H.P. Lovecraft, στον κοσμικό του τρόμο και αυτό το Halloween

 

To Halloween, η κελτικής προέλευσης γιορτή των ζωντανών–νεκρών κερδίζει τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο έδαφος, διεκδικώντας δυναμικά  μια θέση στην κουλτούρα λαών και χωρών που μέχρι πρότινος δεν ήξεραν καν περί τίνος πρόκειται. Έτσι, με αφορμή τα έθιμα του Halloween και το horror πρόσημο που τα χαρακτηρίζει τέτοιες μέρες κυκλοφορούν στιλιστικές συμβουλές, προτάσεις διακόσμησης και λίστες με ταινίες από τις οποίες μπορεί να αντλήσει κανείς ιδέες για τα Halloween κοστούμια του. Τι μπορεί να διαβάσει, όμως, κάποιος που θα ήθελε να περάσει ένα σαββατοκύριακο βυθισμένος σε ιστορίες τρόμου προς τιμήν των φαντασμάτων που κρύβονται πίσω από αυτή την ξενόφερτη γιορτή; Μια εύκολη απάντηση θα εστίαζε στο δίπολο Edgar Allan Poe–Stephen King, σε ένα δεύτερο, όμως, επίπεδο το κλειδί βρίσκεται στην κυρίαρχη φιγούρα τρόμου της αμερικανικής λογοτεχνίας που συνδέει χρονικά, μυθοπλαστικά και εξελικτικά τα δύο αυτά λογοτεχνικά ινδάλματα, και η οποία δεν είναι άλλη από τον H.P. Lovecraft. Τα άπαντα του λογοτεχνικού άρχοντα της τρέλας και του τρόμου H.P. Lovecraft κυκλοφορούν σε 15 τόμους από τις εκδόσεις Οξύ, με τη σχεδιαστική επιμέλεια του Γιάννη Καρλόπουλου και είναι ό, τι χρειάζεται το βιβλιοφιλικό checklist σου για το φετινό Halloween. 

 

 

O Howard Phillips Lovecraft γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1890 στην Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ, μια περιοχή με εξόχως αποικιοκρατική και προαστιακή κουλτούρα, η οποία και φούσκωσε τα μυαλά του νεαρού Lovecraft σχετικά με την καταγωγή του, παρά το γεγονός ότι η οικογένειά του αντιμετώπιζε τεράστια οικονομικά προβλήματα και στην οποία, σε μεγάλο βαθμό, οφείλονται και οι ρατσιστικές ιδέες και  απόψεις που σπιλώνουν το κατά τα άλλα ελεύθερο δημιουργικό πνεύμα του. Περνώντας μια φιλάσθενη και κοινωνικά περιορισμένη παιδική ηλικία, με τον πατέρα του να νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική και τη νευρωτική μητέρα του να τον καταδυναστεύει, βρήκε καταφύγιο στο διάβασμα αναπτύσσοντας έντονο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική γραμματεία και για τη γοτθική λογοτεχνία. Βαθιά επηρεασμένος από τον Όμηρο και τον Edgar Allan Poe αλλά και από τον ιρλανδό αριστοκράτη συγγραφέα του φανταστικού Lord Dunsany ξεκινάει το γράψιμο, κάτι που επιλέγει ως αποκλειστική του ενασχόληση για όλη τη σύντομη ζωή του, καθώς η περηφάνια της καταγωγής του δεν τον αφήνει να αναζητήσει άλλα μέσα βιοπορισμού. 

 

Ξεκινώντας με λυρικές διαθέσεις με τα διηγήματα Ο Τύμβος, Πέρα απ’ τις Πύλες του Ύπνου αλλά και τα εξαιρετικά Σελεφαΐς και Ο Ναός περνάει από το 1920 και μετά στην πλέον ώριμη και χαρακτηριστική περίοδό του. Σε αυτήν, με την Καταραμένη Πόλη και τα πιο διάσημα ίσως έργα του, Το Κάλεσμα του Κθούλου και Η Σκιά Πάνω απ’ το Ίνσμουθ εγκαινιάζει το ψυχρό και απόκοσμο ύφος που θα ντύσει τόσο ιδανικά τα θέματα τρόπου και φρίκης που θα τον κάνουν αιωνίως διάσημο. Ο Lovecraft δημοσιεύει αυτές τις ιστορίες στα λαϊκά περιοδικά Astonishing Stories και Weird Tales, θέτοντας τα θεμέλια σχηματισμού του cult κοινού του αλλά αποσπώντας παράλληλα και κάκιστες λογοτεχνικές κριτικές. Ο θάνατος θα τον βρει το 1935 με τη μορφή καρκίνου, η επιδείνωση του οποίου οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις άθλιες συνθήκες διαβίωσής του, εξαιτίας της κακής οικονομικής του κατάστασης. 

 

 

Οι ιστορίες του H.P. Lovecraft απέδειξαν -κυρίως μετά το θάνατό του- τη διαχρονική δυναμική τους και την πολυδιάστατη ποιότητά τους, δημιουργώντας μια ολόκληρη σχολή λογοτεχνικής κουλτούρας τρόμου, η οποία φυσικά και  πήρε το επίθετό της από τον εμπνευστή της. Ο «λαβκραφτσιανός τρόμος» (“Lovecraft horror”) χαρακτηρίζεται από μια ειδοποιό ιδιαιτερότητα, ένα κλείσιμο του ματιού, που τον κάνει να ξεχωρίζει από την κλασική ιστορία τρόμου, ανεβάζοντας τον εγγενή φόβο στον οποίο στοχεύει το είδος σε πολλαπλά υψηλότερα επίπεδα τρόμου. Εστιάζοντας στις υπαρξιακές και υπερφυσικές διαστάσεις του τρόμου, και στον φόβο του αγνώστου ο H.P. Lovecraft διαφοροποιήθηκε από τις πιο απλοϊκές και χονδροειδείς αναπαραστάσεις τρόμου της εποχής του, δημιουργώντας και λανσάροντας τον λεγόμενο «κοσμικό τρόμο» και πρεσβεύοντας το μηδενιστικό δόγμα του «φαντασιακού τρόμου» - του ότι δηλαδή αυτό που φαντάζεσαι ότι υπάρχει είναι πολλές φορές απείρως πιο τρομακτικό από αυτό που πράγματι υπάρχει. 

 

Η επιρροή αυτού του δόγματος είναι κάτι παραπάνω από προφανής σε μια σειρά συγγραφέων που συνηθίζουμε να ταυτίζουμε με το είδος, από τον Stephen King και τον Ramsey Campbell μέχρι τον Alan Moore, ενώ φυσικά δεν θα μπορούσε το αποτύπωμα του H.P. Lovecraft να μην σφραγίσει εμφατικά την κινηματογραφική παραγωγή και γλώσσα, με τα θραύσματα της φαντασίας του να ασκούν τεράστια έλξη στη μεγάλη οθόνη. Από τις ταινίες Αlien μέχρι το The Thing του John Carpenter και την κινηματογραφική φαντασία του Guillermo del Torro (ο οποίος μας χρωστάει μια τηλεοπτική μεταφορά του μοναδικού μυθιστορήματος του Lovecraft, Στα Βουνά της Τρέλας- και την πολυσυζητημένη τηλεοπτική σειρά του HBO Lovecraft Country), το έργο και οι εικόνες του H.P. Lovecraft διαπνέουν μερικά από τα σημαντικότερα ορόσημα της σύγχρονης εικονοποιίας του τρόμου, με έναν συστηματικό τρόπο που σε κάνει μερικές φορές νομίζεις ότι όποια horror πέτρα και να σηκώσεις, θα βρεις από κάτω ένα αντίτυπο ιστορίας του Lovecraft. 

 

Από εκεί και πέρα, ο μύθος του Lovecraft περνάει τα όρια της δημιουργικής επιρροής και διαχέεται εντυπωσιακά στην ποπ κουλτούρα. T-shirts και γραβάτες με το χαρακτηριστικό Lovecraft πορτραίτο, επιτραπέζια παιχνίδια και κούπες, ομώνυμα μπαρ, podcasts με audiobooks και το logo “Cthulu” να φιγουράρει σε κάθε πιθανή και απίθανη καταναλωτική εκδοχή, αποδεικνύουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο το πλασάρισμα του Lovecraft στις υψηλές θέσεις της pop culture λίστας, με έναν τρόπο που σε καμία περίπτωση δεν θα περίμενε ο συγγραφέας, που το καλύτερο που κατάφερε να δει όσο ζούσε ήταν το τύπωμα των ιστοριών του σε φτηνά περιοδικά αντί εξευτελιστικού χρηματικού αντιτίμου. 

 

Εκτός, όμως, από τις ιστορίες κοσμικού και υπερφυσικού τρόμου ο H.P. Lovecraft υπήρξε κατά τα πρώτα χρόνια της συγγραφικής του πορείας και ποιητής. Aν και οι πρώιμες ποιητικές του προσπάθειες σε καμία περίπτωση δεν διαθέτουν τη μαγική έλξη της πεζογραφίας του, αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμες ως ένα πρωτόλειο δείγμα των κρυπτικών περιγραφικών και ατμοσφαιρικών αρετών του Lovecraft και των μυθολογικών  μοτίβων τρόμου και φρίκης, όπου και χρωστάει την τεράστια μεταθανάτια δόξα του. 

 

Για το φετινό Halloween, επιλέγουμε φυσικά το ποίημα “Halloween in a Suburb” και για τα υπόλοιπα σκοτεινά και παράξενα που μας επιφυλάσσει το σύμπαν του Lovecraft δίνουμε ραντεβού στις σελίδες των μικρών, κομψών τομών  των ιστοριών του που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Οξύ. 

 

Hallowe'en in a Suburb

 

 

The steeples are white in the wild moonlight,

 And the trees have a silver glare;

Past the chimneys high see the vampires fly,

 And the harpies of upper air,

 That flutter and laugh and stare.

 

For the village dead to the moon outspread

 Never shone in the sunset’s gleam,

But grew out of the deep that the dead years keep

 Where the rivers of madness stream

 Down the gulfs to a pit of dream.

 

A chill wind weaves thro’ the rows of sheaves

 In the meadows that shimmer pale,

And comes to twine where the headstones shine

 And the ghouls of the churchyard wail

 For harvests that fly and fail.

 

Not a breath of the strange grey gods of change

 That tore from the past its own

Can quicken this hour, when a spectral pow’r

 Spreads sleep o’er the cosmic throne

 And looses the vast unknown.

 

So here again stretch the vale and plain

 That moons long-forgotten saw,

And the dead leap gay in the pallid ray,

 Sprung out of the tomb’s black maw

 To shake all the world with awe.

 

And all that the morn shall greet forlorn,

 The ugliness and the pest

Of rows where thick rise the stones and brick,

 Shall some day be with the rest,

 And brood with the shades unblest.

 

Then wild in the dark let the lemurs bark,

 And the leprous spires ascend;

For new and old alike in the fold

 Of horror and death are penn’d,

 For the hounds of Time to rend.