Το Not For You: Οι Pearl Jam σε Χρόνο Ενεστώτα αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη βιογραφία του θρυλικού αμερικανικού συγκροτήματος. Μια αποστασιοποιημένη μελέτη του ρόλου τους στην ιστορία της μουσικής, αλλά και της αμερικανικής κουλτούρας εν γένει και ταυτόχρονα μία βουτιά τόσο στις απαρχές του μουσικού κινήματος της grunge και της σκηνής του Σιάτλ, όσο τελικά και σε ολόκληρη τη δεκαετία του ‘90.
Δεν πρόκειται για μια ακόμη βιογραφία μπάντας, ούτε μια κοινή ρετροσπεκτίβα οποιουδήποτε καλλιτέχνη, παρά καταφέρνει να συνθέσει μια ενδελεχή μελέτη του έργου τους, με βαθύτερη κατανόηση για το κοινωνικό υπόβαθρο της εποχής, αλλά και να καταθέσει ένα δοκίμιο για την εφηβεία, τη νοσταλγία και την ενηλικίωση· ο απόλυτος φόρος τιμής για όλους τους φαν τους. Ο Ronen Givony καταφέρνει μέσα από την βιογραφία να αναδείξει το αυταπόδεικτο, ότι οι Pearl Jam αποτελούν μέρος του πολιτισμού μας.
To Not For You: Οι Pearl Jam σε Χρόνο Ενεστώτα κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες σε ελληνική μετάφραση του Πάνου Τομαρά από τις εκδόσεις Οξύ, σε συνεργασία με το Avopolis.gr, και παρακάτω μπορείτε να απολαύσετε αποκλειστικά ένα πρώτο απόσπασμα, μέχρι να αναζητήσετε το βιβλίο στο αγαπημένο σας παραδοσιακό ή διαδικτυακό βιβλιοπωλείο.
..........................
Ήταν οι καλύτεροι καιροί, ήταν οι χειρότεροι καιροί. Στις 22 Νοεμβρίου 1994, δύο εβδομάδες μετά τη συντριπτική εκλογική νίκη που σύντομα θα γίνει γνωστή ως Ρεπουμπλικανική Επανάσταση, το συγκρότημα κυκλοφορεί το Vitalogy, το τρίτο άλμπουμ του, αποκλειστικά σε βινύλιο. Όπως και στην περίπτωση του προηγούμενού του, δεν προηγήθηκε κανένα βιντεοκλίπ ούτε κάποιο σινγκλ. Το άλμπουμ πουλάει 34.000 αντίτυπα σε μια εβδομάδα (ένα ρεκόρ που δεν καταρρίπτεται για είκοσι χρόνια), σε μια εποχή που η πλειονότητα των Αμερικανών δεν αγοράζει βινύλια. Μετά από δύο εβδομάδες, στις 6 Δεκεμβρίου, το Vitalogy κυκλοφορεί σε CD. Μετέπειτα θα ανακηρυχθεί το δεύτερο άλμπουμ με τις περισσότερες πωλήσεις σε μικρότερο χρονικό διάστημα στην ιστορία, μετά το Vs., καθώς θα πουλήσει 877.000 αντίτυπα την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας του και θα παραμείνει για πέντε εβδομάδες στην πρώτη θέση του καταλόγου επιτυχιών.
Τον Ιανουάριο του 1995 οι Pearl Jam ηχογραφούν ένα εξαιρετικό άλμπουμ με τον Νιλ Γιανγκ, το Mirror Ball. (Τον ίδιο μήνα ο Εντ θα προλογίσει την ένταξη του Νιλ Γιανγκ στο Rock and Roll Hall of Fame.) Από τις ηχογραφήσεις αυτές προκύπτει και ένα σινγκλ δύο τραγουδιών, το Merkin Ball, που συγκαταλέγεται στις πιο τέλειες κυκλοφορίες του συγκροτήματος. (Περισσότερα γι’ αυτό πολύ σύντομα.) Επίσης, τον Ιανουάριο το συγκρότημα πραγματοποιεί μια εμφάνιση υπέρ της οργάνωσης Voters for Choice [Ψηφοφόροι της Αλλαγής] στην Ουάσιγκτον και εγκαινιάζει τον προσωπικό ραδιοσταθμό του, το Ράδιο Αυτοϊκανοποίηση, που εκπέμπει από ένα σπίτι στο Σιάτλ. (Περισσότερα γι’ αυτό ακολουθούν επίσης.) Τον Φεβρουάριο το συγκρότημα ξεκινά την πρώτη του περιοδεία στην Ασία, με συναυλίες στη Μανίλα, στην Μπανγκόκ και στην Ταϊπέι, ενώ παίζει τρεις ημερομηνίες στην Ιαπωνία. Κάνουν δέκα εμφανίσεις στην Αυστραλία – η μία μεταδίδεται απευθείας στο ραδιόφωνο από τη Μελβούρνη – και δύο στο Όκλαντ της Νέας Ζηλανδίας τον Μάρτιο. (Στο YouTube υπάρχει ένα ακυκλοφόρητο ντοκιμαντέρ από αυτή την περιοδεία, γυρισμένο εν μέρει από τον Εντ.) Επίσης, τον Μάρτιο κυκλοφορεί το Above, το άλμπουμ των Mad Season, που είναι το καλύτερο ίσως δείγμα από τις παράπλευρες ενασχολήσεις των μελών των Pearl Jam, συμπεριλαμβανομένων και των Temple of the Dog. Πρόκειται για μια συνεργασία του Μάικ Μακρίντι με τον Λέιν Στέιλι των Alice in Chains και τον Μπάρετ Μάρτιν των Screaming Trees. Δύο εβδομάδες αργότερα, ανακοινώνεται η πολυαναμενόμενη περιοδεία χωρίς την Ticketmaster. Τι θα μπορούσε να πάει στραβά;
Η επιτυχία του Vitalogy, του δεύτερου από τα τρία συνεχόμενα άλμπουμ των Pearl Jam που θα πάνε στο νούμερο ένα από την πρώτη εβδομάδα κυκλοφορίας τους, συγκάλυψε το γεγονός ότι το συγκρότημα ουσιαστικά διαλυόταν. Οι Pearl Jam είχαν γίνει υπερβολικά μεγάλοι. Η σχέση τους με τα μέσα ενημέρωσης και τους οπαδούς γινόταν πιο επεισοδιακή κάθε εβδομάδα που περνούσε, ενώ οι μεταξύ τους σχέσεις δεν είχαν υπάρξει ποτέ πιο τεταμένες. Ο Εντ ένιωθε ότι δεν άξιζε τόση προσοχή, καθώς οι Pearl Jam είχαν επισκιάσει αμέτρητα συγκροτήματα από το Σιάτλ, και δεν ήξερε τι να κάνει γι’ αυτό, πράγμα που με τον καιρό τον έφερε σε απόγνωση. Κάποιες εκούσιες απόπειρες να διαλύσουν τον μύθο τους, όπως το «Not for You», απλώς έδιναν τροφή στο όλο τσίρκο.
Αποφάσισαν πως ο μόνος τρόπος να συνεχίσουν ήταν να αποτραβηχτούν από το βλέμμα της δημοσιότητας. Τέρμα οι συνεντεύξεις. Τέρμα τα βιντεοκλίπ, οι φωτογραφίσεις και οι εμφανίσεις σε απρόσωπα γήπεδα ποδοσφαίρου, όπως στη Ρώμη. Δεν ήταν μια άμεση λύση, αλλά ίσως έτσι η κατάσταση να αποκλιμακωνόταν σταδιακά και οι ίδιοι να κατάφερναν μακροπρόθεσμα να ξαναγίνουν φυσιολογικοί άνθρωποι. Ο αρχικός τίτλος του Vitalogy υποτίθεται πως ήταν Life. Σ’ αυτή την περίπτωση θα ήταν ο πρώτος χιουμοριστικός τίτλος άλμπουμ τους, κάτι στο οποίο παραδόξως δεν έχουν δείξει να διαθέτουν κλίση. Παρ’ όλα αυτά, στην ετικέτα του πρώτου σινγκλ, του «Spin the Black Circle», αναγράφεται «Από το άλμπουμ Life στην Epic». Το τραγούδι αναφέρεται στο βινύλιο και κατ’ επέκταση στον παλιότερο τρόπο λειτουργίας των πραγμάτων. Vitalogy σημαίνει «μελέτη της ζωής» και είναι παρμένο από ένα βιβλίο του 1927 που βρίσκει ο Εντ σε ένα παζάρι. Η ασυνήθιστη συσκευασία του CD είναι μια πολυτελής ανατύπωση του βιβλίου, που στοίχισε στο συγκρότημα πενήντα σεντς επιπλέον το κομμάτι, δηλαδή συνολικά 2,5 εκατομμύρια από τα έσοδα των πωλήσεων της πρώτης χρονιάς. Από τα άλμπουμ που κυκλοφόρησαν οι Pearl Jam στο απόγειο της δημοτικότητάς τους, μπορούμε να πούμε ότι το Vitalogy είναι το λιγότερο προσιτό, το λιγότερο συνεργατικό και το λιγότερο πρόθυμο να ικανοποιήσει τον κόσμο. Είναι το πιο άνισο, εκείνο που ομφαλοσκοπεί περισσότερο και το πιο συνειδητά δυσνόητο. Είναι ένα άλμπουμ γεμάτο γρίφους, με στίχους που δεν ακούγονται καλά, που αναγράφονται λανθασμένα, με διπλά νοήματα, με ακρωνύμια, υπαινιγμούς και ανάποδα ηχογραφημένα μηνύματα. Είναι η δουλειά ενός ανθρώπου που δεν μπορεί να ξεχάσει πως ό,τι γράφει, ό,τι λέει και ό,τι τραγουδάει θα εξεταστεί με το μικροσκόπιο. Η μέθοδος που ακολούθησαν οι Pearl Jam το 1994 ήταν η μεταφορά – έλεγαν κάτι εννοώντας κάτι άλλο. Τα τραγούδια απευθύνονταν στην εικόνα του κοινού τους που είχαν πλάσει στη φαντασία τους και προσπαθούσαν, όσο ήταν δυνατόν, να στείλουν μια μερίδα του στα τσακίδια. Ενώ το Ten και το Vs. ήταν δηλώσεις για την κοινωνία, τη βία και τη νεολαία, το Vitalogy αφορά πιο ενδόμυχα ζητήματα: τη στενή οικειότητα, την πίστη, τα «μικρά μυστικά τρεμουλιάσματα», «αφιερώσεις αφελείς και ειλικρινείς». Ενώ τα προηγούμενα άλμπουμ ήταν εξομολογητικά, το Vitalogy είναι σε σημεία ακατάληπτο, φέρνει πιο πολύ στο Murmur και στον Μάικλ Στάιπ, παρά στον Εντ που έχουμε συνηθίσει να ακούμε.
Ενώ η παραγωγή σε εκείνα τα άλμπουμ ήταν μεθοδική, στο Vitalogy είναι υποτυπώδης και αυθόρμητη, όπως αρμόζει σε ένα άλμπουμ που γράφτηκε εν μέσω περιοδειών. Απλά τραγούδια, ηχογραφημένα γρήγορα. («Το ογδόντα τοις εκατό των κομματιών γράφτηκε είκοσι λεπτά πριν ηχογραφηθεί», σύμφωνα με τον Στόουν.) Τι θα έλεγε ένας ψυχολόγος; Το Vitalogy είναι μια ανελέητα μακάβρια δουλειά, που επικεντρώνεται με σχεδόν ψυχαναγκαστικό τρόπο στον θάνατο και τη θνητότητα. Είτε ήσουν οπαδός είτε απλός ακροατής, δύσκολα μπορούσες να παραβλέψεις την αίσθηση της κρίσης. Ακουγόταν ότι το γκρουπ που το έγραψε βρισκόταν σε κακή κατάσταση – αν και βέβαια αυτό δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για το συγκρότημα που μας έδωσε το Vs. και το Ten. Αντίθετα με εκείνα τα άλμπουμ όμως, εδώ υπήρχε μια κόπωση, μια απόλυτη έλλειψη λύτρωσης, που θα ήταν ξένη στους Pearl Jam του 1991. Πάνε τα δυναμικά ρεφρέν, τα ριφ που σιγοτραγουδάς, το επικό προσωπείο. Αντί γι’ αυτά, το Vitalogy προσφέρει ελάχιστη παρηγοριά: τραγούδια για την αυτοκτονία («Last Exit», «Immortality»), την παράνοια («Bugs», «Pry, To»), την παραίτηση («Better Man», «Nothingman»), τον αποκλεισμό («Not for You»), τη βία («Tremor Christ», «Whipping»), την εμπορευματοποίηση («Satan’s Bed», «Corduroy») και ό,τι είναι αυτό για το οποίο μιλάει το «Aye Davanita». Εδώ άρχισε η μεγάλη διάσπαση. Σε μερικούς από εμάς άρεσαν τα διάφορα περίεργα, τα άσχετα ιντερλούδια, το επτάλεπτο ηχητικό κολάζ, το ισχνό κομμάτι με το ακορντεόν. Οι περισσότεροι στάθηκαν στα μετέπειτα κλασικά κομμάτια (κυρίως στο «Better Man» και στο «Corduroy») και δεν έφτασαν ποτέ μέχρι το τέλος του «Hey Foxymophandlemama, That’s Me». Και ήταν και κάποιοι, όπως ο Στόουν και ο Μάικ, που πίστευαν ότι οι Pearl Jam έκαναν προηγουμένως κάτι σωστό και έπρεπε να είχαν συνεχίσει να το κάνουν.
Είναι μια εποχή εχθρότητας, διχασμού και διαφωνιών. Τον Νοέμβριο ένα απίστευτο εκλογικό αποτέλεσμα θα τινάξει στον αέρα την ισορροπία των δυνάμεων στην Ουάσιγκτον. Μια μετασχηματιστική φιγούρα, που η ρητορική της θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με επίθετα όπως «ποταπή», «αξιοθρήνητη» και «αηδιαστική», εκλέγεται από μια ευρέως δυσαρεστημένη μειοψηφία, χάρη σε μια προεκλογική εκστρατεία που χαρακτηρίζει τους αντιπάλους της «εχθρούς των φυσιολογικών Αμερικανών». Σύμφωνα με τους ψηφοφόρους τα ζητήματα που έκριναν την αναμέτρηση ήταν η επιβολή του νόμου, η οικονομία και η περίθαλψη, καθώς και η εργασιακή εξασφάλιση, οι κυβερνητικές δαπάνες και η παράνομη μετανάστευση. Ο νεαρός Δημοκρατικός στο Οβάλ Γραφείο, κατατροπωμένος, αν όχι ταπεινωμένος, τείνει χείρα συνεργασίας. Η αντίδραση του διαδόχου του στην ηγεσία είναι να αποκαλέσει τους Δημοκρατικούς «αριστερούς ελιτιστές», που θα έκαναν «μεγάλη βλακεία» αν αντιτίθονταν στην πολιτική του. Τον Ιανουάριο η New York Daily News αναφέρει ότι ο ρεπουμπλικάνος ηγέτης συναντήθηκε με τον Ρούπερτ Μέρντοκ για να συζητήσουν για μια προκαταβολή 4,5 εκατομμυρίων δολαρίων για τη συγγραφή ενός βιβλίου, καθώς και, παρεμπιπτόντως, για τα μέσα ενημέρωσης που έχει στην ιδιοκτησία του ο Μέρντοκ, συμπεριλαμβανομένου του εικοσιτετράωρου ειδησεογραφικού καναλιού Fox News, που επρόκειτο να ανοίξει σύντομα. Σ’ αυτό το πλαίσιο οι Pearl Jam παρουσίασαν στις 8 Ιανουαρίου 1995 το Ράδιο Αυτοϊκανοποίηση, το ανεπίσημο πάρτι για την κυκλοφορία του Vitalogy, χωρίς να αναφέρουν ούτε μια φορά τον τίτλο ή την κυκλοφορία του άλμπουμ στη διάρκεια της τετράωρης ραδιοφωνικής μετάδοσης. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το εναρκτήριο μήνυμα του Εντ. (Υπάρχει στο YouTube και σας συστήνω ανεπιφύλακτα να το ακούσετε.)
"Να ’μαστε λοιπόν, εκπέμπουμε από τον χώρο μας… ε... εδώ, στο Σιάτλ. Ε… δεν ξέρω αν έχουμε… επιβεβαιωμένες απαντήσεις για κάποιο από τα… ζητήματα στα οποία μπορεί… ε… να αναφερθούμε απόψε, αλλά ίσως να τα πάρετε μαζί σας και… να τα ξεδιαλύνετε… να σκεφτείτε τι πιστεύετε εσείς. Ίσως η αρχή της αλλαγής… να ξεκινάει από το μυαλό σας. Με το να επιτρέψετε στις πεποιθήσεις σας να εξελιχθούν. Και η… εξέλιξη αυτή συμβαίνει όπου υπάρχει συνεισφορά ιδεών. Και ο λόγος που το αναφέρουμε αυτό είναι ότι… ε… έχουμε παρατηρήσει ότι η κοινωνία μας εδώ στην Αμερική ανοίγει την πόρτα του σπιτιού της σε μερικούς τύπους που ξεχειλίζουν… από ιδέες που θέλουν να συνεισφέρουν. Και έχουμε δει να υιοθετούνται κάποιες δυνητικά επικίνδυνες απόψεις… έχουμε δει εξόφθαλμες αναλήθειες να αντιμετωπίζονται σαν ευαγγέλιο και… προσπαθούμε κι εμείς να βάλουμε το λιθαράκι μας από εδώ… με καθόλου αντικειμενικό τρόπο… ίσως για να υπενθυμίσουμε σε κάποιους από σας ότι δεν είστε οι μόνοι αντίθετοι… και ότι δεν είστε μειοψηφία όταν ψηφίζετε για… την αλλαγή.
Και πάλι… ξέρω ότι ακούγομαι σαν… πολιτικός… ενώ δεν είμαι. Είμαι απλώς… ένας άνθρωπος. [γελάει] Και… ε… βλέπουμε πολιτικούς να συμπεριφέρονται σαν ροκ σταρ και… ροκ σταρ να συμπεριφέρονται σαν… εντάξει, οι ροκ σταρ θα είναι πάντα ροκ σταρ, αλλά… να πάνε να γαμηθούν οι ροκ σταρ. Απόψε… έχουμε εδώ μουσικούς. Όλοι είναι ντόπιοι, γείτονες και φίλοι. Και, ε… θα παίξουμε για σας. Θα παίξουν ζωντανά για σας. Ε… βασικά, ε… που μόλις υπομείνατε… μάλλον είναι το περισσότερο που θα μιλήσω όλο το βράδυ. Ε… ίσως επανέλθουμε σε κάνα δυο ζητήματα… όπως είναι η προάσπιση των… αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών και η ασφάλεια των γυναικών στην κοινωνία μας, των μανάδων μας, των αδελφών μας και των φιλενάδων μας. Όμως, όλοι ήρθαν εδώ για να παίξουν. Δεν πρόκειται να σας πω… να σας αποκαλύψω ακόμα ποιοι θα παίξουν. Θα έλεγα όμως… ότι είστε πολύ τυχεροί. Ε… χαιρόμαστε που συντονιστήκατε μαζί μας. Ε… θα βάλουμε και μερικούς δίσκους. Και θα κάνουμε τηλεφωνήματα και θα δεχτούμε τηλεφωνήματα και… ε… θα περάσουν από δω ο Τζεφ και ο Στόουν και… η αποψινή νύχτα θα έχει ενδιαφέρον. Λοιπόν, ε… έχω ένα πικάπ μπροστά μου. Και ε… θα αρχίσω να βάζω μερικά τραγούδια. Θα βάλω ένα τραγούδι… τώρα, που δεν παίχτηκε και πολύ στο ραδιόφωνο τότε… είναι από τον δίσκο Daydream Nation των Sonic Youth και είναι το πρώτο κομμάτι στην πρώτη πλευρά. Λέγεται «Teenage Riot». Τα λέμε σε λίγο."
Το Not for You: Οι Pearl Jam σε Χρόνο Ενεστώτα κυκλοφορεί πλέον και επίσημα στα βιβλιοπωλεία. Προμηθευτείτε το από το Book Odyssey.
