Όλοι θα περίμεναν σήμερα ένα σχόλιο για την φασούλα που έπαιξε με τους Bauhaus και τον Peter Murphy (karma is a bitch, διάβασε εδώ γιατί). Και πολύ καλά κάνουν. Όμως εδώ δεν είμαστε για αυτά που περιμένετε εσείς αλλά για αυτά που πρέπει να συμβούν για την Σωτηρία σας. Και η διαδικασία απαιτεί συγκεκριμένα βήματα, τα οποία ενσωματώνουν ανεξερεύνητες περιοχές για μεγάλο κομμάτι του αναγνωστικού μου κοινού. Ένα από αυτά είναι η αποδοχή και ο σεβασμός στον ποπ καλλιτέχνη. Και αν το 2022 μιλάμε για ποπ στην Ελλάδα, ένα όνομα μου έρχεται στο μυαλό έντονα και αυτό είναι της Μαρίνας Σάττι. Η οποία κυκλοφόρησε το ντεμπούτο της σε ένα περιβάλλον πλήρους αναγνώρισης και μεγάλων απαιτήσεων. Και το κοινό που έχτισε περίμενε διάφορα πράγματα, όμως το Μαρινάκι τους πότισε φαρμάκι. Και γι’ αυτό βρίσκεται σήμερα στον Θάλαμο Επικοινωνίας. Πάμε να δούμε τι είπαμε.
Γλυκιά Μαρίνα, σε καλωσορίζω στον Θάλαμο Επικοινωνίας με τον Επίτροπο και είναι μεγάλη μου χαρά που είσαι εδώ. Γιατί θέλω να ξέρεις Μαρίνα μου, εμένα που με βλέπεις έχω δεχθεί bullying από τους χατζημεταλλάδες που έχω ποστάρει στο ΚΨΜ τραγούδια σου. Αλλά όλοι ξέρουμε ότι είναι κλγδ και δεν δίνω σημασία... Εσύ, αλήθεια, έχεις δεχτεί bullying για αυτά που ακούς ή παίζεις;;;
Καλησπέρα Επίτροπε! Και καλή βραδιά. Κοίτα να δεις σύμπτωση και κάποιοι δικοί μου φίλοι μού έκαναν bullying που τους είπα ότι θα μιλήσω στο Θάλαμο Επικοινωνίας. Χαχα! Αλλά για τη μουσική μου δεν έχω δεχτεί ακόμα bullying…
Είναι πραγματικοί φίλοι, να τους πεις πως είπε ο Επίτροπος. Η αφορμή για τον Θάλαμο είναι η κυκλοφορία του πρώτου σου άλμπουμ που λέγεται YΕΝΝΑ (γέννα) και λογικά πήρε το όνομα του επειδή μας γκάστρωσες μέχρι να το βγάλεις, έτσι δεν είναι;;;
Ακριβώς γι’ αυτό, ναι! Αλλά πέρα απ’ την πλάκα ήταν η πρώτη φορά που μπήκα σ’ αυτή τη διαδικασία να φτιάξω κάτι ολοκληρωμένο, είναι ο πρώτος μου δίσκος. Πρώτη φορά που βίωσα όλη αυτή την εμπειρία και τα συναισθήματα, τα πάνω και τα κάτω, τις ανασφάλειες και τον ενθουσιασμό. «Κάθε φορά που προσπαθείς να δημιουργήσεις κάτι καινούργιο, να βγάλεις κάτι καινούργιο από μέσα σου, περνάς από αυτές τις φάσεις. Είναι σαν μια «γέννα» και κάθε «γέννα» εμπεριέχει πόνο». Έτσι μου είπε ο δάσκαλός μου, που με ξέρει χρόνια, και έτσι προέκυψε και ο τίτλος.
Ευτυχώς που δεν σου είπε "με έναν πόνο γλυκιά μου" και να σε κάνει πατ πατ στην πλάτη...κάτι είναι και αυτό.
Τρία ολόκληρα χρόνια μου πήρε να τον φτιάξω το δίσκο και μπορείς να πεις ότι ο πόνος δεν ήταν μόνο ένας…
Ας πάμε λίγο πιο πίσω. Οι περισσότεροι σε έχουν μάθει από τα τραγούδια σου, θα ήθελα να σε γνωρίσουμε από τα τραγούδια αυτών που γουστάρεις. Έχεις κάποιο group που λατρεύεις φουλ;
Το δικό μου! Χαχα! E, εντάξει, ωραία: τους Καρακωστάδες από τις Σέρρες - δεν είναι ακριβώς μπάντα βέβαια - παίζουν ζουρνάδες και νταούλια. Πιο παλιά άκουγα μπάντες, Tool, ας πούμε.
Φοβεροί οι Καρακωστάδες. Και οι Tool καλοί είναι. Να ακούσεις Εβρίτικη Ζυγιά, αν δεν έχεις ακούσει.
Εννοείται έχω ακούσει. Είχαμε μιλήσει και με τα παιδιά πιο παλιά.
Χαίρομαι ιδιαίτερα, διότι αναλύοντας τον ήχο σου, είχα ήδη ψυχανεμιστεί πως ακούς downtempo ηλεκτρονική μουσική ή φουλ φολκ πριόνια τύπου Καρακωστάδες (το οποίο και μου επιβεβαίωσες).
Και Καρακωστάδες και Ξυλούρηδες και πολύ hip hop, και ηπειρώτικα και αλβανικά και βουλγάρικα πολυφωνικά, και κλαρίνα και τσιφτετέλια. Παλιά δεν τα άκουγα αυτά αλλά όταν μεγαλώνεις ψάχνεις και πιο ιδιαίτερες αισθήσεις. Είναι σαν την μελιτζάνα. Όταν είσαι μικρός δεν καταλαβαίνεις γιατί υπάρχει αλλά ξαφνικά μια μέρα όλα βγάζουν νόημα. Από ηλεκτρονικά μου αρέσουν οι Moderat, ο James Blake, η Bjork εννοείται.
Μην φανταστείς, και η Bjork για τους Ισλανδούς, κάτι σαν τσιφτετέλια ακούγεται. Οπότε παραμένει εντός θέματος. Πάντως η δική σου πρόταση, πλέον σχηματοποιημένη, διότι με το σταγονόμετρο που μας το έδινες δεν βγάζαμε άκρη, είναι ξεκάθαρη στο τι θέλει να κάνει. Και αυτό που θέλει να κάνει, τελικά δεν έχει μεγάλη σχέση με το τι θέλει ο κόσμος να ακούσει από σένα. Έτσι τα κατάλαβα εγώ. Πάει το 15χρονο να το κουνήσει, του σκάει το Γιατί Πουλί μ’, πάρτο κάτω το 15χρονο. Εντάξει έχει το Πάλι, έχει το Σπίρτο και Βενζίνη αλλά και πάλι...
Η πρόταση έχει σχέση μ’ αυτό που είμαι. Μεγάλωσα στην Κρήτη με Snoop Dogg και Eminem και τα Σαββατοκύριακα πηγαίναμε στα χωριά και στα γλέντια κι ακούγαμε Πεντοζάλη. Κι άρχισα να μελετάω κλασικό πιάνο από τα 5 μου. Και η μαμά μου άκουγε στο σπίτι τo soundtrack της Πολιτικής Κουζίνας, κι είχε φέρει κάτι CD με κάτι κορσικανικά πολυφωνικά. Και με το μπαμπά μου (που είναι από το Σουδάν) βλέπαμε κάθε μέρα δορυφορική αραβική τηλεόραση κι ακούγαμε Fairuz και Umm Kulthum. Και εννοείται ότι στο λύκειο έγινα και η πρώτη μεταλλού. Και μετά άκουσα blues και τζαζ, πήγα στην Αμερική στο Berklee κι έκανα φίλους από όλο τον κόσμο κι άρχισα να ακούω ινδικά, και παραδοσιακά από τη Μαλαισία, κι είχα μάθει και 2 τραγούδια στα Ιαπωνικά από τον φίλο μου τον Tetsuro. Αλλά εντάξει πέρα από τις μουσικές αναφορές που με επηρέασαν μέχρι σήμερα, το βασικό μου ζήτημα πάντα ήταν ότι δεν ένιωθα ότι άνηκα πουθενά. Καμία φάση δε μου ταίριαζε ακριβώς. Ήμουν πάντα στο «ναι μεν, αλλά». Έτσι μπήκα σε μια διαδικασία να προσπαθήσω να φτιάξω κάτι που να με αντιπροσωπεύει και να μου ταιριάζει, με το δικό μου τρόπο, και έτσι προέκυψε η ΥΕΝΝΑ.
Μας ταξίδεψες Μαρίνα μου σε ολόκληρο τον κόσμο. Τώρα θέλω να μιλήσουμε για το Μοιρολόι, όπου όλοι περιμένουν από μένα ένα σχόλιο για το βίντεο. Αν με ρωτάς, θεωρώ πιο προκλητική την επιλογή του να μπει ένα τέτοιο κομμάτι σε έναν pop δίσκο, παρά την επιλογή του για video. Γιατί Μαρίνα μου; Τι σε οδήγησε σε αυτό; Και γιατί αυτό δεν το πείραξες με μπιτια κτλ;
Ο δίσκος στην αρχή ήταν να έχει 12 τραγούδια, και το τελευταίο ήταν το ΝΑΝΙ. Μόλις συνειδητοποίησα τι πήγαινε να γίνει (να τελειώσει δηλαδή ένας δίσκος με τίτλο ΥΕΝΝΑ με ένα νανούρισμα) λέω «αποκλείεται!». Ήταν τόσο προφανές και δεν το ήθελα. Σε συνέχεια του νανουρίσματος λοιπόν (τον στίχο του οποίου έχει γράψει ο Σωκράτης Μάλαμας και η Φωτεινή Λαμπρίδη) ήρθε το Μοιρολόι. Λέει ο τελευταίος στίχος του ΝΑΝΙ « Δεν θα σε βρουν οι παιδεμοί γιατί κρατώ λυχνάρι, και θα σου φέγγω μη χαθείς ΓΙΑ ΝΑ ΓΥΡΙΣΕΙΣ πίσω, κοιμήσου ανθέ και γιασεμί και εγώ θα σε ξυπνήσω». Και σκέφτομαι: Κι άμα χαθεί; Κι άμα δε γυρίσει πίσω; Κι έτσι γεννήθηκε ο στίχος για το Μοιρολόι που έγραψε η Φωτεινή Λαμπρίδη: «Να μην έχω γη για να πατήσω, να μη βρω νερό για να το πιω, ΑΝ ΔΕ ΒΡΕΙΣ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΝΑ ΓΥΡΙΣΕΙΣ είκοσι φορές να γκρεμιστώ». Όποτε έτσι ισορρόπησε λίγο και ο δίσκος με τίτλο ΥΕΝΝΑ θα τελειώνει με το ΜΟΙΡΟΛΟΪ. Όταν κάτι γεννιέται πεθαίνει κάτι άλλο. Και ξέρεις παλιά όσο πιο πολύ αγαπούσες κάτι, τόσο πιο δυνατά έπρεπε να το μοιρολογήσεις όταν το έχανες, για να το τιμήσεις.
Νομίζω είναι το πρώτο άγχος της μάνας αφού γεννήσει, το να μην ξυπνήσει το παιδί της. Πολύ ευχάριστα πράγματα γενικά που με κάνουν και χαίρομαι διπλά γιατί όσοι σε είχαν "κατατάξει" στον ποπ ρηχό συρφετό, τώρα νιώθουν τον πόνο κρυφό που είναι πόνος μεγάλος.
Δεν υπάρχει περίπτωση ΠΟΤΕ να δώσω σε κάποιον αυτό που περιμένει από εμένα. Έτσι είναι ο χαρακτήρας μου. Ήμουν από μικρή κάπως ανένταχτη. Ό,τι μου πεις να κάνω, θέλω να κάνω το αντίθετο, μου βγαίνει σχεδόν αυθόρμητα. Αν μου πεις, δε, ότι κάτι «δε γίνεται», είναι σαν να μου λες «τρέχα κάν’το». Το δουλεύω…
Ό,τι δουλεύει ο καθένας με τον εαυτό του, καλό κάνει. Πες μου όμως και για την ηχογράφηση που είναι αποκλειστικά folklore.
Είμαι φαν (και τώρα και φίλη) των Καρακωστάδων, όπως σου είπα, κι είχαμε ξανασυνεργαστεί πολλές φορές στο παρελθόν. Tους ζήτησα λοιπόν να παίξουν στο Μοιρολόι και αργότερα πάνω σε αυτή την ηχογράφηση, που έγινε στο Φλάμπουρο Σερρών, τραγούδησε το πολυφωνικό σχήμα Βαγγέλη Κώτσου. Σκέψου πως ο κύριος Βαγγέλης Κώτσου τραγουδούσε στην ηχογράφηση του ηπειρωτικού «Πίνετε να Πίνουμε», του 1995. Τον πήρα τηλέφωνο για να μου δώσει την άδεια για να χρησιμοποιήσω αυτό το sample στο interlude και μετά μου ήρθε και η ιδέα να τους προτείνω να τραγουδήσουν και στο Μοιρολόι.
Και ένα στοιχείο που θέλω να σχολιάσεις είναι το γεγονός ότι στις οπτικοποιήσεις των τραγουδιών σου ΟΛΟΓΡΑΦΩΣ ΒΙΝΤΕΟΚΛΙΠ, σε βλέπουμε να αλλάζεις προφανώς στυλ, όμως υπάρχει ένα κοινό στοιχείο που δεν έχει σχολιαστεί (εννοείται πρώτος εγώ) αλλά νομίζω δεν υπάρχει τυχαία. Σε όλα είσαι εσύ ο κεντρικός χαρακτήρας (χαχα, αφού εσύ τραγουδάς), όμως είσαι μέρος μιας παρέας, ενός συνόλου ατόμων που παίζουν δίπλα σου το κονσεπτ. Από που πηγάζει αυτό? Για μπούγιο ή έχει κάποια αλληγορία;
Το κοινωνικό κομμάτι και η συναναστροφή με τους ανθρώπους με ενδιαφέρει πιο πολύ από όλα στη ζωή και με συγκινεί. H μουσική να είναι απλώς το μέσον. Ίσως επειδή έχω μεγαλώσει με διαφορετικούς ανθρώπους από μικρή - θα σου μιλήσω άλλη φορά για τα ταξίδια μας στο Σουδάν τα καλοκαίρια όταν ήμουν παιδί - και αυτό ήταν το "κανονικό" πάντα για ‘μένα, αυτό αναζητώ και τώρα. Και οι Chórεs, η χορωδία 150 γυναικείων φωνών που έχουμε φτιάξει σήμερα στην Αθήνα, είναι μια τέτοια οικογένεια για’ μένα.
Αν το αντιλαμβάνομαι καλά, επιζητείς την παρουσία σου μέσα σε σύνολα, μέσα σε συνεργασίες ώστε να νιώθεις οικεία.
Δε βγάζει νόημα για ‘μένα αλλιώς. Και δεν θεωρώ πως είναι μόνο η αίσθηση οικειότητας και ασφάλειας. Δεν υπάρχει κίνητρο "να το κάνω μόνο για' μένα". Θεωρώ πως αυτός είναι και ο ορισμός της παράδοσης: αυτό που γεννιέται όταν άνθρωποι βρίσκονται μαζί κι επικοινωνούν και ζουν - και παίζουν μουσική.
Ναι και για μένα τα ίδια, φαντάσου έκανα μια ολόκληρη Επιτροπή για να νομίζω ότι δεν δουλεύω μόνος μου. Άνευ πλάκας, ισχύει πολύ αυτό που λες και νομίζω ότι είναι και ένα θέμα που βάλλεται στην εποχή μας. Πολλά πράγματα γίνονται ατομικά και οι τέχνες εν μέρει χάνουν την συλλογικότητα τους. Βοήθησε κ ο Covid σε αυτό...
Παλιότερα, σε φάσεις εσωστρέφειας, δούλευα μόνη μου (τότε το 2012 που έβγαινα κι έπαιζα με το looper μου) και γι’ αυτό δεν ήταν εύκολο να έχω κίνητρο. Αυτή την δύναμη της αδράνειας δεν την ένιωθα αργότερα που δημιουργήθηκαν οι fonέs και οι chórεs. Ξυπνούσα κι είχα όρεξη, ένιωθα ότι έχω μια ευθύνη απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους. Με τον δίσκο έγινε ακριβώς το ίδιο. Δούλεψα με πολλούς ανθρώπους (από το Σωκράτη Μάλαμα και τη Λένα Κιτσοπούλου, μέχρι τον Σάσκε, την Ελένη Φωτάκη και τον Μάρκο Κούμαρη) κι είχε πιο πολύ νόημα έτσι. Βασικά αν κάτι έμαθα σε αυτή τη δουλειά είναι η μαγεία του επιμερισμού εργασίας. Το να συνεργάζομαι και να εμπιστεύομαι. Και πάνω από όλα να αντιμετωπίζω την ανεπάρκειά μου με επιείκεια. Έμαθα πως οι δυσκολίες είναι αναπόφευκτο κομμάτι της διαδικασίας. Ως τότε το "δεν μπορώ" μου αποτελούσε συνήθως και το τέλος μιας διαδικασίας.
Σαν Επίτροπος έχω και εγώ αγαπημένο κομμάτι στον νέο δίσκο, το οποίο προς το παρόν είναι η Προσευχή. Κομμάτι που αν υπήρχε μια αγγλική εκδοχή, άνετα θα μπορούσα να το δω σαν ένα ευρωπαϊκό hit σε μια εποχή που η Billie Eilish έχει κάνει μόδα τα πιο νωχελικά beat και τις λεπτεπίλεπτες, κρυστάλλινες ερμηνείες. Για δώσε info για το κομμάτι.
Είναι δύο κομμάτια στο δίσκο που δεν τα έγραψα εγώ. Μου έλειπε μια μπαλάντα, κάτι που να θυμίζει "υγρό στοιχείο". Την Προσευχή (όπως και το Άδειοι Δρόμοι) την έγραψε ο ΑΡΟΝ και όταν άκουσα την ιδέα, είπα ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ ΝΑΙ. Έμοιαζε σαν «POV: inside the womb» και είχε μια εντελώς υποβρύχια αίσθηση. Υπήρχε ένα σκαρίφημα που φτιάξαμε με τον Odyicon εξαρχής: ο δίσκος θα έχει 12 τραγούδια + 1 ghost track το Μοιρολόι (το 13ο), έτσι για το twist. Τελευταία στιγμή αφαίρεσα δύο κι έτσι τελικά τα κομμάτια είναι 11.
Κάπου εδώ θα έβαζα το meme με εκείνη την κυρία που κάνει μαθηματικούς υπολογισμούς και κοιτάει μπερδεμένη. Μην σε διακόπτω, όμως, συνέχισε με τις τριγωνομετρικές εξισώσεις σου.
Το πρώτο τραγούδι ήξερα σίγουρα ότι θα ήταν το ΓΙΑΤΙ ΠΟΥΛΙ Μ': "Γιατί πουλί μ' δεν κελαηδείς πως κελαηδούσες πρώτα; Πως μπορώ να κελαηδώ πως κελαηδούσα πρώτα, μου κόψαν τα φτερούδια μου". Αυτή ακριβώς ήταν η φάση μου όταν ξεκινούσα να φτιάχνω τον δίσκο και είναι το μόνο παραδοσιακό τραγούδι που συμπεριέλαβα, όλα τα υπόλοιπα είναι πρωτότυπες συνθέσεις. Το τελευταίο θα ήταν το ΝΑΝΙ. Για όλα τα ενδιάμεσα τραγούδια είχαμε αποφασίσει τις «συναισθηματικές περιοχές» που θα εξερευνούσε το καθένα από αυτά. Το ΠΑΛΙ (που λες ότι είναι για 15χρονα) μιλάει για τον φόβο της δέσμευσης.
Με παρεξήγησες, βρε Μαρινάκι. Λέω ότι έπιασε στα 15χρονα ως single και video clip. Μέσα στον δίσκο έχω αναθεωρήσει φουλ για το τι ακριβώς κάνει.
Πλάκα κάνω, καταλαβαίνω ότι όταν το ακούς “out of context” γράφει διαφορετικά. Πάντα ένας δίσκος έχει μια ενιαία αφήγηση. Kαι γι’ αυτό πριν κάποια χρόνια, μετά την εμπειρία της Μάντισσας, είχα πει στον εαυτό μου ότι αν ποτέ δημοσίευα ξανά μουσική, θα ήταν σίγουρα κάτι ολοκληρωμένο.
Ίσως αυτή η απόκλιση προκύπτει διότι στο βίντεο είσαι κεφάτη και γελαστή και χορεύεις. Στην neutral ακρόαση του αλμπουμ αποκτά εντελώς άλλο νόημα, η παρουσία του.
Να σου πω τι σκεφτόμασταν για το βίντεο του ΠΑΛΙ: «Κορίτσια» στο κουφετένιο σπίτι, ντύνονται, χτενίζονται και κάνουν άλλα τέτοια «γυναικεία», ενώ οι «άντρες» είναι έξω από το σπίτι με τα μηχανάκια και τα αυτοκίνητα. Βγάζουν βόλτα την κοπέλα στη γειτονιά και την περιφέρουν με το άλογο πριν το γάμο. Η κότα συμβολίζει «την κότα με τα χρυσά αυγά» που κάνει μωρά και που κι εκείνα θα μεγαλώσουν και θα κάνουν κι άλλα μωρά, κι αυτά άλλα μωρά...Τέλος πάντων, όπως θα έχεις καταλάβει μου αρέσει να προβάλω αυτούς τους ρόλους: "άνδρες" - "γυναίκες" και τα κοινωνικά τους σχήματα, διότι μεγάλωσα κι εγώ στην Κρήτη και στο Σουδάν, κι έμαθα από μικρή ότι η γυναίκα πρέπει να είναι αγνή και σεμνή και να παντρευτεί και να κάνει παιδιά. Αυτά τα κλισέ - δεσμά πάλευα να σπάσω για χρόνια μήπως και καταφέρω να γνωρίσω ποια είμαι εγώ στα αλήθεια. Έχω ακούσει πολλές φορές σχόλια όπως: «δε γίνεται μια σοβαρή μορφωμένη κοπέλα που έχει πάει στο Berklee κι έχει σπουδάσει κλασικό τραγούδι να βγαίνει και να χορεύει στους δρόμους και να τραγουδάει ποπ. Γίνεται μια κοπέλα να φοράει σκισμένα παντελόνια και να έχει μακριά νύχια;» Σαν να είναι δύσκολο στην κοινωνία μας να μπορείς να έχεις και μυαλό και ηθική και μακριά νύχια…
Για ‘μένα δεν είναι τέχνη τα μεταξωτά υφάσματα, και ο χαμηλός φωτισμός, και να μιλάμε αργά και σιγανά με δύσκολες λέξεις, και όλα αυτά τα καθωσπρέπει. Τέχνη είναι η αληθινή ζωή, οι άνθρωποι και οι ζωές τους. Μου αρέσει ο Μπάρτοκ. Και είμαι και τσιφτετελού. Γίνεται…υπάρχει χώρος για όλα…
Αχ, τα νύχια πονεμένη ιστορία. Γιατί εγώ τα τρώω. Και όχι από άγχος. Λογικά από μια ψευδαίσθηση πείνας. Πάντως οι ερμηνείες σου ακόμα βγάζουν μια σεμνότητα και μια συστολή. Και αυτό είναι μεν γοητεία ακροαστική αλλά ταυτόχρονα αιωρείται και ένα ερώτημα "τι άλλο μπορεί να κάνει;;;". Όμως αυτό θα το δούμε σε επόμενο επεισόδιο. Μαρίνα σε ευχαριστώ για την ιδιαίτερα όμορφη επικοινωνία που είχαμε και εύχομαι ολόψυχα το φετινό καλοκαίρι να πετυχαίνω τα τραγούδια σου σε όλα τα μπιτσόμπαρα που θα καταστρέφομαι.
Σ’ ευχαριστώ πολύ Επίτροπε! Είχε πολλή πλάκα η συζήτησή μας και είσαι τέλειος.
