Το μικροσκοπικό ξωτικό επιστρέφει, φυσικά με άλλο πρόσωπο. Ο Παναγιώτης Μένεγος, με την ευκαιρία του Volta, ανατρέχει στο viewmaster μιας συνεχώς μεταλλασσόμενης – πάντα ενδιαφέρουσας εικόνας…
Από το ξεκίνημα της σόλο καριέρας της κατάλαβε ότι το παιχνίδι έχει μεταφερθεί. Έχει γίνει (και) ένας εικονοκλαστικός διαγωνισμός. Μια κούρσα, στην οποία δεν επιβιώνεις προσφέροντας μόνο μια συγκλονιστική, έστω σπάνια, φωνή. Αλλά ένα συνολικό (υπερ)θέαμα. Η Björk εξελίχθηκε σε multimedia performer, πολύ μακριά από το πρότυπο της συμβατικής ερμηνεύτριας. Πρωταγωνιστώντας σε ανατρεπτικές φωτογραφίσεις και video clips – έργα τέχνης, παίζοντας σε ταινίες, υιοθετώντας ακτιβιστική στάση, κάνοντας προκλητικές δηλώσεις. Ήταν άλλωστε φανερό εξαρχής ότι αυτή η μικροσκοπική σχιστομάτα Εσκιμοπούλα δεν αποτελούσε μια συνηθισμένη περίπτωση. Στο δισκογραφικό ντεμπούτο της στα 12 συνειδητοποίησε τι θα κάνει στην υπόλοιπη ζωή της. Ακολουθεί η εφηβική punk περίοδος, αρκετά συγκροτήματα. Άλλα κοριτσίστικα, άλλα της μια βραδιάς, άλλα με ονόματα όπως “Tappi Ticarass”, δηλαδή «τάπωσε τον κώλο της σκύλας». Οι Sugarcubes είναι η πρώτη σοβαρή προσπάθεια που ξεφεύγει από τα παγωμένα ισλανδικά σύνορα, με τρία album από το 1986 έως το 1992. Το πρώιμο post–punk τους καταλήγει σε φωτεινή αισιόδοξη pop, ενώ θέτουν τις βάσεις για το ξεπέταγμα της σκηνής από την χώρα των geysers. Αλλά, η Björk έχει φιλοδοξίες. Προσωπικές. Η εκτόξευσή της είναι έτοιμη να αρχίσει. Μέσα από μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία επανεφεύρεσης του εαυτού της. Ένα αιώνιο κορίτσι με «δύσκολη» ομορφιά που δε μπορεί να σταθεί δύο φορές μπροστά στον καθρέφτη βλέποντας το ίδιο πράγμα. Kι έχει μοναδική όσφρηση στο να διαλέγει συνεργάτες. Θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Ναι, η Björk «ήρθε για να μείνει» ως η αλλόκοτη απάντηση στην «αυτοκράτειρα» Madonna. Εφαρμόζοντας ένα, ανεστραμμένο αλλά εξίσου αποδοτικό, προσωπικό μάρκετινγκ με πολύ βαθύτερη καλλιτεχνική ουσία. Björk again λοιπόν!
DEBUT
 |
Κάπου στα 1993 συνειδητοποιεί ότι κουράστηκε να ουρλιάζει για "Chihuahua". Το σόλο ντεμπούτο της τη φιλοξενεί στο εξώφυλλο ως ντροπαλή παιδούλα. Τα ανατριχιαστικά του videos μας τυφλώνουν για πρώτη φορά. Η Björk γίνεται: αφελής λιλιπούτεια χωρικός που περιπλανιέται στο διαστημικό δάσος του “Human Behaviour” (Gondry), αλλόκοτη ονειροπόλα νοικοκυρά που διατάζει τηγανητά αυγά στο “Venus As A Boy” (Sophie Muller), επιβάτης ενός φορτηγού που διασχίζει το ασπρόμαυρο νεοϋρκέζικο τοπίο αποθεώνοντας την “Big Time Sensuality” (Stephan Sednaoui), παραφρονούσα ψαλιδοχέρα που ουρλιάζει πώς είναι “Violently Happy” (Jean Baptiste – Mondino). Ο Nellee Hooper που απολαμβάνει ακόμα τις δάφνες του Blue Lines των Massive Attack έχει το πάνω χέρι στην παραγωγή. Αποτέλεσμα, ένα μείγμα ονειρικής ηλεκτρονικής pop, μια ιδέα πιο χαρούμενου trip hop λυρισμού και φλερτ με την καθιερωμένη πλέον dance culture. Aπό τα καλύτερα ντεμπούτα ever.
POST
 |
Ακριβώς στη μέση τους τα 90’s αποφαίνονται ότι είναι πολύχρωμα, αλλόκοτα, χαρούμενα. O Cobain πέθανε. Η Björk είναι οριστικά το επόμενο εναλλακτικό pop idol. Το Post είναι βουτηγμένο σε ένα συνονθύλευμα από ηχητικές μπογιές. Τα πινέλα κρατάνε ο Tricky, o Graham Massey (808 State), o Howie B. και ο Nellee Hooper. Φτιάχνουν την electronica–άλλοθι που ακούνε σπίτι τους οι ravers, την αταξινόμητη σύνδεση μηχανικών beats και παραδοσιακών pop συνθέσεων. Νέοι ρόλοι του ξωτικού: Aστική μπαλαρίνα στο μιούζικαλ-σήμα κατατεθέν του album “It’s So Quiet” (Spike Jonze). Καταδιωκόμενη ακτιβίστρια στο φουτουριστικό σύμπαν του συγκλονιστικού “Army Of Me” που παλεύει με γορίλες οδοντιάτρους, οδηγεί ασύλληπτα οχήματα και βάζει ερωτικές βόμβες (Gondry), Γοητευτική ταξιδιώτης της εφιαλτικής χρονομηχανής του “Isobel” (Gondry ξανά). Στο “Possibly Maybe” (Sednaoui) ξεκινά ως ονειρικός άγγελος, φυλακίζεται σε ένα δωμάτιο από black light, παραληρεί ως afro queen που ψάχνει την αγάπη που της υποσχέθηκαν. Και φροντίζει να αυτοσαρκαστεί ως καρτούν στο “I Miss You” (John Kricfalusi). Καθιέρωση.
HOMOGENIC
 |
Fuck pop, let’s art. Αθεράπευτοι Pitchforkαδες προσκυνήστε! Αυτό είναι το album που οι hip setters από το Σικάγο βαθμολόγησαν με 9,9. Πιο δύσκολο, εσωτερικό, λυρικό. Ο Mark Bell των LFO της Warp, είναι ο κύριος υπέυθυνος. Οι Howie B. και Guy Sigsworth βοηθάνε. Η εικόνα προσαρμόζεται, η Björk υιοθετεί ένα ambient «περιβαλλοντικό» πρόσωπο. Ως ναυαγός που εξερευνά συναισθηματικά τοπία με φόντο σκανδιναβικές καρτ ποστάλ στο “Joga” (Gondry). Ως καραφλό σάιμποργκ–κυνηγός που ειρωνεύεται σε κοντινό “I thought I could organize freedom/ How Scandinavian of me” στο “Hunter” (Paul White). Ως σπαρακτικό ρομπότ που διακηρύσσει ότι όλα είναι αγάπη στον ύμνο “All Is Full Of Love” (Chris Cunningham). Η «στροφή στην τέχνη» προφητεύει το μέλλον.
VESPERTINE
 |
To ντουέτο των Matmos ντύνει με microbeats και σαμπλαρισμένα ηχοτοπία από καθημερινά αντικείμενα την αιθέρια φωνή. O Matthew Herbert βάζει κι αυτός το χεράκι του. Τα a capella φωνητικά μέρη λειτουργούν ως όργανο, επισκιάζουν τα πάντα, χρησιμοποιούν τις κλίμακες σαν ασανσέρ. Και η εικόνα γίνεται πλέον ενοχλητική. Τέρμα τα παραμυθάκια και οι ακίνδυνες πόζες. Στο “Hidden Place” (M/M) υγρά στάζουν από διάφορα σημεία του προσώπου της. Στο “Pagan Poetry” (Nick Knight) η πρόκληση είναι αυτοσκοπός, το φόρεμα αποκαλύπτει τις ρώγες της, οι σεξουαλικές διεισδύσεις δεν υπονοούνται, φαίνονται. Το MTV το απαγορεύει. Στο εκπληκτικό “Cocoon” (Eiko Ishioka) είναι γυμνή και εκκρίνει από παντού κόκκινες κλωστές που φτιάχνουν ένα κουκούλι τριγύρω της. Είναι οι εποχές, μετά το βραβείο στις Κάννες για το «Χορεύοντας στο σκοτάδι» του Λαρς Φον Τρίερ που κατηγορείται ότι «το έχει χάσει». Περίοδος χάριτος τέλος, η απομυθοποίηση την βάζει στο στόχαστρο.
MEDULLA
 |
Ένας καλλιτέχνης του χοροθεάτρου από τη μακρινή Ελλάδα της προσφέρει το απόγειο της δόξας. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου την καλεί να τραγουδήσει στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών του 2004 μπροστά σε δισεκατομμύρια τηλεθεατές. Το λυτρωτικό “Oceania” από το επερχόμενο νέο album κάνει το γύρω του κόσμου μαζί με το ιπτάμενο φόρεμά της. Το Medulla διχάζει. Τέχνη για την τέχνη; Αβανγκαρντισμός υψηλής αισθητικής; Τρία χρόνια μετά πολλοί (ανάμεσά τους και ο υπογράφων) δεν έχουν αποφασίσει. Με εκλεκτούς καλεσμένους, από τον Mike Patton στον Rahzel κι από τον Mark Bell σε διεθνείς beatboxers. Ο απογυμνωμένος ήχος επηρεάζει και την εικόνα, είναι λιγότερο προσωποκεντρική, άλλωστε την ίδια εποχή συμμετέχει και στο Drawing Restraint του συζύγου Matthew Barney.
Στο Volta επιστρέφει θυμωμένη, ρυθμική, πιο παγανιστική από ποτέ. Και θα συζητηθεί και πάλι, θα διχάσει, θα πολώσει, θα συναρπάσει. Όπως κάνει πάντα είτε είναι μελαχρινή, κοκκινομαλλα ή ξανθιά, καραφλή ή τρελοκοτσιδού, γυμνή ή με φορέματα σε στιλ κύκνου.
