούνται. Ευτυχώς, στην περίπτωση του συγκεκριμένου πρότζεκτ, με κινητοποίησε η πρόσκληση του Στυλιανού Τζιρίτα και της A Man Out Of A Man για την έκδοση μίας κασέτας. Έτσι, επεξεργάστηκα εκείνες τις ηχογραφήσεις που θεώρησα ότι κουβαλούν με επάρκεια τόσο το πνεύμα, όσο και την ατμόσφαιρα που ήθελα.
Με τι κριτήριο έγινε λοιπόν η επιλογή του υλικού; Και γιατί οι επιλογές σταματάνε στο 2010, ενώ, απ’ όσο καταλαβαίνω, μιλάμε για ένα ενεργό πρότζεκτ;
Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι διάφοροι πειραματισμοί με το echo και τα delays που είχα ήδη ξεκινήσει περίπου από το 1998, άρχισαν να μορφοποιούνται. Δημιουργήθηκε εν τέλει μία ενότητα με συγκεκριμένα κομμάτια, η οποία ωρίμασε γύρω στο 2007. Προς το τέλος της δεκαετίας, υπήρξε μία καμπή και μία ανάγκη να το πάω προς νέα κατεύθυνση. Έτσι, οι επιλογές για το συγκεκριμένο άλμπουμ περιορίστηκαν σε υλικό της πενταετίας 2005-2010, όπου πιστεύω ότι συμπυκνώνεται η ωφέλιμη φάση της διαδρομής των Αντηχήσεων.
Το άλμπουμ κυκλοφορεί σε κασέτα. Πώς βλέπεις την επιστροφή της; Τελικά, έχει καθόλου σημασία σε τι format ακούμε μουσική ή η όλη συζήτηση έχει να κάνει με κάποιου είδους φετιχισμό;
Φυσικά και έχει μεγάλη σημασία το format, ειδικά αν μιλάμε για ακροατές που πραγματικά θέλουν να επικοινωνήσουν με τη μουσική και τους δημιουργούς της.
Ως άνθρωπος που μεγάλωσε –και άρα διατηρεί μία σχέση αγάπης– με τα βινύλια και τις κασέτες (και κατά συνέπεια με τον αναλογικό ήχο και όχι με την άυλη μουσική και την τέλεια απαξίωση της ποιότητας του αναπαραγόμενου ήχου) ομολογώ ότι χάρηκα με την προοπτική της κυκλοφορίας του υλικού σε κασέτα. Αν και η αλήθεια είναι πως ως φορέας ήχου δεν στέκει ποιοτικά στο ύψος του βινυλίου.
Από την άλλη, συνεχίζει να μου προκαλεί έναν μόνιμο και άλυτο προβληματισμό η αντιστρόφως ανάλογη εξέλιξη της τεχνολογίας, με τα trends τα οποία κατά καιρούς κυριαρχούν σε σχέση με την αναπαραγωγή της μουσικής.
Κάποτε ψάχναμε τον καλό προενισχυτή, την τέλεια κεφαλή του πικ απ, τα κορυφαία ηχεία, ακόμη και τα καλώδια, ώστε να έχουμε την εμπειρία της ακρόασης όσο πιο κοντά γινόταν στον ήχο της παραγωγής –οι οποίες παραγωγές, παρεμπιπτόντως, στοίχιζαν και στοιχίζουν ολόκληρες περιουσίες προκειμένου να έχουν τη συγκεκριμένη ποιότητα. Και τελικά, το επίπεδο της ποιότητας απαξιώνεται. Βρεθήκαμε να ακούμε μουσική από κινητά. από κάτι φορητά πικ απ βαλιτσάκια (σαν εκείνα της δεκαετίας του 1950-60 που έγιναν της μόδας) ή από mp3 κλπ.
Υπάρχει λοιπόν ένα θέμα φετιχισμού και από τις δύο πλευρές. Είναι όμως τουλάχιστον παρήγορο ότι επανακάμπτει το βινύλιο, όπως και νέοι τύποι αρχείων, που εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ήχου, άρα και πολύ πιο διευρυμένη την εμπειρία της ακρόασης.
Πώς επέλεξες να αφιερώσεις ένα ολόκληρο πρότζεκτ στο φαινόμενο της αντήχησης; Νομίζω πως η αφετηρία σου είναι μυθολογικής υφής και η αλήθεια είναι πως μπορώ να καταλάβω γιατί η ηχώ έχει αποκτήσει ανά τους αιώνες μυθολογικές (ή άλλες) προεκτάσεις…
Η ηχώ είναι ένα φυσικό φαινόμενο που με εντυπωσίαζε παιδιόθεν. Και είναι όντως εκπληκτικό και μυστηριακό ταυτόχρονα το πώς ένα απλό φαινόμενο ανάκλασης του ήχου μπορούσε να γεννήσει μέσα μου (ίσως επειδή δεν γινόταν να το εκλογικεύσω, τότε) αίσθημα δέους και μια σχεδόν μεταφυσικής διάστασης εμπειρία. Η μυθολογία και οι δοξασίες ήλθαν αργότερα και διεύρυναν ακόμη περισσότερο τη γοητεία που ασκούσε πάνω μου.
Πολύ αργότερα, άρχισα να πειραματίζομαι με τα echo pedals και τα delays. Με αποτέλεσμα, αν και μουσικός των γκρουπ, να μου δίνεται η δυνατότητα όχι μόνο να έχω μία αυτοδυναμία σε επίπεδο live –κυρίως σε περιόδους στις οποίες είμαστε ανενεργοί με το Κεφάλαιο 24– αλλά να αναπαράγω με το μπάσο μου το αίσθημα που ένιωσα πολλά χρόνια πριν.
Η διασύνδεση λοιπόν του καθαρά τεχνικού μέρους, που μου επέτρεπε την επιτόπια δημιουργία dark ambient πολυρρυθμικών ή πολυμετρικών ηχοτοπίων, με την ισχυρή ανάμνηση του φαινομένου της ηχούς και της μυθολογίας που πάντα με γοήτευε, δώσανε το όνομα, αλλά και την ουσία στο πρότζεκτ Αντηχήσεις.
Η παρουσίαση μιας τέτοιας δουλειάς σε έναν χώρο όπως το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης μού φαίνεται πολύ ταιριαστή επιλογή. Πώς επιδρά ένας τέτοιος χώρος (ή, τέλος πάντων, ο όποιος χώρος) σε μια μουσική που ούτως ή άλλως έχει χωρική διάσταση (αν σκεφτούμε ότι στην τελική η ηχώ είναι μία αντανάκλαση);
Είναι γνωστό ότι η μουσική επιδρά στο χώρο και αντιστρόφως. Όμως, όταν βρεθείς σε έναν χώρο όπως αυτός της αρχαίας Δωδώνης, αισθάνεσαι άμεσα την επιρροή του, ειδικά όταν δημιουργείς –και μάλιστα επί τόπου– αυτού του είδους τη μουσική, η οποία είναι μία σκηνοθεσία αντανακλώμενων ήχων στον χώρο, έξω από τις μετρικές ή τις τονικές συμβάσεις.
Είναι δύσκολο να το μεταφέρω εδώ, όμως υπήρξαν κομμάτια στα οποία συνέβη μία συνάφεια κι ένας συντονισμός των φυσικών ήχων του περιβάλλοντος με τις τεχνητά παραγόμενες αντηχήσεις. Για παράδειγμα, ήχοι πουλιών και εντόμων έμπαιναν στο delay και επαναλαμβάνονταν, δημιουργώντας μια πρωτοφανή ενότητα με τη μουσική. Οι ακροατές, κατά γενική ομολογία, ένιωσαν όλη τη φύση τριγύρω να διεγείρεται και να συμμετέχει. Η εμπειρία της παρουσίασης των Αντηχήσεων εκείνης της βραδιάς στη Δωδώνη ήταν μοναδική και, τολμώ να πω, εξαγνιστική.
Χρησιμοποιείς επίσης σε κάποια κομμάτια την πρόζα του Γιώργου Οικονόμου. Πώς αυτή συνεργάζεται με τη μουσική; Δίνει κάποιες επιπλέον νοηματικές προεκτάσεις ή υπογραμμίζει τα νοήματα που υπάρχουν πιο κωδικοποιημένα στη μουσική αφήγηση;
Συμβαίνουν και τα δύο. Σε κομμάτια που προϋπήρχαν, ο λόγος ήρθε και έδωσε νόημα στον ήχο· αλλά υπήρξαν και κομμάτια όπου ο ήχος ήρθε εκ των υστέρων να δημιουργήσει ένα περιβάλλον γύρω από τον άξονα του λόγου.
Και στις δύο περιπτώσεις, αυτό που μου φάνηκε ενδιαφέρον, ήταν το πόσο η απόκοσμη ατμόσφαιρα των παλαιότερων κυρίως γραπτών του Γιώργου Οικονόμου, με όλα εκείνα τα στοιχεία, της φιλοσοφίας, των θρησκειών, του μυστικισμού, αλλά και της οικολογίας, ταίριαξαν και δημιουργούσαν μία αδιαίρετη ενότητα με την ατμόσφαιρα και το περιεχόμενο της δικής μου μουσικής. Υπήρχε λοιπόν μία συγγένεια, κάτι που φαίνεται καλύτερα στις αναπτυγμένες εκτελέσεις των κομματιών στις live performances, παρά στην περιορισμένη διάρκειά τους, που έγινε για τις ανάγκες της κασέτας.
Νομίζω πως όλες οι συνθέσεις που παρουσιάζονται είναι ηχογραφημένες λάιβ, χωρίς επιπλέον προσθήκες, σωστά; Μιλάμε για ήδη σεταρισμένες συνθέσεις ή εμφιλοχωρεί κι ο αυτοσχεδιασμός;
Όλα τα κομμάτια είναι παιγμένα και ηχογραφημένα live. Εκ των υστέρων έγινε editing στο στούντιο μόνο ως προς τον τονισμό ορισμένων μερών και κυρίως ως προς τη διάρκεια, η οποία στην αρχική live εκτέλεση ήταν μεγάλη και άρα ακατάλληλη προς έκδοση.
Ως προς τις συνθέσεις, θα έλεγα ότι πρόκειται για πλαίσια και δομές, με συγκεκριμένα τονικά ρυθμικά και αρμονικά θέματα, με τον αυτοσχεδιασμό όμως να παίζει καταλυτικό ρόλο, καθορίζοντας το περιεχόμενο, το οποίο είναι μοναδικό για κάθε performance. Ωστόσο, θα πρέπει να τονίσω ότι πρόκειται για ένα απολύτως οργανωμένο και δύσκολο ως προς την εκτέλεση πρότζεκτ.
Πώς συνδέονται οι Αντηχήσεις με τις ομαδικές δουλειές στις οποίες συμμετέχεις (των Κεφάλαιο 24 ή των Όμμα);
Ήδη 2 κομμάτια της setlist προέρχονται από υλικό του Κεφαλαίου 24 και των Όμμα. Άρα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μία σχέση συγκοινωνούντων δοχείων. Ωστόσο, θέλω να πιστεύω πως οι Αντηχήσεις είναι ένα διακριτό πρότζεκτ, με ιδιαίτερο χαρακτήρα και δική του ταυτότητα.
Το Κεφάλαιο 24 είναι, θέλοντας και μη, ένας κοινός παρονομαστής, αλλά δεν θα μπορούσε να τα χωρέσει όλα. Γι' αυτό άλλωστε και έχουν ξεπηδήσει κατά καιρούς τόσα side-projects: Dr. Atomik, Όμμα ή τα σόλο του Αντώνη Λιβιεράτου και του αδερφού μου Περικλή Μπουλουχτσή, για να αναφέρω μερικά.
Η ιστορία των Κεφάλαιο 24 ξεπερνάει πλέον τα 30 χρόνια (μάλλον είστε με διαφορά το μακροβιότερο σχήμα του εγχώριου πειραματικού ήχου), όμως οι ηχογραφήσεις σας είναι μόλις 5. Πώς εξηγείται;
Για να το θέσω πιο σωστά, θα απαντήσω ότι 5 είναι ο αριθμός των άλμπουμ που έχουν εκδοθεί και κυκλοφορήσει. Οι ανέκδοτες ηχογραφήσεις είναι πολύ περισσότερες.
Το Κεφάλαιο 24, εκτός από μία μόνο περίοδο πραγματικής παύσης, ήταν και είναι πάντα ενεργό, και συνήθως η οποιαδήποτε δραστηριότητά του (λάιβ ή στο στούντιο) καταγράφεται. Υπάρχει λοιπόν πολύ καινούργιο ή και παλαιότερο ολοκληρωμένο υλικό κατάλληλο προς έκδοση ή και υλικό υπό κατασκευή.
Δεν μας χαρακτηρίζει ωστόσο μία αγοραίας κατεύθυνσης συμπεριφορά απέναντι στη μουσική. Αν η κυκλοφορία ενός υλικού ωριμάσει και εκδηλωθεί ως συλλογική ανάγκη, μόνο τότε το επιδιώκουμε. Επιπλέον, η κατάσταση που επικρατεί γύρω μας είναι ακραία απογοητευτική και τα label έχουν κι αυτά τις δικές τους δυσκολίες.
Οι δικές σου μουσικές αφετηρίες ποιες είναι; Και ποιοι οι μπασίστες που σε έχουν επηρεάσει περισσότερο;
Μπορεί να ακουστεί λίγο παράξενο, αλλά οι ήρωές μου στη μουσική δεν ήταν σχεδόν ποτέ οι μπασίστες! Ειδικά στις αντηχήσεις το μπάσο είναι ακόμη μία πηγή ηχοχρωμάτων ή ένα όργανο που παίζει κυρίως μελωδικό ρόλο, παρά ένα ρυθμικό όργανο με τον χαρακτήρα του γκρουβ.
Η αφετηρία μου, αλλά και ο στόχος μου, είναι το ατμοσφαιρικό στοιχείο. Η αίσθηση ενός μουσικού χώρου γεμάτου με αιωρούμενους ήχους, διάσπαρτες λέξεις και πολυμετρικά ή πολυρρυθμικά μοτίβα. Ανάλογα με το πού θα στρέψει την προσοχή του κάθε ακροατής, θα έχει και μια ηχορρυθμική εντύπωση η οποία δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα είναι ίδια με αυτή του διπλανού του.
Επίτρεψέ μου για φινάλε μια ερώτηση σχετικά με το γνωστό ανέκδοτο: τελικά γιατί μιλάνε όλοι στο σόλο του μπασίστα;
Εικάζω πως αυτό ξεκινάει από τα σόλο του κοντραμπάσου, τα οποία συνήθως ηχούν σαν ένας μονόλογος με μεγάλες δόσεις εσωστρέφειας και επιπλέον είναι συχνοτικά κάτω από το φάσμα της μέσης ανθρώπινης φωνής –οπότε ακούγονται παθητικά, σαν μην αφορούν κανέναν. Όμως τα ηλεκτρικά μπάσα διεκδικούν και κερδίζουν την προσοχή των ακροατών επειδή υπάρχουν τεχνικές που τους δίνουν έναν πολύ πιο ενεργό χαρακτήρα, καθώς μπορούν να ηχούν π.χ. σαν κρουστά όργανα ή κάτι άλλο.
Όμως είναι αλήθεια πως οι μπασίστες επιτελούμε ένα κοινωνικά θεάρεστο έργο. Έχουμε ενώσει ζευγάρια που είχαν μαλώσει, έχουμε επιτρέψει να γίνουν στη διάρκεια του σόλο μας εξαιρετικές εμπορικές συμφωνίες, έχουμε συμφιλιώσει γονείς με παιδιά και πολλά άλλα ανδραγαθήματα, που καθιστούν τα σόλο του μπάσου ένα πραγματικό λειτούργημα!
{youtube}aUhOtOGMO6Q{/youtube}
