Το 1ο illustradays – Φεστιβάλ Εικονογράφησης της Ελλάδας ανοίγει επίσημα τις πύλες του την Παρασκευή 3 Σεπτεμβρίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων Μελίνα (Ηρακλειδών 66, δωρεάν είσοδος) και για τις επόμενες δέκα ημέρες και μέχρι τις 12 Σεπτεμβρίου, θα γνωρίσουμε και θα έρθουμε σε επαφή με τις δουλειές καταξιωμένων ελλήνων και ξένων εικονογράφων. Σίγουρα, έλειπε από την πόλη ένα φεστιβάλ για την εικονογράφηση, μία τέχνη που δεν βρίσκουμε μόνο μέσα στις σελίδες παιδικών βιβλίων, αλλά και σε όλο τον έντυπο και ηλεκτρονικός τύπο, σε εκδόσεις, στη διαφήμιση και σε εμπορικά προϊόντα.
Η Ίρις Σαμαρτζή είναι πολυβραβευμένη εικονογράφος παιδικών βιβλίων από την Αθήνα και ετοιμάζεται να παρουσιάσει τη δουλειά της στο illustradays και να μας αποδείξει –μέσα από ένα εργαστήριο εικονογράφησης για παιδιά (https://illustradays.gr/program/illustra-labs/book-or-cook) - πώς ένα κουτί πίτσας μπορεί να μετατραπεί με τη βοήθεια των χρωμάτων και λίγων λαχανικών σε ένα πεντανόστιμο βιβλίο.
Η δουλειά της έχει λάβει σημαντικές διακρίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων των Santiago de Compostela Award for picture books, το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Εικονογραφημένου βιβλίου, το Βραβείο από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού βιβλίου, κ.α.
Η Ίρις Σαμαρτζή μίλησε στο Avopolis για την τέχνη της εικονογράφησης και τη συμμετοχή της στο 1ο illustradays.
Καλημέρα! Πώς σε βρίσκουμε αυτό το διάστημα; Σε τι projects δουλεύεις;
Μόλις τελείωσα ένα βιβλίο της Άλκηστης Χαλικιά για τις εκδόσεις Ίκαρος. Ήταν μια δουλειά αρκετά ενδιαφέρουσα και δύσκολη, με πολλή λεπτομέρεια. Αλλά την χάρηκα πολύ γιατί λειτούργησε σαν λύτρωση για μένα. Είναι σαν μια γροθιά στο παγιωμένο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Και μετά από μια ανάπαυλα λίγων ημερών, θα περάσω στα επόμενα βιβλία που έχω αναλάβει. Συγχρόνως, οργανώνω και το εικαστικό εργαστήρι για παιδιά, που θα κάνω στα πλαίσια του Illustradays!
Πώς νιώθεις που παίρνεις μέρος στο 1Ο Φεστιβάλ Εικονογράφησης – illustradays στην Αθήνα;
Ενθουσιασμένη. Χαίρομαι που επιτέλους γίνεται ένα τέτοιο γεγονός στην Ελλάδα, γιατί η εικονογράφηση είναι ακόμα λίγο υποτιμημένη τέχνη στη χώρα μας. Το πιο βασικό είναι ότι θα μας δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουμε τη δουλειά νέων, ταλαντούχων δημιουργών. Ελπίζω όλα να πάνε καλά και το φεστιβάλ να καθιερωθεί σαν ετήσιος θεσμός.
Πώς αντιμετώπισες την πανδημία με τον COVID-19; Δυσκολεύτηκες ή δεν άλλαξαν πολλά όσον αφορά τη δουλειά και το πρόγραμμά σου;
Στην πρωτόγνωρη καραντίνα της προηγούμενης χρονιάς βρήκα επιτέλους χρόνο και ηρεμία και έκανα την «Τάτα;;», το πρώτο δικό μου βιβλίο (εκδ. Ίκαρος). Οπότε ήταν μια πολύ ευχάριστη και αναζωογονητική περίοδος για μένα, παρά την κλεισούρα του σπιτιού.
Στη δεύτερη καραντίνα, όπου πάλι θεωρητικά ήμουν ευνοημένη γιατί μπορούσα να διαθέσω περισσότερο χρόνο στην εικονογράφηση, δυστυχώς δεν λειτούργησε έτσι. Γιατί άλλαξε ως προς το κομμάτι της άλλης μου δουλειάς στα σχολεία, όπου τα μαθήματα γίνονταν διαδικτυακά. Η προσπάθεια να συντονίσω ένα μάθημα εικαστικών εξ αποστάσεως, να το κάνω ενδιαφέρον και ουσιαστικό, χρησιμοποιώντας τα πιο απλά υλικά που έχουμε σπίτι μας, χωρίς να θέλω να δυσκολέψω τους γονείς, χωρίς να μπορώ εκ των πραγμάτων να βοηθήσω η ίδια τα παιδιά, ήταν εξαιρετικά δύσκολη.
Η οργάνωση αυτού του εγχειρήματος απαιτούσε πολλές ώρες προετοιμασίας. Έμαθα πολλά, ξεπέρασα τον εαυτό μου, χαιρόμουν που έβλεπα τις φατσούλες των παιδιών καθημερινά στην οθόνη του υπολογιστή μου και έσπαγε η μονοτονία, αλλά ήταν πραγματικά εξαντλητική όλη αυτή η περίοδος. Νομίζω όλοι όσοι έκαναν μαθήματα με αυτόν τον τρόπο, με καταλαβαίνουν.
Πώς ξεκίνησες ως εικονογράφος και πώς εξελίχθηκε αυτό στη συνέχεια; Πότε συνειδητοποίησες ότι «σοβαρεύει» η δουλειά;
Στην αρχή νόμιζα ότι αυτή τη δουλειά την κάνουν καταξιωμένοι δημιουργοί και είναι δύσκολο να μπεις στον εκδοτικό χώρο. Οπότε απλά την παρακολουθούσα διακριτικά από απόσταση, αγοράζοντας όμως με μανία παιδικά βιβλία.
Κάποια στιγμή όμως που βίωνα κάποια επαγγελματικά αδιέξοδα, σκέφτηκα ότι δεν έχω να χάσω κάτι και άρχισα να παίρνω τηλέφωνα σε εκδότες και να κλείνω ραντεβού για να δείξω τη δουλειά μου. Ακόμα απορώ, πώς μερικοί εκδότες οραματίστηκαν την εξέλιξή μου σε αυτά τα «τρομακτικά» σχέδια που έδειχνα και μου έδωσαν την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί τους.
Κάπως έτσι έκανα την πρώτη μου δουλειά, τη δεύτερη κ.ο.κ.
Νομίζω όμως ότι με την ίδια σοβαρότητα και τον ίδιο επαγγελματισμό αντιμετωπίζω όλες μου τις δουλειές. Από την πρώτη, τότε, πριν είκοσι χρόνια, μέχρι την τελευταία.
Σε τι επίπεδο βρίσκεται η εικονογράφηση και το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα;
Η εικονογράφηση στην Ελλάδα όσο πάει και ωριμάζει. Πλέον με τα μέσα που υπάρχουν, μπορείς και παρακολουθείς εικονογράφους σε καθημερινή βάση. Αυτό δίνει γνώση και έμπνευση σε έναν νέο εικονογράφο. Μπορεί να παρακολουθήσει τι γίνεται στην παγκόσμια αγορά παιδικού βιβλίου, μπορεί να συμμετάσχει σε σεμινάρια διαδικτυακά και μη, να γνωρίσει δημιουργούς. Όλο αυτό - που εμείς κάποτε περιμέναμε μια έκθεση στη Μπολόνια για να το αποκτήσουμε - τώρα γίνεται πολύ εύκολα. Και βοηθάει πολύ γιατί δημιουργεί μια νέα γενιά εικονογράφων πολύ πιο υποψιασμένη και κατασταλαγμένη, που πατάει γερά στα πόδια της.
Το ελληνικό παιδικό βιβλίο, έχει κάποιες παθογένειες που δύσκολα τις αποχωρίζεται. Πάσχουμε ως προς τα κείμενα και τις ιδέες. Πρέπει να καταλάβουμε ότι επειδή ο καθένας από εμάς έχει ένα φορτίο που κουβαλάει, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να το μοιραστεί και με τα παιδιά. Τα δικά μας βιώματα και έγνοιες δεν αφορούν απαραίτητα και τα παιδιά. Δεν εννοώ να τα βάλουμε σε γυάλα. Αλλά να τα ακούσουμε, να δούμε τι τα ενδιαφέρει, τι θέλουν να διαβάσουν και να προσπαθήσουμε να μπούμε εμείς στον κόσμο τους, να μιλήσουμε τη γλώσσα τους κι όχι με το ζόρι να τα βάλουμε εμείς στον δικό μας.
Επίσης πρέπει να καταλάβουμε ότι σε ένα picture book, η δουλειά που κάνει ο συγγραφέας και ο εικονογράφος είναι ισότιμες. Η μία δεν υπάρχει χωρίς την άλλη. Πρέπει να συνεκτιμούνται, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Μπορεί κάποιος εικονογράφος στην Ελλάδα να ζήσει αποκλειστικά από αυτό;
Καταρχάς μην ξεχνάμε ότι εικονογράφηση δεν είναι μόνο το παιδικό βιβλίο. Έχει πολλά πρόσωπα, σε πολλούς διαφορετικούς τομείς εργασίας. Από κει και πέρα ίσως δε μπορώ να δώσω μια σαφή απάντηση σε αυτό, γιατί εγώ από την αρχή έκανα παράλληλα δυο δουλειές. Όμως ξέρω καλά ότι η εικονογράφηση είναι αγώνας δρόμου. Είναι μια δουλειά που απαιτεί θυσίες ή τουλάχιστον εγώ έτσι την αντιλαμβάνομαι γιατί θέλω να είμαι τυπική στις προθεσμίες και σωστή επαγγελματίας. Αυτό σημαίνει ότι τα Σαββατοκύριακα ή τις γιορτές δουλεύω 15ωρα. Ή στις διακοπές παίρνω μαζί μου τον υπολογιστή, ξυπνάω χαράματα και εικονογραφώ πριν ξυπνήσουν οι υπόλοιποι και πάμε για την πολυπόθητη βουτιά. Ή κοιμάμαι και στήνω σαλόνια στον ύπνο μου. Υπήρχαν περίοδοι όταν ξεκίνησα, που αναλάμβανα δέκα βιβλία το χρόνο για να ανταπεξέλθω οικονομικά, με τίμημα πολλές από αυτές τις δουλειές τελικά να μην με αντιπροσωπεύουν. Εν ολίγοις, νομίζω ότι μπορεί κάποιος να ζήσει αποκλειστικά από την εικονογράφηση, αρκεί να έχει όρεξη και πείσμα. Ίσως και γερά νεύρα, γιατί πολλές φορές πρέπει να διεκδικείς τα αυτονόητα.
Βλέπουμε ότι δουλεύεις με διάφορα μέσα, κατασκευές και συνθέσεις και όχι μόνο με πένα, χρώματα και χαρτί. Πάντοτε έτσι δούλευες; Σαν οι ήρωες και χαρακτήρες σου να θέλουν να βγουν έξω από το χαρτί.
Όχι, δεν δούλευα πάντα έτσι και αυτός ο τρόπος δεν ενδείκνυται για όλα τα βιβλία. Μου αρέσει να συνδυάζω διαφορετικά μέσα, γιατί είναι πιο παιχνιδιάρικος τρόπος προσέγγισης. Και ναι, όντως δίνει αυτή την τρισδιάστατη χειροπιαστή αίσθηση. Αλλά δεν ταιριάζει πάντα αυτός ο τρόπος στο κείμενο που επεξεργάζομαι. Στόχος είναι μέσα από την εικονογράφηση να αναδεικνύεται το κείμενο κι όχι μόνο η δική μου δουλειά.
Για ποιες δουλειές σου είσαι ιδιαίτερα υπερήφανη;
Έχω πολλές αγαπημένες δουλειές.
Είμαι περήφανη για την «Τάτα;;» (εκδ. Ίκαρος) προφανώς γιατί είναι δικό μου βιβλίο και μάλιστα πολύ δικό μου, δηλαδή είναι πολύ «Ίρις» αυτό το βιβλίο.
Είμαι αρκετά συναισθηματικά συνδεδεμένη με το «¨Ενα τελευταίο γράμμα» του Αντώνη Παπαθεοδούλου (εκδ. Παπαδόπουλος) γιατί ήταν ένα βιβλίο που πήρε το βραβείο Compostela σε μια περίοδο που έχασα τον πατέρα μου και το θέμα του βιβλίου ταυτιζόταν πολύ με την απώλεια που βίωνα τότε.
Με τον Αντώνη επίσης έχουμε κάνει κάποιες δουλειές που ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα. Αναφέρομαι στις δυο σειρές («Μικρά Κλασσικά» - «Μικρά ταξίδια με τη φαντασία του Ι. Βερν», εκδ. Παπαδόπουλος) γιατί μόνο με χειρουργική επέμβαση μπορώ να παρομοιάσω αυτήν την εικονογράφηση. Επίσης, το “Léon Millequestions” (Langue Au Chat) που έχει κυκλοφορήσει στο Βέλγιο. Σε αυτό το βιβλίο τους ήρωες τους εμπνεύστηκα από ζευγάρια κάλτσες. Καθώς επίσης και την τελευταία μας δουλειά, το “En la cola para el Arca” (Kalandraka) όπου δούλευα δύο χρόνια φτιάχνοντας τρισδιάστατα ζωάκια. Αλλά ας μην πω περισσότερα για αυτό, γιατί θα κυκλοφορήσει σύντομα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος και δε θέλω να χαλάσω την έκπληξη.
Αγαπώ πολύ και τα βιβλία που έχω κάνει με την Αργυρώ Πιπίνη. Το «Όταν ο ήλιος πάει για ύπνο» (εκδ. Μάρτης) γιατί είναι το πρώτο βιβλίο κονσερτίνα που έκανα και το «Καλοκαίρι, Φθνόπωρο, Χειμώνας, Άνοιξη… Καλοκαίρι» (εκδ. Πατάκη).
Και δεν μπορώ να μην αναφέρω το «Ένας αρκούδος μια φορά» (εκδ. Πατάκη) της Ελένης Γερουλάνου, γιατί διασκέδασα πολύ συνδυάζοντας φωτογραφίες παιχνιδιών και εικονογράφηση. Πάντα ήθελα να κάνω ένα βιβλίο για κάποιο μουσείο. Πόσο μάλλον για το Μουσείο Παιχνιδιών!
Θα ήθελα να γράψω και για άλλες δουλειές, αλλά θα περιοριστώ σε αυτές.
https://www.irissamartzi.com
https://www.instagram.com/iris_samartzi
