Αγαπητός και συνεπής τραγουδοποιός ο Μανώλης Φάμελλος, με ένα βιογραφικό το οποίο ξεκινά από τη Θεσσαλονίκη των αρχών της δεκαετίας του 1990 και φθάνει στο σήμερα, με πολλές ενδιάμεσες στάσεις. Κυκλοφόρησε δύο δίσκους μέσα στο φθινόπωρο –το Γύρω Απ’ Τον Ήλιο και το ομώνυμο ντεμπούτο του σχήματος Flitcraft (της συνεργασίας του δηλαδή με την Αμερικανίδα Jessica Kilroy)– ενώ αύριο Τετάρτη, 17 Δεκεμβρίου, δίνει την τελευταία για φέτος παράσταση στον Σταυρό Του Νότου. Μαζεμένες αφορμές, δηλαδή, για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση…
Φαίνεται πως βρίσκεσαι σε μια φάση «αυξημένης δημιουργικότητας». Λειτουργείς, γενικά, έτσι, έχοντας το μυαλό σου στραμμένο σε πολλά πράγματα ταυτόχρονα; Ή προτιμάς να εστιάζεις σε ένα και συγκεκριμένο;
Εάν λειτουργώ (γιατί αυτό είναι πάντα ένα ανοικτό ερώτημα) τότε ναι, πρέπει να αφαιρούμαι τακτικά και να παίρνω τις αποστάσεις μου. Η μουσική, εκτός από σύνθεση, είναι και αφαίρεση με την έννοια ότι ανθολογεί την πραγματικότητα και τη φαντασία και επεξεργάζεται μια νέα μάτια, που γεννάει με τη σειρά της μια νέα πραγματικότητα. Η καλή μουσική και μια νέα φαντασία.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση τώρα, η δισκογραφία μου δεν αντανακλά την παραγωγική μου δραστηριότητα: γράφω και ξεγράφω συνέχεια τραγούδια, δηλαδή πρόχειρα σχεδιάσματα τα περισσότερα. Ταχυδρομώ αυτά τα σχεδιάσματα στον εαυτό μου, ο οποίος με την ιδιότητα του παραγωγού τα ξανακοιτά με την ησυχία του και αποφασίζει για το ποιο θα συνεχίσει. Και τότε πάλι ο δημιουργός ολοκληρώνει το έργο, το οποίο επιστρέφει στον παραγωγό και ούτω καθεξής. Έχουμε μια αρμονική σχέση κι έχουμε επίσης εξασφαλίσει μια εργασιακή ειρήνη, αν και στην ουσία δεν πολυμιλιόμαστε! Οπότε, οι παραπάνω δίσκοι κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα συμπτωματικά, μιας και ο πρώτος ετοιμάζεται ήδη από το 2007. Υπάρχει πάντοτε, βέβαια, μια βαθύτερη λογική στις συμπτώσεις. Ίσως να νιώθουμε την ανάγκη να τη δώσουμε εμείς, οπότε σε αυτήν την περίπτωση θα πω πως ναι, μάλλον έπρεπε να βρεθούν απέναντι αυτά τα δύο μου πρόσωπα για να λύσουν πολιτισμένα –ελπίζω– τους ανοικτούς τους λογαριασμούς.
Στο (ιδιαίτερα ευρηματικό) δελτίο τύπου για το Γύρω Απ’ Τον Ήλιο, στην περιγραφή του τραγουδιού “Μια Ιστορία Παλιά”, δίνεις τον εναλλακτικό υπότιτλο: «εσωτερικοί αμυντικοί σχεδιασμοί του εαυτού». Κάτι τέτοιο δεν είναι και η ανάγκη για μουσική έκφραση γενικότερα, στον βαθμό τουλάχιστον που είναι όντως ανάγκη;
Είναι αστείο το πώς ο τίτλος του συγκεκριμένου τραγουδιού κατέληξε να διηγείται τον εαυτό του (λέω κατέληξε γιατί ηχογραφήθηκε 3 φορές μέχρι να συμπεριληφθεί στον δίσκο). Σε γενικές γραμμές μιλά για την επινόηση του παρελθόντος, δηλαδή για τη μυθολογία του εαυτού μας –και η ερώτηση ισχύει σ’ έναν βαθμό. Θα έκανα όμως μια διάκριση, λέγοντας ότι ενώ ο αμυντικός σχεδιασμός συγκαλύπτει ή απωθεί, αντιθέτως η μουσική έκφραση αποκαλύπτει, μεταφράζει και εξηγεί. Άρα επινοεί και το παρόν, μαζί με το παρελθόν, δικαιώνοντάς το.
Πού θα έλεγες ότι στέκεται (υφολογικά ή και αλλιώς) το Γύρω Απ’ Τον Ήλιο σε σχέση με τις προηγούμενες δουλειές σου;
Συγκεντρώθηκαν κάποια τραγούδια τα οποία συνδέονταν μουσικά με ένα κάποιο νήμα που αποφάσισα να ακολουθήσω. Πειραματιστήκαμε με τα έγχορδα αρκετά, πράγμα που συνηθίζω βέβαια, αλλά εδώ συνέβη με ακόμα μεγαλύτερες ορχήστρες. Θεματολογικά είναι ένας δίσκος για το ρεύμα του χρόνου, τις εποχές· μιλά όμως κυρίως πλαγίως και διηγείται μάλλον αποσιωπώντας και από μια απόσταση. Οπότε για να τον παρακολουθήσετε πρέπει να προσεγγίσετε κι εσείς αισθηματικά, παίρνοντας τα λόγια όχι τοις μετρητοίς μα δανεικά: σαν σύμβολα ή σαν σήμανση στο μυστικό μονοπάτι που νομίζω πως από αυτήν την άποψη είναι και το κεντρικό τραγούδι μου.
Με τους Flitcraft –αν δεν κάνω λάθος– γράφεις για πρώτη φορά στα αγγλικά. Πώς σου φάνηκε η στιχουργική σε μια ξένη γλώσσα;
Δεν μπορούσα να εμπιστευτώ τα εκφραστικά μου μέσα εδώ, οπότε πήρα τη βοήθεια των φίλων. Και στην ουσία δεν πρόκειται για μεταφράσεις τραγουδιών, αλλά για ελεύθερες μεταγραφές σε ένα πεδίο-γλώσσα. Συνεργάστηκα με τη Μπέσυ Χαϊκάλη (και σε δύο πρωτότυπα τραγούδια), τον Μάρκο Δεληβοριά αλλά και δύο Αμερικάνους τραγουδοποιούς, την Tanya Donelly και τον Mark Eitzel, οι οποίοι και ανάπλασαν το υλικό από την αρχή. Ή από το τέλος, ποιος ξέρει…
Φιλοδοξούν οι Flitcraft μια κάπως πιο «διεθνοποιημένη» καριέρα;
Ας πούμε πως θέλουμε να πάρουμε μέρος στη συζήτηση, ιδιαίτερα στο ζωντανό κομμάτι της. Γνωρίζω, όμως, πως κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο σήμερα, την ώρα που χιλιάδες πρόσωπα και ονόματα ανταγωνίζονται για μια θέση στον ήλιο –ο οποίος στην περίπτωσή μας είναι η μεγάλη μικρή φωτεινή μας οθόνη.
Στον δίσκο μελοποιείτε και δύο ποιήματα του William Blake. Σ’ ενδιαφέρει γενικά αυτό, το πώς ένα ποίημα μπορεί να αποκτήσει μουσική υπόσταση;
Από μικρός κάνω σχετικές προσπάθειες, αλλά ένιωθα λίγα τα αποτελέσματα, εκτός από κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις. Όμως η αγγλική γλώσσα έχει διαφορετική πλαστικότητα και αν έχεις ματώσει δεκαετίες επάνω στον ελληνικό στίχο –ο οποίος δεν σου χαρίζεται ποτέ– τότε ναι, μπαίνεις στον πειρασμό… Βέβαια, όπως πάντα, η όποια ευκολία είναι φαινομενική και το τετριμμένο σε απειλεί σε κάθε σου βήμα.
Πάνε χρόνια από τότε που σταμάτησαν οι Ποδηλάτες, έχεις όμως συνεργαστεί με πολύ κόσμο έκτοτε, οπότε υποθέτω πως είναι κάτι το οποίο επιδιώκεις συστηματικά. Υπάρχει απ’ την άλλη το στερεότυπο του μοναχικού τραγουδοποιού, που δεν φαίνεται να σε καλύπτει, έτσι;
Αν υποθέσουμε πως τα ωδεία είναι το αντίστοιχο του κλασικού λυκείου εγώ δεν πέρασα από εκεί παρά ελάχιστα και κάπως ετεροχρονισμένα. Έμαθα τη μουσική θητεύοντας, από έφηβος ακόμη, σε διάφορα σχήματα και σχηματισμούς, κάπως μακριά απ’ τη θεωρία. Τελείωσα ας πούμε μια τεχνική σχολή και δουλεύω όπως έμαθα να δουλεύω μέσα σε μια ομάδα, διαρκή κυρίως ή και εφήμερη. Πάντως μέσα σε ένα μοίρασμα και σε μια ζωντανή διαλεκτική.
Σε σχέση με το στερεότυπο τώρα, η στιγμή που αρχίζουν όλα εξακολουθεί να είναι αυτή, αποκλεισμένη σε ένα δωμάτιο, σε ένα σκοτάδι κατά προτίμηση, όπου ξεκινάει ένα τραγούδι και παραμένει συχνά κάτω από ένα ερωτηματικό για πολύ καιρό μέχρι να αντικρίσει πρώτη φορά τον κόσμο. Αλλά τελικά φαίνεται πως πάντα επιχειρώ την έξοδο. Δεν μπορώ μάλλον να μείνω με την ενοχή της αυτοϊκανοποίησης…
Το 1999 αποφασίζεις να φύγεις από τη Θεσσαλονίκη και να κατέβεις στην Αθήνα. Πόσο είχε αλλάξει η Θεσσαλονίκη του τότε με αυτήν της δεκαετίας του 1980; Και τι δημιούργησε εκείνη τη δραστήρια σκηνή στην πόλη;
Η Θεσσαλονίκη έχει την τύχη να διαθέτει ένα κέντρο, όπου αργά ή γρήγορα τα πάντα διασταυρώνονται και γονιμοποιούνται. Δεν ξέρω πως ξεκίνησαν όλα, δημιουργήθηκε πάντως ένα ρεύμα απ’ τα δυτικά κυρίως, το οποίο κάποτε έφτασε και σε εμάς του «east end»· σαν να αποφασίστηκε μυστικά και υπογείως ότι οφείλουμε να πούμε κάτι δικό μας πια, το οποίο δεν ήταν καθόλου ζητούμενο κάποια χρόνια πριν –ή τουλάχιστον δεν το είχα αντιληφθεί. Έτσι το ένιωσα εγώ και όπως κάθε έφηβος όταν ανακαλύπτει κάτι το φωτίζει κατά ένα μέρος με τη δική του λάμψη και ενέργεια. Νομίζω πως μεγαλώνοντας είναι ακριβώς αυτή η πρώτη «προβολή» που ψάχνουμε να καταφέρουμε στα πράγματα ξανά.
Υπήρχε θα έλεγα τότε ένας κοινός στίβος και για πρώτη φορά στην ιστορία ένα αρκετά καλό τεχνικό περιβάλλον, πράγματα που βοήθησαν τον ευγενή συναγωνισμό. Αρκετές φορές, πάντως, οι καλλιτέχνες δυσκολεύονται να παραδεχτούν την ενότητα μιας σκηνής, ισχύει όμως ότι όλοι έχουμε βράσει στο ίδιο ζουμί, χωρίς να έχουμε πάρει βέβαια την ίδια γεύση.
Θεωρείς πως υπάρχει κάτι αντίστοιχο σήμερα; Ή, αν δεν υπάρχει, μπορεί να υπάρξει (στη Θεσσαλονίκη ή και αλλού);
Πάντα θα προκύπτει αυτό ιστορικά, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη, με έναν τρόπο αναπάντεχο. Εμείς θα προσπαθούμε να το εξηγούμε εκ των υστέρων γραμμικά, σαν απόρροια συγκεκριμένων συνθηκών και συσχετισμών, αλλά θα συνεχίζει να μοιάζει –και θα είναι τελικά– μαγικό. Όπως είναι εξαιρετικό μα τελικά και αναγκαίο και αναπόφευκτο να γεννούνται ή να συγκροτούνται άτομα-ιδιοφυΐες, έτσι αναγκαστικά θα συμβαίνουν και αντίστοιχες δημιουργικές υπερσυγκεντρώσεις ανθρώπων στις πόλεις κυρίως. Με την εξέλιξη βέβαια της τεχνολογίας ίσως και σε μεγαλύτερες γεωγραφικές ενότητες, οι οποίες θα αλλάζουν το θέμα μα και τους όρους του παιχνιδιού.
Εμφανίζεσαι στον Σταυρό Του Νότου αύριο. Υπάρχει συναυλιακή συνέχεια;
Ναι, παρουσιάζω τον δίσκο μου αύριο Τετάρτη, 17/12, στην κεντρική σκηνή του Σταυρού, με τη Nalyssa Green και τη Νατάσσα Μποφίλιου. Και θα συνεχίσω να το κάνω βέβαια κατά τόπους, όσο το επιτρέπουν οι συνθήκες και η ευαισθησία των μουσικών που με ακολουθούν και με ένα παράδοξο τρόπο πιστεύουν σε αυτό το ηρωικό, δηλαδή καθόλου επικερδές, εγχείρημα.
Κάποια άλλα σχέδια για το μέλλον;
Θέλω να εξακολουθεί να υπάρχει για να συνεχίσουμε να σχεδιάζουμε ελεύθερα μέσα του τον εαυτό μας και τα πράγματα. Κι όλο αυτό, κάπου θα βγει…
{youtube}-6hywEluyS0{/youtube}
