Ξεκινώντας στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο John Zorn έχει διανύσει πολύ δρόμο. Θέτοντας πάντοτε τον εαυτό του ενώπιον διαφορετικών ζητημάτων, πήρε πολλές από τις πιθανές και απίθανες στροφές: από τις ασκήσεις ελεύθερου αυτοσχεδιασμού στην κινηματογραφική μουσική, από εκεί στο hardcore, μετά στην εβραϊκή παράδοση και ξανά πάλι πίσω, μόνο και μόνο για να ξαναπάμε μπροστά. Η δισκογραφική την οποία ίδρυσε το 1995 κι έκτοτε διευθύνει, η Tzadik, και οι διάφορες κατηγορίες στις οποίες χωρίζει τον κατάλογό της είναι ενδεικτικές: μεταξύ άλλων, θα βρούμε δηλαδή τις κατηγορίες Radical Jewish Culture, Film Music, Composer Series κ.ά. Το μουσικό μέγεθος του Zorn μπορεί να μετρηθεί (αν τέλος πάντων μπορεί να γίνει αντικείμενο της όποιας μέτρησης), από την ποιότητα των μουσικών με τους οποίους εργάζεται για δεκαετίες ή είχε κάποτε μακρόχρονες συνεργασίες.Κάποιοι από τους παραπάνω θα εμφανιστούν και στη συνέχεια του παρόντος, κάποιοι όχι.
Έτσι κι αλλιώς, τα όσα ακολουθούν έχουν γραφτεί με τη γνώση ότι η όποια αναφορά στο έργο του Zorn μοιάζει καταδικασμένη να είναι αποσπασματική. Πώς άλλωστε να κλείσεις σε ένα ταπεινό άρθρο ένα τόσο μεγάλο σε μέγεθος και τόσο πολυσχιδές σε χαρακτήρα έργο; Για το μέγεθος, λάβετε απλώς υπ' όψη ότι εκτείνεται σίγουρα σε τριψήφιο νούμερο (μόνο το 2010, για παράδειγμα, κυκλοφόρησε 10 νέους δίσκους και 2 επανακυκλοφορίες). Έτσι λοιπόν ακολουθεί απλώς η απαρίθμηση 16 ενδεικτικών σταθμών όλης αυτής της πορείας και τίποτα παραπάνω. Με αφορμή τον εορτασμό (μέσα στο έτος) των 60ων γενεθλίων του Zorn –γενέθλια τα οποία θα εορταστούν και πάλι με διάφορες επετειακές συναυλίες και μαζώξεις μουσικών με τους οποίους διήνυσε μέρος αυτού του δρόμου. Κάτι αντίστοιχο με ό,τι είχε συμβεί και μια δεκαετία πριν, δηλαδή…
Eugene Chadbourne & John Zorn - The Return Of Romance
Από το άλμπουμ School (1978)
{youtube width="480" height="300"}XeCtrW28s_8{/youtube}
Από τις πρώτες εμφανίσεις του Zorn στη δισκογραφία τούτη η συνεργασία με τον Eugene Chadbourne (κιθάρα/μπάντζο), αν όχι η πρώτη Ένας ελεύθερος διάλογος, μια συρραφή μικρών ή μεγαλυτέρων φράσεων –χαρακτηριστικά ίσως της προσέγγισης στην οποία θα εμβαθύνει ο Zorn στα επόμενα χρόνια.
John Zorn - The Big Gundown
Από το άλμπουμ The Big Gundown (1986)
{youtube width="480" height="300"}72Pftl5CUgs{/youtube}
Ως αποτέλεσμα της επιρροής που άσκησε επάνω του η κινηματογραφική μουσική, ο Zorn βγάζει έναν δίσκο με μεταφράσεις συνθέσεων του Ennio Morricone. Μεταφράσεις και όχι διασκευές. Διότι εδώ υπάρχει το στοιχείο της ερμηνείας αντί της εκτέλεσης. Στην ουσία ο Zorn εκτρέπει τις συνθέσεις στον δικό του μουσικό κόσμο, απ’ όπου και βγαίνουν με μία εντελώς διαφορετική υπόσταση. Όλα αυτά, χρησιμοποιώντας μια πλειάδα εξαιρετικών μουσικών, με αρκετούς εκ των οποίων διατηρεί ακόμα ισχυρούς δεσμούς (ενδεικτικά: Fred Frith, Bill Laswell, Marc Ribot, Trevor Dunn, Joey Baron, μα και άλλους όπως ο Tim Berne ή η Diamanda Galas). Όχι αδίκως, με αυτόν τον δίσκο ο Zorn κερδίζει μια ευρύτερη του νεοϋορκέζικου underground προσοχή.
John Zorn - Broadway Blues
Από το άλμπουμ Spy vs Spy: The Music Of Ornette Coleman (1989)
{youtube width="480" height="300"}We5MwE9C8r4{/youtube}
Μετά τη μουσική του Morricone, είχε σειρά η –εμφανέστερη ίσως– επιρροή του Zorn, ο Ornette Coleman. Δανείζεται από αυτόν και τον τρόπο εκτέλεσης, μα και τον τρόπο ηχογράφησης: όπως το «διπλό κουαρτέτο» του Coleman έπαιζε ως δύο (τηρουμένων αναλογιών) αυθύπαρκτα σχήματα και ακουγόταν το ένα από το δεξί και άλλο από το αριστερό ηχείο, έτσι κι εδώ ο Zorn κάνει κάτι αντίστοιχο έχοντας δύο σαξόφωνα (το δικό του και του Tim Berne), δύο ντράμερ κι ένα κεντραρισμένο κοντραμπάσο. Όπως και να το κάνουμε, ήταν ένα χρέος (του Zorn προς τον Coleman) που έπρεπε να ξεπληρωθεί.
John Zorn - Cobra
Από το άλμπουμ Cobra (1987)
{youtube width="480" height="300"}1m1pjR1AQbc{/youtube}
Ένα τρίτο καθοριστικό στοιχείο στη μουσική του Zorn είναι τα λεγόμενα «game pieces», αποτέλεσμα ίσως της επιρροής του από τη μουσική υπόκρουση των κινουμένων σχεδίων των δεκαετιών του 1950 και 1960. Στην ουσία πρόκειται για μία μέθοδο σύνθεσης, η οποία –πολύ απλουστευτικά– δημιουργεί κανόνες «δημιουργικού παιχνιδιού» μεταξύ των μουσικών. Τα σύντομα αυτοσχεδιαστικά θέματα ή οι απότομες μεταστροφές στη θεματολογία είναι στοιχεία τα οποία ο Zorn εφαρμόζει σε πολλές εκδοχές. Το "Cobra" είναι από τα γνωστότερα game pieces του και πρωτο-δημιουργήθηκε (μαζί με πολλά παρόμοια) στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Ηχογραφήθηκε ωστόσο πρώτη φορά για το ομώνυμο άλμπουμ του 1987 –το βίντεο προέρχεται από το ντοκιμαντέρ του Derek Bailey, On The Edge: Impovisation In Music, του 1992.
Naked City - Osaka Bondage
Από το άλμπουμ Torture Garden (1990)
{youtube width="480" height="300"}PynbhqRlsbc{/youtube}
Αυτοπροσδιοριζόμενοι ως «workshop μουσικής σύνθεσης» με σκοπό να τεστάρει όρια, οι Naked City υπήρξαν το πρώτο σταθερό σούπερ-γκρουπ στην πορεία του Zorn. Fred Frith στην κιθάρα, Bill Laswell στο μπάσο, Joey Baron στα τύμπανα, Wayne Horvitz στα πλήκτρα και ο ίδιος βεβαίως στο άλτο, συνιστούσαν ένα –το δίχως άλλο– εκρηκτικό κουιντέτο. Το οποίο έθετε τον εαυτό του αντιμέτωπο με πολλές και διαφορετικές μουσικές πραγματικότητες, η κυριότερη (τουλάχιστον όσον αφορά στην επίδραση στο βάθος του χρόνου) εκ των οποίων ήταν το hardcore. «Ζούσα τότε στην Ιαπωνία και βίωνα αποξένωση και απόρριψη» θα πει αργότερα ο ίδιος ο Zorn, δίνοντας μια κάποια εξήγηση για αυτό το φλογερό μπέρδεμα της ελεύθερης τζαζ με το hardcore.
Painkiller - Morning of Balachaturdasi
Από το άλμπουμ Execution Ground (1994)
{youtube width="480" height="300"}3VdZThb9UgY{/youtube}
Εστιασμένος στον παραπάνω δεσμό, ο Zorn δημιουργεί το 1991 το τρίο των Painkiller, έχοντας μαζί του τον Laswell στο μπάσο και τον Mick Harris στα τύμπανα (άρτι αποχωρήσαντας ο τελευταίος από τους Napalm Death). Αργότερα βέβαια μπλέκονται και με το dub (βλέπε τα υπονοούμενα στη μπασογραμμή του Laswell). Όχι κάτι πρωτότυπο βέβαια για τον Zorn να εξοκείλει της όποιας ευθείας γραμμής…
John Zorn - Shtetl (Ghetto Life)
Από το άλμπουμ Kristallnacht (1993)
{youtube width="480" height="300"}JDUhp-ZIwJQ{/youtube}
Κι ενώ η μάχη με τον hardcore εαυτό του μαίνεται στα δύο παραπάνω σχήματα, στην προσωπική του δισκογραφία ο Zorn ανασύρει μία ακόμα –εντελώς διαφορετική– πτυχή του εαυτού του: την εβραϊκή του ταυτότητα. Πριν ακόμα μορφοποιηθούν οι επιδράσεις της (κάτι που θα συνέβαινε λίγο αργότερα με τη δημιουργία των Masada) της ανοίγει την πόρτα και γράφει με τα δικά του αισθητήρια έναν δίσκο για την ίσως πιο δυνατή συμβολικά ημέρα στη σύγχρονη εβραϊκή ιστορία· τη Νύχτα των Κρυστάλλων κατά την οποία ξεκίνησαν και με τη βούλα του Ράιχσταγκ τα μαζικά πογκρόμ εναντίον των Εβραίων, προαναγγέλλοντας τις μαζικές σφαγές που θα ακολουθούσαν.
Masada – Bith Aneth
Από το άλμπουμ Alef (1994)
{youtube width="480" height="300"}5n879SkWSlk{/youtube}
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, προσπαθώντας να διοχετεύσει τον παραπάνω διάλογο μέσα στη μουσική του, ο Zorn γράφει το πρώτο βιβλίο Masada. Επί της ουσίας μιλάμε για μια δεξαμενή 200 συνθέσεων, τις οποίες θα δούλευε και θα εξέδιδε σταδιακά σε 10 δίσκους έως το 1997. Το γκρουπ που ανέλαβε να τους δώσει υπόσταση αποτελέστηκε από τον ίδιο στο άλτο, τον Joey Baron στα τύμπανα, τον Greg Cohen στο κοντραμπάσο και τον Dave Douglas στην τρομπέτα. Αποτέλεσμα, η εισδοχή σεφαραδίτικων κλιμάκων ή στοιχείων από την klezmer παράδοση σε ένα μουσικό σώμα ούτως ή άλλως υβριδικό, συγκροτημένο από όλες αυτές τις διαφορετικές ψηφίδες. Τα πορίσματα της προσέγγισης έχουν ήδη διαγράψει 20ετή πορεία συνεχούς επαναδιαπραγμάτευσης –κι ακόμα δεν έχουν δείξει ιδιαίτερα σημάδια κόπωσης.
Electric Masada - Karaim
Από το άλμπουμ At The Mountains Of Madness (2005)
{youtube width="480" height="300"}fjbr7LS4zIE{/youtube}
Μιλούσαμε για σούπερ-γκρουπ λίγο προηγουμένως, να ένα ακόμα. Συμμετέχουν –εκτός του Zorn– ορισμένοι από τους πιο σταθερούς συνεργάτες του, ο Marc Ribot στη κιθάρα, ο Trevor Dunn στο μπάσο, ο Jamie Saft στα πλήκτρα, ο Cyro Baptista στα κρουστά και ο Joey Baron ή ο Kenny Wollessen στα τύμπανα (και ενίοτε και η Ikue Mori στα ηλεκτρονικά). Σχηματισμένοι για να προσδώσουν μεγαλύτερο δυναμισμό στις ακουστικές (έως τότε) συνθέσεις των Masada κατά τη διάρκεια ζωντανών εμφανίσεων, ερμηνεύουν εδώ το “Karaim” φθάνοντας σε αρκετές κορυφές…
Hemophiliac - Dizzy Spells
Από το άλμπουμ Hemophiliac (2002)
{youtube width="480" height="300"}redqpnWmJ_c{/youtube}
Το ενδιαφέρον του John Zorn για τον μινιμαλισμό δεν σταμάτησε να αναπτύσσεται. Εδώ συμπράττει με την Ikue Mori (ηλεκτρονικά) και τον Mike Patton (φωνή), μπλέκοντας το ambient με τον θόρυβο…
John Zorn - End Titles
Από το άλμπουμ Filmworks 1986-1990 (1990)
{youtube width="480" height="300"}pwSNifisGt0{/youtube}
Τούτη είναι η πρώτη κυκλοφορία των Filmworks –των μουσικών επενδύσεων δηλαδή που έχει συνθέσει ο Zorn για διάφορα φιλμ (ταινίες και ντοκιμαντέρ). Ένας ακόμα ξεχωριστός τομέας δράσης του, όπου πειραματίζεται περισσότερο με την κλασική μουσική, αλλά και με διάφορες εκδοχές του ευρύτερου avant-garde. Ίσως η περισσότερο εστέτ μουσική του τοποθέτηση μέσω των Filmworks, τα οποία μέχρι σήμερα έχουν φθάσει στο τεύχος 25!
John Zorn - Litany II
Από το άλμπουμ Six Litanies For Heliogabalus (2007)
{youtube width="480" height="300"}QFzFSx_L1e8{/youtube}
Εδώ ο Zorn εμπνέεται από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Ηλιογάβαλο, ο οποίος βασίλεψε στις αρχές του 3ου αιώνα και έμεινε γνωστός για τον έκλυτο –για τα αυτοκρατορικά ήθη– βίο. Στο πλευρό του ένα ακόμα γκρουπ που δημιούργησε στα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι Moonchild, οι οποίοι πηγαίνουν τα πειράματα των Naked City και Painkiller ένα βήμα παρακάτω. Οι στριγκλιές του Patton κι εκείνες από το άλτο του Zorn αναδεικνύονται σε κεντρικά στοιχεία των Moonchild, ωστόσο η μπάντα αποτελείται συνολικά από κορυφαίους μουσικούς (τι πρωτότυπο!), ικανούς να παίξουν μπάλα σε πολλά γήπεδα ταυτοχρόνως. Το παραπάνω απόσπασμα είναι νομίζω χαρακτηριστικό.
John Zorn - Anulikwutsayl
Από το άλμπουμ The Dreamers (2008)
{youtube width="480" height="300"}msNYOeCZ-3I{/youtube}
Δίνοντας στα μέλη που απάρτιζαν τους Electric Masada (πλην της Mori) το όνομα Dreamers, ο Zorn δημιουργεί ένα ακόμα σχήμα το οποίο θα γράψει ακόμα 3 δίσκους στα αμέσως επόμενα χρόνια. Το βίντεο προέρχεται από εμφάνιση των Dreamers δύο χρόνια μετά την έκδοση του δίσκου και καταγράφει άλλη μία έκφανση της συνύπαρξης τόσων εξαιρετικών μουσικών.
Secret Chiefs 3 – Kemuel
Από το άλμπουμ Xaphan: Book Of Angels vol. 9 (2008)
{youtube width="480" height="300"}HPOkz1BKAIM{/youtube}
Ήδη από το 2004, ο John Zorn έχει έτοιμη τη συνέχεια του πρώτου βιβλίου Masada, τούτη τη φορά με 300 συνθέσεις γραμμένες σε διάστημα τριών μηνών και με το όνομα Book Of Angels. Ακολουθεί δε και μια διαφορετική στρατηγική ως προς την εκτέλεση του πλάνου: τις περισσότερες φορές δεν αναμειγνύεται εκτελεστικά, δίνει τις συνθέσεις του σε μουσικούς με τους οποίους συνεργάζεται χρόνια, μα και σε άλλους, τους οποίους βρίσκει στην πορεία. Η αρχή έγινε με το τρίο του Jamie Saft το 2005, ενώ από τη σειρά έχουν περάσει μεταξύ άλλων οι Medeski, Martin & Wood, η Cracow Klezmer Band, ο Mark Ribot ή στον πιο πρόσφατο τόμο (βλ. παρακάτω) ο Pat Metheny. Και βεβαίως η συμμετοχή-έκπληξη, οι Secret Chiefs 3.
John Zorn - Mount Analogue
Από το άλμπουμ Mount Analogue (2012)
{youtube width="480" height="300"}pHe-lPkUWJo{/youtube}
Ίσως η καλύτερη εκδοχή του τόπου στον οποίον έχει οδηγήσει τη μουσική του ο Zorn να είναι τούτος ο περσινός δίσκος. Ερμηνευμένο από το σχήμα του Cyro Baptista, τους Banquet Of Spirits, και εμπνευσμένο από τις διδαχές του Gurdjieff, το μοναδικό κομμάτι του δίσκου κλείνει μέσα του το πάθος για τον αυτοσχεδιασμό, μαζί με την τάση προς τον μυστικισμό.
Pat Metheny - Albim
Από το άλμπουμ Tap: Book Οf Angels vol. 20 (2013)
{youtube width="480" height="300"}WwXcbOgzllQ{/youtube}
Η πιο πρόσφατη έκδοση συνθέσεων μέσα από το Book Of Angels. Δύο πολύ διαφορετικές μουσικές προσωπικότητες, ο καθένας όμως ιδιαίτερα σημαντικός για τους δικούς του λόγους. Ο Metheny το παίρνει εντελώς πάνω του, αφού εκτός της ενορχήστρωσης και της παραγωγής, αναλαμβάνει σχεδόν εξολοκλήρου την επιτέλεση –μαζί του μόνο ο μόνιμος συνεργάτης του, Antonio Sanchez. Και καταφέρνει να εγγράψει με την ίδια βαρύτητα τις δύο ιδιότητες των δύο ανδρών (συνθέτης και ερμηνευτής).
