Με την ευκαιρία της έκδοσης όλων των έργων για πιάνο του Δραγατάκη (1914-2001) σε ένα cd από την εταιρεία Naxos, το Avopolis συνάντησε τη Λορέντα Ράμου. Η Λορέντα δεν είναι απλώς μια αποστασιοποιημένη εκτελέστρια των έργων του Έλληνα συνθέτη, αλλά και μια συνεπής και παθιασμένη ερευνήτρια του πιανιστικού του έργου. Ένας άνθρωπος σκεπτόμενος και ευρυμαθής που έχει εκτελέσει με συγκινητικό τρόπο μια μουσική της οποίας αποτελώ όψιμος θιασώτης…
Πώς ξεκίνησε η ενασχόληση με το έργο του Δημήτρη Δραγατάκη;
«Όταν πρωτόπιασα τις 2 Σπουδές Για Πιάνο του Δραγατάκη, για μια συναυλία στο Γαλλικό Ινστιτούτο, ήμουν μάλλον συγκρατημένη απέναντι στο έργο του. Μάλιστα, όταν συναντήθηκα με τον ίδιο το Δραγατάκη, με αφορμή αυτή τη συναυλία, με έβαλε να παίξω τα δύο έργα prima vista, γιατί δεν τα είχε ξανακούσει στο παρελθόν. Είχε συγκινηθεί τόσο, ώστε μου αφιέρωσε την 1η Σπουδή. Παρ’ όλα αυτά η επαφή μου με το έργο του, μού είχε αφήσει ένα ερωτηματικό. Είναι μια μουσική που ίσως από πλευρά ακαδημαϊκής ανάλυσης να μην έχει μεγάλη αξία. Μια μουσική που σε κάνει δηλαδή να αναρωτηθείς πώς να γεμίσεις αυτόν τον «άδειο» ηχητικά χώρο τον οποίον αφήνει και πώς να οργανώσεις όλη αυτή τη – φαινομενικά ασύνδετη – αλληλουχία μοτίβων. Όταν μετά το θάνατο του συνθέτη (2001) με προσέγγισε ο σύλλογος Δραγατάκη, άρχισα μια έρευνα των πιανιστικών του έργων και παρατήρησα ότι τα περισσότερα δεν υπήρχαν ούτε σε διαθέσιμες εκδόσεις, ούτε σε ηχογραφήσεις. Για να εκτελέσω τα πιανιστικά του έργα, έπρεπε πρώτα να σιγουρευτώ για το ίδιο το μουσικό κείμενο που είχα στα χέρια μου, πριν ασχοληθώ με ζητήματα ερμηνείας. Συνέκρινα λοιπόν τα χειρόγραφα του συνθέτη με τις έως εκείνη τη στιγμή εκδόσεις των πιανιστικών του έργων. Το πρόβλημα με τα χειρόγραφα του Δραγατάκη είναι ότι δεν είναι πολύ ορθογραφημένα, οπότε μου πήρε αρκετό χρόνο να καταλάβω, σε πολλά σημεία, τι εννοεί. Πριν την ηχογράφηση, προχώρησα έτσι σε μια κριτική επιμέλεια των ίδιων των έργων του. Βρήκα ακόμα και τους πιανίστες που κατά καιρούς στο παρελθόν είχαν εκτελέσει έργα του και τούς ρωτούσα για τις παρατηρήσεις του Δραγατάκη στις πρόβες για συγκεκριμένα σημεία. Αποτέλεσμα όλης αυτής της εργασίας, που κράτησε 4 χρόνια, πέρα από το ίδιο το CD, θα είναι και μια συνολική πλέον κριτική έκδοση όλων των πιανιστικών έργων του συνθέτη από τις εκδόσεις Νάκα, όπου η παρτιτούρα συνοδεύεται από 80 σελίδες δίγλωσσου κειμένου, με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που χρειάζεται να ξέρει όποιος πιανίστας προσεγγίζει αυτή τη μουσική. Ποιος ο λόγος να βγει ένα CD, αν τη μουσική του δεν μπορεί κανείς να την παίξει; Επίσης, για να ερμηνεύσω το έργο του συνθέτη, αναγκάστηκα να ασχοληθώ με την παραδοσιακή ηπειρώτικη μουσική, λαμβάνοντας μέρος σε σεμινάρια, διδασκόμενη πολυφωνικό ηπειρώτικο τραγούδι, μιλώντας με ανθρώπους που είναι βαθιοί γνώστες της ηπειρώτικης δημοτικής μουσικής. Άκουσα όλα τα έργα του Δραγατάκη από αρχειακές συναυλιακές ηχογραφήσεις. Αν κάποιος δουλέψει επιφανειακά, δεν παίρνει κάτι από αυτό που παίζει. Ολη αυτή η εργασία μου έδωσε μεγάλη προσωπική ικανοποίηση, επειδή ακριβώς έγινε σε τέτοιο βάθος».
Και η συνεργασία με τη Naxos, πώς έγινε;
«Είδα ότι η Naxos ξεκίνησε τη σειρά των Ελλήνων κλασσικών και έστειλα ένα demo. Αυτοί αποδέχτηκαν την πρόταση και έτσι προχωρήσαμε στην ηχογράφηση».
Σε ποια αγορά απευθύνεται ένα τέτοιο CD;
«Χάρηκα για ένα πράγμα, ότι όσοι ξένοι έγραψαν κριτική για αυτό το CD, τόνισαν την εντύπωση που τους προκλήθηκε από το μουσικό ιδίωμα του Δραγατάκη. Αυτό αποδεικνύει ότι η ελληνική λόγια μουσική ενδιαφέρει τους ξένους και ότι εύκολα θα μπορούσαν έργα άγνωστα έως τώρα να κινηθούν σε ξένες αγορές. Σίγουρα είναι δυνατόν να γίνουν γνωστοί και άλλοι Έλληνες συνθέτες πέραν των ήδη γνωστών, του Σκαλκώτα, του Χρήστου και του Ξενάκη».
Θα έλεγες ότι η συγκεκριμένη μουσική του Δραγατάκη είναι προσιτή;
«Το θέμα του προσιτού είναι σχετικό. Σε μια συναυλία έχει να κάνει με το τι έργα πλαισιώνουν το λεγόμενο απρόσιτο έργο. Ένα δύσκολο έργο, όταν το πλαισιώνεις με ομοειδή πράγματα, τότε πιστεύω ότι γίνεται πραγματικά απρόσιτο στο κοινό. Εγώ προτιμώ στις συναυλίες μου να συνδέω ρεπερτόριο διαφορετικών εποχών. Με αυτό τον τρόπο ο ερμηνευτής δίνει το στίγμα του. Αν έχουμε βρει ένα νήμα μέσα στο ρεπερτόριο και μπορούμε να πούμε μια ιστορία, τότε το κοινό ακολουθεί. Το κάθε συναυλιακό πρόγραμμα είναι η διήγηση μιας ιστορίας που σχετίζεται και με την ίδια μας τη ζωή».
Συναισθηματικά συνδέεσαι με τα έργα που εκτελείς;
«Το κάθε έργο γίνεται και κομμάτι της ζωής του ερμηνευτή. Επί 4 μήνες μελετώ Στραβίνσκι κάθε μέρα. Πώς μπορείς να το κάνεις αποστασιοποιημένα αυτό το πράγμα; Δεν είναι δουλειά γραφείου».
Άρα, κατά την άποψή σου, ο εκτελεστής είναι και δημιουργός.
«Ο ερμηνευτής δεν είναι μια μηχανή η οποία παίζει ή που του παραγγέλνουνε και παίζει».
Έχεις αγαπημένους συνθέτες;
«Δεν έχω σύνορα ή φραγμούς. Τώρα παίζω πράγματα που μερικά χρόνια πριν δεν θα φανταζόμουν ότι θα τα έπαιζα».
Τι μουσική σου αρέσει όμως συνήθως να ακούς;
«Ακούω τζαζ και ζηλεύω πραγματικά αυτή την ελευθερία, αλλά και το ταλέντο πιανιστών όπως ο Stefano Bollani, ο Keith Jarrett και άλλοι. Από δυνατές εμπειρίες ζωντανών συναυλιών κλασικής μουσικής μπορώ να ξεχωρίσω τους πιανίστες Κρίστιαν Ζίμμερμαν, Χόρχε Μπολέτ, Γιώργο-Εμμανουήλ Λαζαρίδη και Μαουρίτσιο Πολλίνι».
Τι περιλαμβάνεται στα μελλοντικά σου σχέδια;
«Στις 19/11 θα μιλήσω για το πιανιστικό έργο του Δημήτρη Τερζάκη στη βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής. Η ίδια ομιλία θα επαναληφθεί στις 26/11 στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης. Οι παραπάνω εκδηλώσεις θα γίνουν με την ευκαιρία των 70 χρόνων από τη γέννηση του συνθέτη. Στις 4 και 5 Δεκεμβρίου θα παίξω στο Ίδρυμα Θεοχαράκη διάσημα μπαλέτα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα στις πιανιστικές τους εκδοχές, γραμμένες από τους ίδιους τους συνθέτες. Τέλος, στις 18/12 θα γίνει μια εκδήλωση στην αίθουσα του ωδείου Φίλιππος Νάκας για τον Δραγατάκη, με την αφορμή της κυκλοφορίας της κριτικής έκδοσης και του CD, όπου εγώ θα παίξω μερικά πιανιστικά έργα που θα περιβάλλονται από ένα βίντεο του Κωστή Ζουλιάτη για τον συνθέτη».
