Συγκλονιστικό, προκλητικό και ταυτόχρονα καθηλωτικό. Το ντεμπούτο άλμπουμ των Βόμβων –project του Πάνου Πενταρίτσα και του Νίκου Ξύδη– δεν έχει καμία σχέση με ό,τι έχει ακουστεί εδώ κι αρκετά χρόνια στην ελληνική δισκογραφία. Αρέσει δεν αρέσει, αυτός ο δίσκος είναι ξεχωριστός. Οι low bap καταβολές του Πενταρίτσα από τη μία και οι έντεχνες-ροκ του Ξύδη από την άλλη σμίγουν σε ένα πολύχρωμο μουσικό γαϊτάνι, όπου τον πρώτο λόγο έχει η καθ’ ημάς Ανατολή. Μαζί με τους συνοδοιπόρους τους στο ταξίδι, οι Βόμβοι υπογράφουν ένα εγχείρημα που, κινδυνεύοντας να ακουστώ υπερβολικός, θα το χαρακτηρίσω «one of a kind»...
Ας μιλήσουμε για τους Βόμβους. Πώς προσδιορίζονται; Είναι μουσική κολεκτίβα; Μία παρέα που αγαπάει τη μουσική; Από ποιους αποτελούνται τελικά;
Πάνος Πενταρίτσας: Οι Βόμβοι δύσκολα προσδιορίζονται… Mάλλον γιατί δεν φέρουν ταμπέλα. Ως γνήσια εργατικά έντομα-ψυχές, τους ενδιαφέρει η αγαθή δραστηριότητα και η δημιουργία γύρω από την τέχνη και την αισθητική. Τεχνίτες είναι... Άνθρωποι και ιδέες. Πάντως, πιο πολύ με παρέα μοιάζει το πράμα παρά με κολεκτίβα! Δεν διέπεται από αρχές και νόμους και ανανεώνεται φυσιολογικά από πρόσωπα και καταστάσεις. Όπως όλες οι παρέες…
Νίκος Ξύδης: Ανανεώνονται πρόσωπα; Δεν το κατάλαβα; Θα έρθουν κι άλλοι; Αν είναι έτσι εγώ αποχωρώ!
Ο πρώτος προσδιορισμός που μου ήρθε στο μυαλό όταν άνοιξα το CD, πριν ακόμα το βάλω στο player, είναι «μερακλίδικο». Πώς παίρνεις απόφαση να παρουσιάσεις μία τόσο πλούσια δισκογραφική δουλειά σε μία τόσο «κουμπωμένη» εποχή;
Π.Π.: Ίσα-ίσα, στις πιο «κουμπωμένες» εποχές της ιστορίας γεννιούνται τα πιο «ξεκούμπωτα» πράματα! Η βολή και η τρυφή ήταν πάντα οι πιο κακοί σύμβουλοι της ανθρώπινης δημιουργίας. Κάτι αλλάζει, το νιώθουμε. Το ζητάει η εποχή το «μερακλίδικο». Για τους Βόμβους υπάρχει αυτή η ευλογημένη μούσα που καλείται Ανάγκη… Τούτη ακολουθούν τυφλά και πάνε! Πρέπει να αγωνιζόμαστε και να μην ησυχάζουμε σε τούτη τη ζωή. Να καταλάβουμε ότι ήμαστε περαστικοί, να καλμάρουμε και να φιλιώσουμε με τα μέσα μας και τα έξω μας, μαζεύοντας ακατάπαυστα πνευματική γύρη. Όλα τα άλλα –χρήματα, φήμες, εγωισμοί– είναι ματαιότητες, οι οποίες μας σκοτώνουν καθημερινά. Αισχρά πάθη.
Ο δίσκος αφιερώνεται στους καλλιτέχνες που προτίμησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους, παρά να τραβήξουν τα φώτα πάνω τους. Γιατί εκφράζετε τέτοια αποστροφή προς τη μαρκίζα;
Π.Π.: Διαφορά αισθητικής ή πολιτισμού! Οι ανώνυμοι δίνουν και οι επώνυμοι παίρνουν. Γέμισε σήμερα ο κόσμος φούσκες, ονόματα και φήμες κενών και κούφιων, οι οποίοι εξαγοράζουν το ελάχιστο ταλέντο με τα περισσότερα κέρδη. Ο νόμος της αγοράς και στην τέχνη... Δεν πουλιέται μωρέ η ψυχή μας! Δεύτερη μούσα η Ανωνυμία λοιπόν, προστατεύει τα αληθινά έργα. Η αλαζονική μαρκίζα είναι αντιστρόφως ανάλογη από το ποιοτικό έργο.
Ο δίσκος σας εικαστικά, στιχουργικά αλλά και ηχητικά «ξεχειλίζει» από Ανατολή. Είναι μήπως καιρός να αποστρέψουμε το βλέμμα μας από τη Δύση και να κοιτάξουμε προς την αντίθετη μεριά;
Π.Π.: Είναι καιρός να ψάξουμε μέσα μας. Έχουμε έναν απίστευτα πλούσιο καλλιτεχνικό κώδικα. Αντικειμενικά πιο δουλεμένο από τον επιβεβλημένο στη Δύση. Αρκετά χρόνια υπήρξαμε ραγιάδες, ουραγοί και φερέφωνα του Δυτικού πολιτισμού. Οι δεσμοί μας με αυτόν περιορίζονται στην καθημερινή προπαγάνδα των Μ.Μ.Ε. και της δυτικότροπης σχολικής εκπαίδευσης, στο μάρκετινγκ, στην ευκολία μας, στον χρηματισμό και στον φόβο μας. Ο σεβασμός στη Διαφορετικότητα (τρίτη μούσα) του κάθε λαού και το δικαίωμα στη φυσική πολιτισμική εξέλιξη είναι πηγή πολιτισμού.
Ν.Ξ.: Όλα είναι Ανατολή! Τίποτα ουσιαστικό και πρωτογενές δεν προέρχεται απ’ τη Δύση... Ίσως τα χάμπουργκερ, οι φράουλες με γονίδια μονάρχιδου σκαντζόχοιρου, ο άγιος Βασίλης, το ΔΝΤ, ο Η1Ν1, οι αεροψεκασμοί και διάφορα άλλα τερατουργήματα να είναι της Δύσης παιδιά... Ίσως... Οι «πλαστογράφοι» της ιστορίας είπανε ότι εμείς που δώσαμε τα φώτα μας στην Ευρώπη πρέπει τώρα να τρέξουμε σ’ αυτήν για να πάρουμε ξανά –με δάνειο– λίγο απ’ το «Άγιο Φως», τη στιγμή που εκείνοι μας έσβησαν ακόμα και τα καντήλια μας... Ο δίσκος πάντως (για να γυρίσουμε στο θέμα μας), μιλώντας ως ακροατής –η μουσικολογική ανάλυση με άφηνε πάντα παγερά αδιάφορο– ξεχειλίζει από «ανάγκη»! Ανάγκη να επικοινωνήσεις, ανάγκη να κλάψεις, να ζήσεις, να φιλιώσεις με τα τραύματά σου, να αγαπήσεις, να ενωθείς! Μόνο ανάγκη έφερε κοντά τόσους και τόσο διαφορετικούς καλλιτέχνες. Είναι καιρός λοιπόν να αποστρέψουμε το βλέμμα μας από την τηλεόραση και από την «πολιτισμένη» και με ψηφιακό πια σήμα κομποστοποίηση του εγκεφάλου μας, όπως κι απ’ τους εκσυγχρονιστές-διαφημιστές-πολιτικούς-αναλυτές-λογιστές των «Ταγμάτων» και των «Ιερατείων». Και να κοιτάξουμε κατάματα το είδωλό μας στον κομματιασμένο μας καθρέφτη. Πιο πολύ αλήθεια και ευκρίνεια αισθήματος θα βρούμε εκεί από οποιαδήποτε 3D LCD-led-plasma των 300 Hz, που παίζει χολιγουντιανή προπαγάνδα, ειδήσεις και σήριαλ.
Πάνο, παίρνω το ρίσκο να ρωτήσω αν είσαι η φωνή της Ρέλικα και αργότερα ο δημιουργός του mixtape Η Κώφωση Του Πολύφημου. Κι αυτό γιατί οι Βόμβοι, νοηματικά, αποτελούν φυσική συνέχεια του τελευταίου project. Αισθάνθηκες ότι έπρεπε να το ολοκληρώσεις;
Π.Π.: Η Ρέλικα υπήρξε το σχολειό μου και οι Active Member οι πρώτοι μου δάσκαλοι! Εκεί έμαθα να είμαι ανήσυχος, ν’ ακούω μουσική, να γράφω στίχους, να προβληματίζομαι και να ψάχνομαι. Όλο αυτό ήταν τόσο ελεύθερο που με οδήγησε αναπόφευκτα και σε άλλα μονοπάτια. Έμαθα πολλά, αμφισβήτησα και συνέχισα το δρομί μου! Η Κώφωση Του Πολύφημου φτιάχτηκε για να σταλεί σε 49 άτομα! Ήταν ένα συμπυκνωμένο rap mixtape όλων αυτών των αποκαλύψεων που μάζευα τρία χρόνια για το συγκεκριμένο μουσικό είδος το οποίο με μεγάλωσε! Ο επίλογος, το μεταπτυχιακό. Εκεί γύρισα σελίδα. Οι Βόμβοι είναι λοιπόν μια άλλη ιστορία, ένα άλλο ταξίδι! Είναι το πρώτο μου έργο.
Μίλησέ μου και για το βιβλίο που είχες εκδώσει, Συνωμοσία Στις Εικαστικές Τέχνες. Ποια είναι η σύνδεση την οποία βρίσκεις σε πολλά μουσικά κινήματα; Έχεις αναθεωρήσει κάποιες από τις θέσεις σου;
Π.Π.: Το βιβλίο αυτό είναι η αντίστοιχη μελέτη για τις εικαστικές τέχνες της Δύσης! Όντας, κατά το τυπικόν, εικαστικός (βάση διπλώματος), η αμφισβήτησή μου για όλα όσα διδάχτηκα στα θρανία με οδήγησε σε αυτήν τη μελέτη, η οποία εκδόθηκε το 2006. Δεν έχω αναθεωρήσει τίποτα από τότε! Απλά η εν λόγω μελέτη είναι η απομυθοποίηση της Δυτικής προπαγάνδας, το γκρέμισμά της… Οι Βόμβοι χτίζουν και προτείνουν! Δεν μπορείς να χτίσεις θεωρητικά, χρησιμοποιείς κομμάτια από τα συντρίμμια. Το θέμα είναι η κατεύθυνση, προς τα πού το πας το πράμα. Μέγα αντιπαραδοσιακό λάθος αν όλα όσα πάθαμε και μάθαμε απ’ τη Δύση τα πετάξουμε στον κάλαθο των αχρήστων! Είναι κι αυτά πια παράδοσή μας... Το θέμα είναι με τον καιρό να τα φιλτράρεις, αναδεικνύοντας την ιδιαίτερη αισθητική σου.
Πώς αισθάνθηκες όταν ερμήνευσε τους στίχους σου στο “Οι Άγιοι Μύριοι Μαύροι” η Ελένη Βιτάλη; Μπορούσες να το φανταστείς ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο;
Π.Π.: Μερικά πράγματα στο Σύμπαν έρχονται και σε βρίσκουν! Κατόπιν εορτής σκέφτομαι πως δεν θα μπορούσε να μεγαλύνει και να στολιστεί από άλλη σπουδαιότερη σερμαγιά το παράδοξο αυτό μουσικό εγχείρημα και το πιο σύγχρονο πάντρεμα παραδοσιακού και μοντέρνου! Η Ελένη Βιτάλη –απρόβλεπτη, ταπεινή και σπουδαία για άλλη μια φορά στην απίστευτα βαρύγδουπη καριέρα της– διάλεξε μόνη της τους “Άγιους Μύριους Μαύρους”, που αποτελούν τη ναυαρχίδα του δίσκου μας, κι έγραψε ιστορία. Έχει μέσα της το παραδοσιακό και το μοντέρνο όσο καμία άλλη. Η μέρα εκείνη στο στούντιο είναι απ’ τις πιο σημαντικές της ζωής μου. Δεν μπορώ να περιγράψω τη συγκίνηση, δεν ξέρω αν άξιζα να τη ζήσω αυτή τη στιγμή. Τόσο πολύ ψάρωσα! Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι επί τρεις ώρες έκλαιγα.
Νίκο, η στενή συγγένεια με μία καλλιτέχνη του βεληνεκούς της Βιτάλη, είναι τελικά προίκα ή βάρος;
Ν.Ξ.: Τι να σου πω; Ξέρω κι εγώ; Σα να έχεις πατέρα τον Καζαντζίδη ένα πράμα... Πάντως, αν κρίνεις απ το παρουσιαστικό μου, μάλλον βάρος (γέλια)! Κοίταξε να δεις –πέρα απ’ την πλάκα– πάντα με μπερδεύει αυτή η ερώτηση και ποτέ δεν μπορώ να δώσω μια ανθρώπινη και λογική απάντηση. Για σας, πάντα η μητέρα μου θα είναι η Ελένη Βιτάλη, με ό,τι καλό και κακό αυτό συνεπάγεται. Και, για μένα, η Ελένη Βιτάλη θα ’ναι πάντα η μαμά μου, επίσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται... Δεν θέλω πια να μετράω τα υπέρ και τα κατά, να μπαίνω στο δίλημμα «Η κότα έκανε τ' αυγό ή το αυγό την κότα». Και συμβουλεύω κι εσείς να κάνετε το ίδιο. Δεν οδηγεί πουθενά... Ίσως μόνο στον ψυχίατρο! Κι επειδή δεν τα πάω καλά με γιατρούς και με μπάτσους (από άποψη), πάμε στην επόμενη ερώτηση...
Τι σε έκανε να πιστέψεις και τελικά να αναλάβεις την επιμέλεια παραγωγής στους Βόμβους;
Ν.Ξ.: Θα μπορούσα να σου πω πως είχα μόλις φτιάξει το στούντιο και ήθελα να ξεκινήσω να κάνω «δικές μου παραγωγές κι ενορχηστρώσεις» και πως αυτή η δουλειά ήταν ξεχωριστή και ιδιαίτερη κλπ. κλπ. Θα μπορούσαν να έχουν συμβεί όλα αυτά. Δεν έγινε όμως έτσι. Άκουσα το υλικό και δεν είπα «Θέλω να το αναλάβω», είπα «θέλω να είμαι μέρος του». Να μπορώ να πω μετά από τριάντα χρόνια «ήμουν κι εγώ εκεί», να μπορώ να πω πως είδα μπροστά στα μάτια μου το θαύμα και δεν προσπέρασα. Έμεινα εκεί, έδωσα χρόνο, αίμα, ζωή. Αυτό κάνει ο Πάνος με την τέχνη του: σου οργώνει την ψυχή και φυτρώνει αίσθημα. Το αίσθημα! Αυτή η δουλειά –απ’ το demo κιόλας– ξεχείλιζε από λόγο ύπαρξης και αίσθημα. Δεν μπορούσα λοιπόν να μείνω αμέτοχος... Έτσι ξεκίνησε το ταξίδι. Και συνέβη κάτι μαγικό, καρμικό και υπέροχα ανθρώπινο: τα δικά μου έγιναν δικά του και τα δικά του «δικά μας».Το CD Βόμβοι δεν είναι μια δισκογραφική δουλειά, ούτε μια συνεργασία. Είναι παιδί που παίζει αυλό, αμέριμνο, στην άκρη του γκρεμού.
Ποια είναι η επικαιρότητα του ποιήματος “Παιδικές Φυλακές” του Ασημάκη Πανσέληνου, η οποία σας οδήγησε στη μελοποίηση του; Έχει διαφοροποιηθεί καθόλου σήμερα η κατάσταση;
Π.Π.: Είναι επίκαιρο όσο ποτέ! Η κατάσταση διαφοροποιείται, αλλά προς το χειρότερο! Κι ο Τρομονόμος σκλήρυνε ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Παιδιά θεωρούνται πια ένοχοι και συνεργοί τρομοκρατών! Είναι απαράδεκτο να φυλακίζονται ακόμα ανήλικοι στις μέρες μας... Είναι ντροπή! Δεν είναι πρόβλημα ο σωφρονισμός, είναι πληγή της κοινωνίας. Ο Ασημάκης Πανσέληνος υπήρξε η αφορμή της «χασαποσέρβικης διαμαρτυρίας» μας, εμού και του Αλκιβιάδη. Ο ίδιος έχει παίξει σε παιδικές φυλακές και τον συγκίνησε πολύ το ποίημα. Έτσι προέκυψε το σκληρό αυτό τραγούδι, το οποίο βαραίνουν ακόμα περισσότερο οι φωνές δυο παιδιών –του Οδυσσέα και της Έλενας. Δυστυχώς ξαναγυρνάμε σε έναν σύγχρονο μεσαίωνα ελέγχου και καταπάτησης ελευθεριών και δικαιωμάτων. Η ηλεκτρονική φυλάκιση θα είναι η πιο φασιστική Δυτική κατακλείδα σε λίγο καιρό. Να μην «τσιπαριστεί» κανείς, αυτό θα είναι η μεγαλύτερη επανάσταση.
Ν.Ξ.: Συμφωνώ με τον Πάνο, μόνο που θέλω να προσθέσω ότι η τέχνη δεν παρουσιάζει την επικαιρότητα (αυτή πρέπει να είναι δουλειά των δημοσιογράφων και όχι η προπαγάνδα). Η τέχνη την αναδεικνύει.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
Π.Π.: Υπό κανονικές συνθήκες ήπιας μετάβασης, αν δεν έχουμε σύντομα ανεξέλεγκτες εξελίξεις σε παγκόσμια κλίμακα, θα συνεχίσουμε στην ίδια κατεύθυνση προς το αυτονόητο! Να τραγουδάμε, να γράφουμε και να ζωγραφίζουμε για έναν ηθικότερο κόσμο, χωρίς οικονομική εξαθλίωση, σεβόμενοι την πολιτισμική διαφορετικότητα… Και ντουγρού προς την πνευματικοποιήση! Οι Βόμβοι έχουνε πολύ δουλειά ακόμα να κάνουνε.
Ν.Ξ.: Επειδή δεν προβλέπονται συνθήκες ήπιας μετάβασης και θα έχουμε σύντομα ανεξέλεγκτες εξελίξεις σε παγκόσμια κλίμακα, θα συνεχίσουμε στην ίδια κατεύθυνση προς το αυτονόητο! Θα τραγουδάμε, θα γράφουμε και θα ζωγραφίζουμε –από ανάγκη για αγάπη– για έναν ηθικότερο κόσμο χωρίς οικονομική εξαθλίωση, σεβόμενοι την πολιτισμική διαφορετικότητα…
Και για το τέλος: «Του Κίσινγκερ τσιγάρο καπνισμένο και σβησμένο», διαβάζω στα “Θηλυκά Της Λησμονιάς”. Εξηγηθείτε, παρακαλώ...
Π.Π.: «Ο Ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για μας, για την πολιτική των Η.Π.Α.».
ΧΕΝΡΥ ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ
ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ Η.Π.Α.
Ν.Ξ.: Εγώ θα κλείσω με έναν στίχο του μεγάλου Μάρκου Βαμβακάρη, τον οποίον αφιερώνω σε όλους όσους μας οδηγούν στην κοπαδοποίηση και στη Δυτικοαμερικανοευρωπαϊκή ισοπέδωση της διαφορετικότητας μας:
«Δεν σε θέλω, δεν σε θέλω, δεν σε θέλω
Και στο μάτι σου γυαλί-καρφί θα μπαίνω».
