Αφορμή για την παρούσα συζήτηση, η έκδοση ενός νέου δίσκου (Ταγκό Για Τρεις) και μια προγραμματισμένη εμφάνιση στη Θεσσαλονίκη –αυτή την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου, στην Αίθουσα Δοκιμών της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης (πρώην Παλλάς). Βαθύτερη όμως αιτία η συνολικότερη μέχρι στιγμής παρουσία του Δημήτρη Μαραμή στα «έντεχνα» δρώμενα, ενός νέου συνθέτη που αρνείται να κάτσει στα αυγά του και δεν ενδιαφέρεται για τον λεγόμενο εύκολο δρόμο...
Ταγκό Για Τρεις, με κάμποσες αναφορές, μα συνειδητά μακριά από μια λογική κύκλου τραγουδιών. Θέλατε κάτι διαφορετικό για το νέο σας άλμπουμ, σε σχέση με το πώς έχετε μέχρι σήμερα κινηθεί στη δισκογαφία;
Πάντα θέλω κάτι διαφορετικό από κάθε μου βήμα. Το Ταγκό Για Τρεις προέκυψε από την επιμονή της Κορίνας Λεγάκη και του Μιχάλη Γκανά να βγουν τα τραγούδια αυτά σε κυκλοφορία, αλλά και από τα ίδια τα τραγούδια, που αντιστέκονταν στο να παραμείνουν στο συρτάρι.
Έχει ήδη ξεχωρίσει –με την έννοια ότι το έχω πετύχει σε κάποια ραδιόφωνα– το τραγούδι “Μη Μου Μιλάς”, σε στίχους του Μιχάλη Γκανά: με τον παλιό ζωγράφο, το χάσιμο στα ηλιοτρόπια, τη διάθεση για καραμπόλα και το σιωπηρό φινάλε. Προσαρμόσατε τον στίχο στη μουσική, ή προηγήθηκε ο στίχος και ακολούθησε η μουσική;
Προηγήθηκε ο στίχος, σε όλα τα τραγούδια του δίσκου. Αυτό προτιμώ, εξάλλου, πρώτα τον λόγο και μετά τη μουσική. Το πλαίσιο του στίχου μου δίνει μεγαλύτερη ελευθερία κι έμπνευση. Επίσης με γοητεύει περισσότερο η περιπέτεια μέσα από την ένωση λόγου και μουσικής, από το να έχω απλώς παραδώσει μια ωραία μουσική. Στο "Μη Μου Μιλάς" ο στίχος με οδήγησε σε αυτό τον ασίγαστο, επίμονο, θυμωμένο και σκληρό μετρονόμο, που σπάει στο τέλος σε μια απότομη σιωπή.
Έχω την αίσθηση ότι η Κορίνα Λεγάκη ακολούθησε ερμηνευτικά μια κάπως θεατρική προσέγγιση, τόσο στο παραπάνω τραγούδι όσο και γενικότερα στον δίσκο. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε, από τη σκοπιά του δημιουργού;
Η θεατρικότητα είναι απαραίτητη στη δουλειά μου και στους ερμηνευτές που επιλέγω. Τα τραγούδια μου μιλούν κυρίως με εικόνες, με σκηνικά και φωτισμούς. Οπότε η θεατρικότητα δεν λείπει ποτέ. Η έντονη αλλά εσωτερική εκφραστικότητα από τον ερμηνευτή, είναι ένα ζητούμενο. Η Κορίνα Λεγάκη είναι από μόνη της μία θεατρική και όμορφη φιγούρα. Ένας λόγος παραπάνω, να υποδύεται ακόμα πιο καλά τις ηρωίδες των τραγουδιών μου και τα αισθήματά τους.
Σπουδάσατε πιάνο και σύνθεση στο Royal Welsh College of Music & Drama, προχωρήσατε και σε μεταπτυχιακά, μα δεν μείνατε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν θα ήταν καλύτερα τα πράγματα για σας εκεί, από την άποψη των ευκαιριών; Ή θα σας έλειπε, πιστεύετε, η σχέση με τον ελληνικό λόγο;
Όπου και να είσαι εκτός Ελλάδος, όσο καλύτερα και να είσαι, πάντα σου λείπει αυτή η χώρα. Το λέω και τώρα που βρίσκομαι πολύ κοντά στην προοπτική να φύγω. Όμως το ξέρω από τώρα, είναι αναντικατάστατος ο τόπος αυτός, με όλα τα καλά του και τα κακά του. Τις ευκαιρίες όμως μπορείς να τις δημιουργήσεις οπουδήποτε και από οπουδήποτε. Τις βρίσκεις τις ευκαιρίες, είσαι έτοιμος για αυτές, δεν σε βρίσκουν μόνες τους.
Έχετε γράψει ένα σημείωμα-συνοδευτικό της έκδοσης του Ταγκό Για Τρεις, που ομολογώ με προκαλεί να σας κάνω αρκετές ερωτήσεις. «Το νέο», λέτε κάπου, «μπορεί να γεννηθεί μόνο μέσα από το παλιό». Δεν διαφωνώ, καθόλου. Έχω την αίσθηση, ωστόσο, ότι οι νέοι Έλληνες μουσικοί είτε γυρνάνε την πλάτη στο παλιό, προσεγγίζοντας τη Δύση για έμπνευση, είτε γνωρίζουν καλά το παλαιό μα αρκούνται να το δοξολογούν, αναπαράγοντάς το...
Το χειρότερο είναι η αναπαραγωγή. Δεν προσφέρει τίποτα. Θέλει ουσιαστική και βαθιά γνώση του παλιού –του παραδομένου από το παρελθόν– θέλει να χωνευτεί καλά και να μείνουν από αυτό μόνο όσα στοιχεία σου είναι απαραίτητα για να εκφραστείς στο σήμερα. Το πιο αληθινά πρωτοποριακό, νομίζω, ξεκινά από βαθιές ρίζες. Πολλές φορές για να βρεις το νέο χρειάζεσαι περισσότερο να διαγράψεις γνώσεις, παρά να φορτώνεσαι με καινούριες. Όμως για να διαγράψεις, πρέπει να έχεις αυτό που θα διαγράψεις. Ώστε να γεννηθεί κάτι καθαρό και νέο. Από την άλλη, πράγματα τα οποία γεννιούνται χωρίς καμία μακρινή καταγωγή από κάπου, ξεκομμένα από τα πάντα με μοναδική φιλοδοξία να φέρουν κάτι το εντελώς νεοσύστατο, συνήθως σβήνουν σαν πυροτεχνήματα. Συνήθως, είναι στολισμένα μηδενικά.
Μα, είστε όντως όλοι ταλαντούχοι αντιγραφείς και ευφυείς κλέφτες των προηγουμένων; Πώς λοιπόν βρίσκει ένας συνθέτης τον δρόμο του προς το προσωπικό και –γιατί όχι;– το πρωτοποριακό;
Και ο Μπαχ και ο Σαίξπηρ, για να πιάσω δύο κορυφές του ανθρώπινου δημιουργικού πνεύματος, ξεκινούσαν πάντα από έτοιμες δημιουργίες άλλων. Δεν ξέρω αν ήταν και οι δύο οι πιο πρωτοποριακοί, αλλά ήταν αναμφισβήτητα πρωτότυποι, μέγιστοι και αθάνατοι. Ο Σαίξπηρ, στον Αντώνιο Και Κλεοπάτρα, ήθελε να γράψει ένα εντελώς νέο δικό του έργο για να μιλήσει για το ερωτικό πάθος, τον πόλεμο, τη γυναίκα, τον άντρα, την πολιτική, την προδοσία και τα λοιπά. Αυτό όμως που ήθελε να εξελίξει, να προχωρήσει, να στιγματίσει με τη δική του ταυτότητα, έπρεπε από κάπου να ξεκινήσει. Ξεκίνησε από τα γραπτά του Πλούταρχου. Και λοιπόν; Καμία σχέση δεν έχουν στο τέλος με τον Πλούταρχο οι νέοι, ολοζώντανοι, ερωτευμένοι ήρωες του Σαίξπηρ. Όμως έπρεπε να έχει μία αφετηρία η δημιουργική ιδιοφυΐα.
Γράφετε τον Θεό με κεφαλαίο. Υπόδειγμα ορθογραφίας ή ένα δείγμα των μεταφυσικών σας ανησυχιών και πιστεύω;
Πιστεύω στον Θεό. Σέβομαι, επίσης, τις θρησκείες αλλά δεν πιστεύω σε αυτές και στους εκπροσώπους τους. Είμαι ερευνητικό πνεύμα σε καθημερινή βάση για να κλείνομαι ή να καθηλώνομαι σε ακλόνητα «πιστεύω» με αυστηρούς νόμους, αμαρτίες και απαγορεύσεις απολαύσεων. Εξάλλου ζω για την ομορφιά και την απόλαυση. Αυτό που αναφέρω στο κείμενό μου έχει να κάνει με τη δύναμη της μουσικής, να σου ανοίγει δρόμο προς τον εσωτερικό σου ψυχισμό. Να σε βυθίζει στο υποσυνείδητό σου. Να ξαφνιάζεσαι με αισθήματα που μόνο η μουσική μπορεί να σου διεγείρει. Εκεί, σε αυτό το μυστήριο ταξίδι προς τα μέσα σου, που εγώ το έχω ζήσει με τη μουσική, συναντιέσαι με έναν άλλον, πρωτόγνωρο εαυτό σου. «Αυτοί οι εσωτερικοί κόσμοι του ανθρώπου είναι που τον κάνουν να καθομοιώνεται με την έννοια του Θεού». Αυτό λέω στο κείμενό μου, και το πιστεύω. Η μουσική μπορεί να σε κάνει να αγγίξεις τον Θεό. Επίσης: «Η τέχνη δεν πρέπει να καθησυχάζει αλλά να διεγείρει τον ανθρώπινο νου, και μόνο τότε ο άνθρωπος είναι σε θέση να κατανοήσει ότι και αυτός ο ίδιος αποτελεί ένα σχεδόν ανεξήγητο θαύμα μέσα σ’ αυτό τον κόσμο».
«Ο κόσμος είναι ανεκτικός στο άτεχνο και απαίδευτος στο καλό γούστο». Εκείνη η ρήση για τον «σοφό λαό» δεν πρέπει να σας βρίσκει σύμφωνο, σωστά; Τολμώ μα πω μάλιστα ότι δεν επιβεβαιώνεται κιόλας με τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις και ό,τι λέμε «κρίση»...
Δεν πιστεύω στον «σοφό λαό», όχι. Τα μεγάλα βήματα στην ανθρωπότητα, οι μεγάλες ιδέες και αλήθειες, ήρθαν από μονάδες. Ένας άνθρωπος γεννάει την ιδέα και οι υπόλοιποι ψηφίζουν, ακούνε, ακολουθούν, ανάλογα αν θα πειστούν από την ιδέα του ενός. Δεν νομίζω να είναι ποτέ εφικτό οι πολλοί να δώσουν λύσεις. Ο ένας θα δώσει, αν υπάρχει κι αυτός. Στην τέχνη, επίσης, είναι πολύ δύσκολο να κρίνει το ευρύ κοινό. Βέβαια, ο χρόνος βοηθάει να ωριμάζουν οι άνθρωποι και να κρίνουν σωστότερα. Όμως εκεί που χρειάζεται τον χρόνο του ο κόσμος, ο ειδικός –αυτός που έχει καλλιεργηθεί όλη του τη ζωή σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο όπως και στη μουσική– μπορεί να κρίνει άμεσα και ορθότερα. Εγώ πάντως μιλάω για τον δημιουργό, ο οποίος πρέπει να γράφει όπως αυτός θέλει. Να κάνει ό,τι θέλει ο ίδιος και να μην ακούει κανέναν, εκτός από το δικό του το κεφάλι. Μόνο έτσι θα γεννηθεί το πρωτότυπο και θα έχει δική του ταυτότητα. Αν ακούει τις Σειρήνες, πνίγηκε.
Ποιους, εκτός ασφαλώς των συνεργατών σας, αναγνωρίζετε στο σκηνικό των ημερών μας ως συνοδοιπόρους προς έναν κοινό αισθητικό στόχο;
Λυπάμαι που το λέω, αλλά δεν έχω νιώσει ποτέ τη ζεστασιά της «παρέας». Ο δρόμος μου είναι ιδιαίτερα μοναχικός και είναι αλήθεια ότι αρχικά δεν το επεδίωξα να είναι έτσι. Επίσης ποτέ δεν παρακαλάω: χτυπάω μια φορά την πόρτα και φεύγω. Για άλλους λάθος, για άλλους σωστό. Τώρα το έχω πάρει απόφαση. Τώρα το επιζητώ κιόλας, για να μην παρεκτρέπεται η καθαρή πορεία. Η νοοτροπία μου, όσον αφορά στην αισθητική ενός live, η εμμονή μου στην «ακουστική» μουσική και όχι τόσο στην ηλεκτρονική –αν και εμπράκτως πλέον δεν την απαρνιέμαι– η αισθητική μου στη φόρμα, δεν μου επιτρέπουν συνοδοιπόρους εκτός από τους συνεργάτες μου. Πάντως, παραμένω ανοιχτός σε όλα, αν δεν μου αλλάζουν τον αισθητικό στόχο, όπως λέτε.
Τι θα παρουσιάσετε στο εγχώριο κοινό στις 16 Νοεμβρίου, στη συναυλία σας στη Θεσσαλονίκη και τι στο λονδρέζικο κοινό, στην εκεί εμφάνισή σας στις 25 Νοέμβρη;
Η συναυλία γίνεται με την Κορίνα Λεγάκη, με αφορμή την κυκλοφορία του ομότιτλου νέου μας δίσκου Ταγκό Για Τρεις από τις εκδόσεις Μελάνι. Το πρόγραμμα θα είναι ιδιαίτερα πλούσιο καθώς θα περιέχει την παρουσίαση του δίσκου, τραγούδια και κομμάτια από τις προηγούμενες δισκογραφικές δουλειές, αλλά και καινούριο, ανέκδοτο υλικό από την παραγωγή μου. Στη Θεσσαλονίκη θα συμμετέχει κι ένα νέο ταλέντο που ανακάλυψα, ο Θοδωρής Βουτσικάκης, σε πρώτη συνεργασία μαζί μου.
{youtube}Yu3mlz_xdLw{/youtube}
