Κέντρο της Ύδρας, Ιούνιος 2017. Με φορητό ίντερνετ στριμάρω το Ι see a darkness του Bonnie ‘Prince’ Billy και αναπολώ με ελαφρύ μειδίαμα τις μετεφηβικές ανησυχίες μου για την ύπαρξη ή όχι της μοναξιάς (ή της κατάθλιψης). Ήμουν πολύ μικρός για να καταλάβω, αλλά σχεδόν ένιωθα ότι έπρεπε, καθώς οι ήρωες της indie στήλης του Θανάση Μηνά στο ποπ & ροκ πρόσταζαν το Blues και τον μοναχικό τρόπο ζωής.
Διόλου τυχαία, πριν αφαιρέσει τη ζωή του το 2003, ο Elliott Smith είχε στείλει τα σινιάλα του μέσω του Either/Or και, αν τον ακολουθούσες, ήξερες ότι κάποιος που γράφει κομμάτια σαν το “between The bars” δεν θέλει και πολύ ακόμα... Αν και είχε ξεκαθαριστεί ότι όσοι μεγαλούργησαν ανεξάρτητοι μέσα στη δεκαετία του ’90, θα απολάμβαναν στη συνέχεια στάτους γκουρού στους μουσικούς κύκλους, αρκεί να μεγάλωναν όμορφα και να μην αγνοούσαν τα rock ‘n’ roll πρότυπα των ’60s/’70s.
Elliott Smith
Τύποι σαν τους τελευταίους είναι οι Yo La Tengo, οι οποίοι, μαζί με την ανεξάρτητη εταιρεία/οικογένεια Matador, μεγάλωσαν παιδιά σαν τον Kurt Vile και 20 χρόνια μετά το εμβληματικό I Can Hear The Heart Beating As One ήρθαν στo Summer Nostos Festival του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για να δέσουν με τις ζεστές τελευταίες μέρες του Ιούνη και τα χρονικά περιθώρια αυτού του τεύχους. Φαντάζομαι ότι οι γραμμές: «Η indierock ταυτότητά τους δεν λειτουργεί δεσμευτικά. Ύστερα από 16 δίσκους, εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν...», από το σχετικό δελτίο τύπου, αποδεικνύουν το επίπεδο εκτίμησης που τρέφει το μουσικόφιλο κοινό της Ελλάδας για τους πατέρες του ανεξάρτητου ήχου.
Yo La Tengo
Ώρα λοιπόν για τις απαραίτητες συστάσεις. Ο ανεξάρτητος aka indie aka DIY ήχος στη δεκαετία του ‘90 συνδέθηκε όσο τίποτε άλλο στα χρόνια που ακολούθησαν με τις κιθαριστικές σκηνές της Αμερικής και της Βρετανίας που σχηματίστηκαν απο μη πολυεθνικές δισκογραφικές. Και, σχεδόν αυτόματα πια, όταν η μετά-Pitchfork γενιά περιγράφει κάποια μπάντα με τον όρο αυτόν, ξέρουμε ότι εννοεί ό,τι συγγενεύει ηχητικά με τους Fugazi και τους Sonic Youth, μα κυρίως με τους Pavement ή τους Belle And Sebastian.
Pavement
Η απόλυτη ειρωνεία (ή το περίφημο «all good things come to an end») ήρθε στην πρώτη Napster κρίση της μουσικής βιομηχανίας, με τους προαναφερθέντες φάρους του ’90s indie και τους εκπαιδευμένους από τα ’80s συντελεστές του (τις ανεξάρτητες εταιρείες, δηλαδή) να μοιράζουν στα καλά και συμφέροντα πολυεθνικά στελέχη, πνευματικά δικαιώματα και δικαιώματα διανομής, για να ρέει καλύτερα το χρήμα στους «δημιουργικούς» μουσικούς κύκλους.
Belle And Sebastian
Ναι, το Bleach ήταν indie κυκλοφορία, αλλά οδήγησε τους Nirvana στην πολυεθνική Geffen, και μέσα στα ’90s η Sub Pop (και μαζί όλος ο περήφανος κατάλογός της) βρήκε προστασία στην αγκαλιά της επίσης πολυεθνικής Warner.
Παρ’ όλα αυτά, ακόμα πιο οργανωμένα από τα ’80s, τα ανεξάρτητα labels, μαζί με τις χαρισματικές μπάντες τους, ξεκίνησαν στην εν λόγω δεκαετία να βρίσκουν πιο εύκολα πρόσβαση στα μεγάλα ακροατήρια. Μουσικογράφοι σε κάθε μεριά του πλανήτη, μιμούμενοι τον ρομαντικό τρόπο που επικοινωνούσαν beat συγγραφείς, εικονοκλάστες ποιητές και λόγιοι στις αρχές του 20ού αιώνα, ξεκίνησαν διά αλληλογραφίας να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να δημιουργήσουν το indie ρεύμα.
Nirvana
Και η μουσική –που ήταν απίστευτα καλή– ήταν με το μέρος τους. Στη Σκωτία οι Belle And Sebastian, οι Mogwai και οι Delgados έδιναν τα πάντα για να φτιάξουν μαγικούς δίσκους (στριφνής ή μη) κιθαριστικής pop, όπως ακριβώς τους φαντάζονταν, μη δίνοντας δεκάρα για το αν αυτό που κάνουν θα αρέσει στις πολυεθνικές –ακόμα κι όταν οι τελευταίες τούς χτυπούσαν συνέχεια την πόρτα. Είχαν αφομοιώσει τους κανόνες του παιχνιδιού μέσω μικρών και συγκεκριμένων σε μουσικό ύφος ανεξάρτητων labels, όπως η Sarah Records, και είχαν ως συμμάχους τους δύο καθοριστικά στελέχη στο τιμόνι επιδραστικών media, όπως το bbc Radio 1. Οι John Peel και Steve Lamacq κάλυπταν με εγκυρότητα τις νέες κυκλοφορίες, την ίδια στιγμή που τα NME, Melody Maker και Uncut είχαν ακόμη στο χέρι τους το κοινό σχεδόν ολόκληρης της Ευρώπης.
Mogwai
Είναι στ’ αλήθεια δύσκολο να κατανοήσει κανείς την εξάπλωση του κιθαριστικού indie, χωρίς να λάβει υπόψη του την αμοιβαία εκτίμηση των ανθρώπων που ανέλαβαν το κύρηγμά του σε ολόκληρο τον πλανήτη. Στα τέλη των ’90s, ακόμα και το αθηναϊκό ραδιόφωνο βρέθηκε με δύο ροκ σταθμούς να μοιράζονται σεβαστό ποσοστό ακροαματικοτήτων: Στις prime time ζώνες τόσο του Ρόδον FM, όσο και του Rock FM, υπήρχαν καθημερινά αναφορές και airplay indie κομματιών.
Radiohead
Διόλου τυχαία, και με τη βοήθεια του πρώτου μαζικού κύματος ανεξάρτητης ηλεκτρονικής μουσικής, τα σημάδια μετεξέλιξης ανεξάρτητων labels, όπως η XL Recordings και η Domino, στις πολυεθνικές της επόμενης γενιάς, γίνονταν ξεκάθαρα, την ίδια στιγμή που μεγάλωναν οι επόμενοι indieinfluenced καλλιτέχνες, όπως οι xx και ο Mac DeMarco. Να σημειωθεί εδώ ότι, για λόγους πρεστίζ, η XL Recordings δηλώνει ακόμα indie, ενώ πρόσφατα αγόρασε ολόκληρο τον πολυεθνικό κατάλογο των Radiohead από την εποχή της Parlophone/EMI.
Beastie Boys
Το μοναδικό, ίσως, μελανό σημείο για την υστεροφημία του indie κινήματος των ’90s σχετίζεται με το ότι αυτό συνδέθηκε λανθασμένα (προσωπική μου εκτίμηση αυτή) μόνο με τις κιθαριστικές σκηνές εκατέρωθεν του Ατλαντικού. Χωρίς παρεξήγηση (ακόμα και για τις αρχές αυτού του περιοδικού, το οποίο εμπνεύστηκε την παρουσία του στα εγχώρια μουσικά δρώμενα μέσα από δίσκους σαν το Loveless των My Bloody Valentine ή το Moon Pix της Cat Power), αλλά το ανεξάρτητο μουσικό κίνημα της περιόδου αυτής χρωστάει πολλά και στο DIY ήθος μουσικών όπως οι Beastie Boys (και το φοβερό Grand Royal κίνημά τους), στο δαιμόνιο και ανατρεπτικό μυαλό του James Lavelle (και της περίφημης Mo’ Wax), στη γαλλική φινέτσα του label Source (που έβγαλε τους πρώτους δίσκους των Air και βοήθησε τους Daft Punk να εμφανιστούν στα γραφεία της Virgin Records με το περίφημο μοντέλο «90% εμείς, 10% εσείς, κι αν σας αρέσει») και ασφαλώς στη ριζοσπαστικότητα του Aphex “Windowlicker» Twin στη Warp Records.
Magnetic Fields
Σίγουρα ο δρόμος έγινε προσβάσιμος με το Slanted And Enhanted των Pavement και δίκαια κάθε ρομαντική στιγμή σημερινού 30άρη γύριζει γύρω από το 69 Love Songs των Magnetic Fields, αλλά αν το 2017 κάθε πιτσιρικάς με μουσικό όραμα και μια γρήγορη σύνδεση στο ίντερνετ έχει την ευκαιρία να σοκάρει τον κόσμο μουσικά και παράλληλα να το παίζει «ανεξάρτητος», αυτό συμβαίνει για δύο λόγους. Πρώτον, στα ’90s, χρησιμοποιώντας την indie σφραγίδα, δημιουργικοί άνθρωποι από όλο τον κόσμο ήρθαν σε επαφή για να δειγματίσουν μουσική που άξιζε και οι πολυεθνικές αγνοούσαν –επειδή ήδη δυσλειτουργούσαν, βουτηγμένες στη γραφειοκρατία. Και δεύτερον, τότε θεσπίστηκε τρόπον τινά το «δόγμα» που λέει ότι αν κάνεις μουσική ικανή να αλλάξει τον κόσμο, πρέπει να βρεις και τους μηχανισμούς για να την ακούσουν όλοι, με κάθε τρόπο και οποιοδήποτε μέσο.
Miley Cyrus
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας, οδήγησαν στα ’00s στην πολυεθνική γιγάντωση του ανεξάρτητου ήθους και ύφους κι έτσι μια νέα γενιά μουσικών μεγάλωσε γνωρίζοντας ότι το indie είναι το νέο mainstream. H Miley Cyrus συνέπραξε με τους Flaming Lips και η Madonna, όσο κι αν προσπάθησε, δεν κατάφερε να πείσει τους Daft Punk. Γιατί, στο κάτω κάτω της γραφής, όλα είναι θέμα άποψης και φινέτσας. Και τα indie ’90s δίδαξαν στον κόσμο αρκετά και για τα δύο στοιχεία.
Το ανεξάρτητο μουσικό κίνημα της περιόδου χρωστάει πολλά στο DIY ήθος μουσικών όπως οι Beastie Boys και ο Aphex Twin, στο ανατρεπτικό μυαλό του James Lavelle και της περίφημης Mo’ Wax, και στη γαλλική φινέτσα του Label Source.
10 Επιλογές από την ανεξάρτητη παραγωγή της δεκαετίας
Fugazi: Repeater [Dischord, 1990]
Αν τους έμαθες από τη hardcore punk/skate/cool logo t-shirts μεριά, καλό είναι να ακούσεις το Repeater. Θα καταλάβεις ότι σε κάποιο σήμειο υπήρξαν, πέρα από απόλυτοι υπερασπιστές του DIY/πατέρες του indie US punk, και εξαίρετοι μουσικοί με άποψη. Δύο χρόνια ασταμάτητων περιοδειών οδήγησαν σε 300.000 πωλήσεις και τους έφεραν στην κορυφή των επιδραστικών συγκροτημάτων, τόσο για το grunge όσο και για το καλιφορνέζικο punk.
The Make-Up Destination: Love – Live! at cold rice [Dischord, 1996]
Το καλά κρυμμένο μυστικό της blues-meets-garage αμερικανικής underground σκήνης των ’90s.Στο ντεμπούτο αυτό οι indie γραφιάδες βρήκαν το gospel που έλειπε από τoυς Jon Spencer blues Explosion και το rockabilly στυλ που θα μπορούσαν να έχουν (αλλά δεν τους ενδιέφερε ποτέ πραγματικά) οι Afghan Whigs. Eίναι σχεδόν αστείο το ότι ξεκίνησαν σαν αριστερή punk μπάντα και τελικά ακούστηκαν σαν το hip (όπως «γοφός») γκρουπ που ξεπερνούσε σε γκάζια τους brian Jonestown Massacre και τους Dandy Warhols μαζί. Πατέντα ολκής η ιδέα να ηχογραφήσουν ένα αμιγώς studio άλμπουμ και να προσθέσουν live εφέ για να κάνουν τον τίτλο πιο πειστικό.
DJ Shadow: Entroducing….. [Mo’Wax, 1996]
Ένας δαιμόνιος beatmaker, μόλις στα 20κάτι του, συνθέτει σε μορφή μουσικού κολάζ 63 λεπτά ψυχεδελικής hip hop (ορχηστρικής κατά βάση) μουσικής, που γονατίζει από jazz fanatics μέχρι metal κοινό. Καθοδηγούμενος από το marketing του James Lavelle και της Mo’ Wax, ο DJ Shadow έκανε τον κόσμο να αναρωτηθεί για το μέλλον της μουσικής, παρουσιάζοντας ένα αξεπέραστο άλμπουμ, βασισμένο εξ ολοκλήρου στα samples και σε ένα Akai MPc60.
Μy Bloody Valentine: Loveless [Creation, 1991]
Ο Alan McGee, αφεντικό της creation, ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν θα μπορούσε να φανταστεί πόσο σημαντική και αέναη θα ήταν η επίδραση αυτού του δίσκου. Σχεδόν αυτόματα οι MbV απέκτησαν καλτ στάτους, με τον Κevin Shields να δημιουργεί το δικό του wall of sound και να κάνει λαμπρή καριέρα στη συνέχεια ως παραγωγός. Η τόσο στυλάτη προσέγγιση του goth ήχου, αποτέλεσε μια από τις βασικές επιρροές του Weeknd, δημιουργώντας μια αμφίδρομη σχέση και ηχητική συγγένεια που δεν αφήνει αμφιβολίες για την ποιότητα κανενός εκ των δύο.
Pavement: Slanted and Enhanted [Μatador, 1992]
Ωμός, ακατάστατος, κι όμως εθιστικός όσο και η cool af φωνή του μπροστάρη Stephen Malkmus. Η διαπίστωση ότι αν δεν υπήρχε αυτός ο δίσκος, δεν θα υπήρχε ο όρος lo-fi, αρκεί για να καταδείξει τη σημαντικότητά του. Oι Deerhunter και οι National χρωστάνε πολλά στους Pavement.
Primal Scream: Screamadelica [Creation, 1991]
Τη φράση «arrogant of ignorance» χρησιμοποιεί συνήθως ο παραγωγός –και επιδραστικός DJ– Andrew Weatherall, όποτε του ζητάνε να περιγράψει τι ακριβώς έγινε στην πιο μαγική και επιτυχημένη στροφή των κατά τα άλλα alternative rock Primal Scream. Το κατά βάση κιθαριστικό Screamadelica κατάφερε να χωρέσει μέσα του, με τον πιο αλαζονικό τρόπο, όλο το acid house underground κίνημα της Αγγλίας. Η άγνοια κινδύνου τού να αλλάξει κανείς τις βασικές αρχές της μπάντας και το προφίλ της εταιρείας, απλά γιατί αυτό του υπαγόρευσε το LSD, δημιούργησε το σπουδαιότερο ίσως μπαστάρδεμα ήχων για τη δεκαετία. Και εγένετο electronica.
Belle and Sebastian: The Boy With the Arab Strap [Jeepster, 1998]
Μέχρι και το 2000, νόμιζα ότι δεν θα ξεπεράσω ποτέ την ποπ ευαισθησία και αμεσότητα του «πράσινου» δίσκου των belle And Sebastian. 17 χρόνια μετά, ξαναέβαλα το “Dirty Dream Number Two” και σχεδόν 30 δευτερόλεπτα μετά τράβηξα τα ακουστικά. Δεν θέλω να ξαναγυρίσω στον αδιανόητα ρομαντικό μετεφηβικό παράδεισό μου, γιατί μελαγχολώ. Σε έναν δίκαιο κόσμο ο Stuart Murdoch θα ήταν ο Βrian Wilson της γενιάς μας. Wait, isn’t he really?
PJ Harvey: Dry [Too Pure, 1992]
Στο ντεμπούτο της δεν είχε ιδέα αν θα της άρεσε η μουσική και αν θα έκανε καν επόμενο δίσκο. Με την κυκλοφορία και την αποδοχή του, έγινε ξεκάθαρο ότι η Harvey δεν θα πέρναγε το υπόλοιπο της δεκαετίας σαν indie καλλιτέχνης· η πολυεθνική Island είχε ήδη έτοιμη την πρότασή της. Το Dry όρισε το in your face ύφος της επόμενης γενιάς singer-song writers, ενώ οι αναφορές του σε θρυλικούς μουσικούς, όπως η Patti Smith και ο Nick cave, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην καθιέρωση της δημιουργού του.
Slint: Spiderland [Touch and Go, 1991]
H μπάντα-μυστήριο διαλύθηκε σχεδόν αμέσως μετά το εν λόγω άλμπουμ, αλλά άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στον indie σκληρό κιθαριστικό ήχο. Πολλοί το χαρακτηρίζουν εξίσου επιδραστικό με το Nevermind και η αλήθεια είναι ότι όσοι πιτσιρικάδες το άκουσαν έπιασαν τις κιθάρες και βρώμισαν τον ήχο τους, ψάχνοντας πιο δημιουργικά μονοπάτια για τα riff τους. Ο ιθύνων νους David Pajo έχει έκτοτε συνεργαστεί με Τortoise, Stereolab, Yeah Yeah Yeahs, ενώ η βασική συνταγή της επιτυχίας του είναι ότι απλώς δεν υπάρχει συνταγή. Toν δρόμο του ακολούθησαν μπάντες όπως οι Mogwai και οι Godspeed You! black Emperor.
Boards Of Canada: Music has the right to children [Warp, 1998]
Αναλογικά synthesizers, hip hop ρυθμολογία και τεχνικές ηχογραφήσεων που χρησιμοποιούσαν κιθαριστικές μπάντες, συνθέτουν τη χημεία του περίφημου ντεμπούτο των Σκωτσέζων. Aυτό που μετά αρκετοί καπηλεύτηκαν σαν chill out, balearic μουσική, ήταν downtempo ηλεκτρονικές συνθέσεις, στις οποίες τα synths είχαν αντικαταστήσει τις κιθάρες.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ειδική έκδοση του περιοδικού Sonik, 4 Δεκαετίες Indie (1976-2017), που κυκλοφόρησε το 2017.
