Από έναν ορυζώνα στο Βιετνάμ στο χαοτικό Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Μια εκ γενετής διαρρηγμένη οικογένεια και μια στοιχειωτική μητρική περσόνα. Το όνομα του ωκεανού και μια ηχώ από την έρημη χώρα του T.S. Eliot. Μακρόχρονο bullying που καταφέρνει να οδηγήσει σε ένα νέο queer ποιητικό σύμβολο, το σύμβολο μιας γενιάς που ίσως κάπου να είχε ξεχάσει ν’ αγαπάει την ποίηση. Αυτή είναι σε τίτλους η ιστορία του αμερικανοβιετναμέζου ποιητή Ocean Vuong, που με την άγρια ομορφιά των λέξεών του σάρωσε τον σύγχρονο λογοτεχνικό κόσμο, αποκτώντας χωρίς υπερβολή διαστάσεις φαινομένου. Το φαινόμενο, λοιπόν, Ocean Vuong που στη χώρα μας υπήρχε εδώ και αρκετό καιρό ως ψίθυρος στα undergound ποιητικά στέκια (βλέπε την πρώτη μετάφραση μερικών χαρακτηριστικών ποιημάτων του στην ιστοσελίδα του Sam Albatros) σκαρφάλωσε εν τέλει και στα ελληνικά book charts χάρη στην πρόσφατη κυκλοφορία των δύο σημαντικότερων ίσως έργων του. Του μοναδικού του μέχρι στιγμής πλην best seller μυθιστορήματος Στη Γη Είμαστε Πρόσκαιρα Υπέροχοι και της βραβευμένης με τη σημαντική ποιητική διάκριση T.S. Elliot ποιητικής συλλογής Νυχτερινός Ουρανός με Τραύματα Εξόδου από τις εκδόσεις Gutenberg, σε εξαιρετικές μεταφράσεις της Έφης Φρυδά και του Δημήτρη Μαύρου αντίστοιχα.
Διαλύοντας Ένα Σπίτι
O Ocean Vuong γεννήθηκε το 1988 σε έναν ορυζώνα στην πόλη του Χο Τσι Μιν, παλαιότερα γνωστή ως Σαϊγκόν, του Βιετνάμ. Μιγάς, καθώς ο παππούς του και πατέρας της μητέρας του ήταν Αμερικανός στρατιώτης που γνώρισε τη γυναίκα του κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ. Η οικογένεια της μητέρας του χωρίστηκε ωστόσο από νωρίς με την κατάληψη της Σαϊγκόν από τις κομμουνιστικές δυνάμεις το 1975, με τη μητέρα του να μεγαλώνει εν τέλει ως αναλφάβητη κόρη της υπαίθρου. Η οικογένεια του Vuong αναγκάστηκε να διαφύγει στις Φιλιππίνες λόγω της μιγαδικής καταγωγής της μητέρας του, η οποία δεν ήταν ανεκτή από τους βιετναμέζικους νόμους και από εκεί να διασχίσει τον Ειρηνικό, για να βρεθεί εν τέλει στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Εκεί ο πατέρας του Vuong εγκατέλειψε μητέρα και γιο, ολοκληρώνοντας μια πρώιμη οικογενειακή ιστορία διάλυσης που θα στιγματίσει τον Ocean Vuong και έθρεψε από νωρίς το ποιητικό ταλέντο του. Η μητέρα του έπιασε δουλειά ως μανικιουρίστα και ο Ocean Vuong, ένα μωρό του ωκεανού, που είχε διασχίσει κυνηγημένο τη μεγαλύτερη θάλασσα του κόσμου σε ηλικία μόλις δύο ετών, ξαναβαφτίστηκε στο όνομα αυτής της μαγευτικά απέραντης ωκεάνιας μάζας.
Νυχτερινός Ουρανός με Τραύματα Εξόδου
Αν κάτι στην ποίηση του Ocean Voung την κάνει να ξεχωρίζει αμέσως σε μια εποχή κάτι παραπάνω από δύσκολη για πρίγκηπες–ποιητές αυτό είναι η καθηλωτική ποιότητα της τέχνης από το τίποτα, της παραγωγής γνήσιου, σύγχρονου λυρισμού από τις ανθρώπινες στάχτες και τα μείζονα πλην πεζά κοινωνικά προβλήματα. Ο Ocean Voung, μεγαλώνοντας ως ομοφυλόφιλος λευκός σε μια αμερικανική συντηρητική πόλη, από μια μητέρα που δεν ήξερε να διαβάζει ούτε να γράφει και δούλευε με τις ώρες στο τοπικό κέντρο αισθητικής για να κάνει με το γιο της μια μεγάλη σαββατιάτικη έξοδο σε σούπερ μάρκετ και να γιορτάσουν τη μισθοδοσία της αγοράζοντας όλες τις προσφορές, πρόλαβε να ζήσει στο πετσί του όλο το ορθόδοξο bullying που ελπίζουμε να μην υπάρχει εκεί έξω για τα παιδιά του αύριο. Όλο το οικογενειακό και το κοινωνικό τραύμα που βίωσε κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας του ενσωματώθηκε σε ένα πηγαίο ταλέντο που βρήκε δίοδο έκφρασης όταν ο Ocean Vuong κατάφερε να βρεθεί στη Νέα Υόρκη για να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Κολλέγιο του Μπρούκλιν. Η πολλαπλή αυτή απελευθέρωσή του, κοινωνική, σεξουαλική, οικογενειακή, ακαδημαϊκή, άνοιξε τον δρόμο και στη συγγραφική του διάνοια, η οποία αμέσως αναγνωρίστηκε από τους καθηγητές του και από τον μέντορά του, τον ποιητή και συγγραφέα Ben Lerner.
Μέσα από αλλεπάλληλες δημοσιεύσεις σε έγκριτα ποιητικά περιοδικά της Αμερικής, αρκετές αξιόλογες λογοτεχνικές διακρίσεις και τις πρωτόλειες ποιητικές συλλογές Βurnings (2011) και Νο (2013), με ξεκάθαρο queer πρόσημο, ο Vuong αναγνωρίστηκε πολύ γρήγορα από την αμερικανική LGBTQ+ κοινότητα και χρίστηκε next big thing από τον οργανισμό American Future Library. Όταν πια το 2016 κυκλοφόρησε η πρώτη ολοκληρωμένη του ποιητική συλλογή Night Sky with Exit Wounds (Νυχτερινός Ουρανός με Τραύματα Εξόδου) το 2016 το έδαφος ήταν για τα καλά στρωμένο για μια πρωτοφανή ποιητική επιτυχία. Η συλλογή πήγε για δεύτερη έκδοση σε χρόνο ρεκόρ για το είδος της και απέσπασε το εξαιρετικά σημαντικό βρετανικό βραβείο T.S. Eliot το 2017. Ο Ocean Vuong έγινε πλέον με τη βούλα ένα μεγάλο ποιητικό φαινόμενο.
Στη Γη Είμαστε Πρόσκαιρα Υπέροχοι
Ο ανοδικός χορός του Ocean Vuong κορυφώθηκε με την έκδοση του πρώτου μυθιστορήματος του, ένα γράμμα διακοσίων και πλέον προς τη μητέρα του με έναν τίτλο που είναι ποίημα από μόνος του: On Earth We ‘re Briefly Gorgeous (Στη Γη Είμαστε Πρόσκαιρα Επίκαιροι). Η απώλεια της μητέρας του πυροδότησε και ανακατεύθυνε το ταλέντο και τις εντυπωσιακές εκφραστικές δυνατότητες του Vuong σε μια νέα, άγνωστη σε αυτόν φόρμα, με την οποία κατάφερε να σχεδιάσει όλο το συγγραφικό κεκτημένο του, στην αναζήτηση μιας νέας σύγχρονης ταυτότητας, με τη βαθιά εξερεύνηση των πολλαπλών πτυχών της γονεϊκής σχέσης και των αμέτρητων αποτυπωμάτων της στον ανθρώπινο ψυχισμό.
Ο ανθρώπινος πόνος, η οργή, η άριστη σύλληψη του εφήμερου και του παντοτινού, τα ξεφτισμένα θραύσματα διαυγών αναμνήσεων και ο λιτός κομψός χείμαρρος της συγκεκριμένης εκφραστικής στιγμής του Vuong συμπλέκονται σε μια ελλειπτική αλληλουχία εντυπωσιακής ειλικρίνειας και καταλυτικού ρυθμού που είτε κερδίσει μια θέση στην καρδιά του αναγνώστη της είτε όχι, δεν παύει να είναι ένα μοναδικό συγγραφικό κατόρθωμα. Η τεχνική και η τονικότητα του κειμένου είναι από εκείνα τα πράγματα που κάνουν ένα βιβλίο αλησμόνητο, όχι τόσο ως προς το περιεχόμενο αυτό καθαυτό, αλλά κι ως προς την αίσθηση που αφήνει. αυτή μιας παντοδύναμης προσωπικής γλώσσας που διαδίδεται από στόμα σε στόμα ως κάτι που πρέπει να βιώσεις, πρέπει να διαβάσεις, πρέπει να κοινωνήσεις. Μόνο και μόνο για να φτάσεις σε εκείνη την φράση που συμπυκνώνει την μέγιστη υπαρξιακή αγωνία του χθες και του σήμερα: «Η αλήθεια είναι ότι μπορούμε να αντέξουμε τη ζωή μας, όχι όμως και το δέρμα μας».
Κι Έτσι Χορέψαμε
«Κι έτσι χορέψαμε: τα άσπρα φορέματα των / μαμάδων μας ξεχείλιζαν απ’ τα πόδια μας, τα τέλη Αυγούστου / κάναμε τα χέρια μας μπορντό. Κι έτσι αγαπήσαμε: 1/5 βότκα κι ένα απόγευμα στη σοφίτα, με τα δάχτυλα σου / στα μαλλιά μου – τα μαλλιά μου πυρκαγιά. Κλείσαμε / τ ‘ αφτιά μας, και του πατέρα σου το ξέσπασμα έγινε / καρδιοχτύπι. Όταν αγγίχτηκαν τα χείλη μας η μέρα κλείστηκε / μέσα σε φέρετρο. Στο μουσείο της καρδιάς / είναι δύο ακέφαλοι και χτίζουν ένα φλεγόμενο σπίτι / Υπήρχε πάντοτε το δίκαννο πάνω / από το τζάκι. Πάντοτε μία ώρα ακόμη να σκοτώσεις – μόνο και / μόνο για να ικετέψεις / κάποιον θεό να σου τη δώσει πίσω . Αν όχι στη σοφίτα, μες / στ’ αμάξι. Αν όχι / μές στ’ αμάξι, στ’ όνειρο. Αν όχι με τ’ αγόρι, με τα ρούχα του. / Αν όχι ζωντανός, / κατέβασε τ’ ακουστικό / Γιατί η χρονιά είναι μία απόσταση / που ταξιδέψαμε σε κύκλους. Πού θα πει: έτσι /χορέψαμε : μόνοι σε κορμιά κοιμισμένα. Πού πά να πει: / Έτσι αγαπήσαμε: στη γλώσσα ένα μαχαίρι να γίνεται/ γλώσσα.»
Περίσσια λογική και άκρατη ευαισθησία. Ωμές λέξεις, κεντημένες σε έναν τόσο πρωτόγονο και τόσο σύγχρονο λυρισμό. Έμφυλες και εθνοτικές ταυτότητες που συγκρούονται προσδοκώντας να γεννήσουν ένα υβρίδιο που θα χωρέσει τις γενιές του παρόντος και του μέλλοντος. Γρήγορες, αγχωτικές ανάσες και εξωτική μουσικότητα. Έτσι χορεύει ο λογοτεχνικός νους του Ocean Vuong χαράζοντας νέους δρόμους στα παγκόσμια γράμματα. Μαθαίνοντας τη γενιά του TikTok να αγαπάει την ποίηση. Ψάχνοντας το μέλλον μέσα απ’ το παρελθόν και στρατεύοντας το μέλλον στις ανάγκες του παρόντος. Έτσι χορεύει κι έτσι χορεύουμε κι εμείς μαζί του.
