Αναμιγνύουν ήχους, συνδυάζουν ιδιώματα και πειραματίζονται με ετερόκλητα μουσικά είδη. Ο λόγος για τα νέα σχήματα που αναβιώνουν παλιούς ήχους, δημιουργώντας ένα μοντέρνο μουσικό χαρμάνι από ρεμπέτικο, jazz και gypsy swing.
Της Μάρως Αγγελοπούλου
Όλα άρχισαν τα τελευταία περίπου δέκα χρόνια: Εκθέσεις με παλιά αυτοκίνητα, vintage μπαρμπέρικα, ρούχα εμπνευσμένα από προηγούμενες δεκαετίες, μπαρ με αισθητική παλιάς Αθήνας, το βινύλιο που αναβίωσε ως μουσικό είδος και στη μέση… η μουσική. Νέα συγκροτήματα άρχισαν να ξεπηδούν με κοινό παρονομαστή την αγάπη για το παλιό. Και το εγχώριο κοινό ανταποκρίθηκε! Τι συμβαίνει όμως με την pop κουλτούρα και επιστρέφει στο παρελθόν; Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτή η επιστροφή είναι μια σύντομη, περαστική μόδα. Αντιθέτως, εδώ έχουμε να κάνουμε με μια τάση που δεν βασίζεται στο «τυχαίο», αλλά στην ελληνική παράδοση. Κοινώς, πρόκειται για προσωπικό βίωμα και για μια βαθύτερη ανάγκη μας να συνδεθούμε με τις ρίζες μας. Ακόμη κι αν μιλάμε για διασκευές, το πρωτογενές υλικό μας είναι οικείο: «Ας ερχόσουν για λίγο», «Η ταμπακιέρα», «Πολλές φορές», «Πέφτεις σε λάθη». Η μουσική δεξιοτεχνία του Μανώλη Χιώτη και οι εμπνευσμένες συνθέσεις του Βασίλη Τσιτσάνη πάντα συγκινούν, ανεξαρτήτως των όποιων μουσικών προτιμήσεων έχει ο καθένας μας και μας ενώνουν καθολικά, όπως ακριβώς κάνει ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος.
Σίγουρα βοηθά το γεγονός ότι οι διασκευές έχουν το εξής μεγάλο ραδιοφωνικό πλεονέκτημα: αποτελούν ήδη γνωστά τραγούδια, άρα ο χρόνος προσαρμογής των ακροατών στο νέο άκουσμα είναι σχεδόν μηδαμινός. Μια επιπλέον ταύτιση αφορά στο ότι είναι τραγούδια που γεννήθηκαν σε εποχές οικονομικής και κοινωνικής κρίσης και τα οποία ο χρόνος στην πορεία δικαίωσε. Το παρελθόν είναι ένα καταφύγιο και είναι ακριβώς αυτό το πλαίσιο οικειότητας και ασφάλειας που αγγίζει το κοινό. Ακόμα και αν αυτό διασκευάζεται με τα ηχοχρώματα της jazz και του swing, ο πυρήνας παραμένει αναλλοίωτος.
«Να, εδώ, βλέπεις; Μεγάλη πόρτα θα διαβείς!»
(Γεωργία Βασιλειάδου, “Η Καφετζού”, 1956)
Αυτή η οπτική του παλιού από μια φρέσκια ματιά γνώρισε μεμιάς μεγάλη επιτυχία και αγαπήθηκε από το κοινό που αποζητούσε κάτι καινούριο. Πλέον, στις προτιμήσεις μας έχουν την τιμητική τους το swing, η jazz και οι lounge μουσικές του ’60 και του ’70. Η τσιγγάνικη παράδοση και το ρεμπέτικο τραγούδι έχει κάνει καλλιτέχνες όπως η Μαρίζα Ρίζου, οι Penny & The Swinging Cats και, βεβαίως οι Gadjo Dilo που πρωτοστατούν στο είδος, όχι μόνο να συνθέτουν αναλόγου ύφους τραγούδια αλλά ουσιαστικά να ηγούνται στην εγκαθίδρυση μιας ιδιαίτερα σημαντικής μουσικής σκηνής στη χώρα μας. Η τάση του gypsy swing ξεκίνησε στην Ελλάδα το 2007 και τρία χρόνια αργότερα πραγματοποιήθηκε το πρώτο Django Festival επί ελληνικού εδάφους, στο Gagarin, που έγινε sold-out σε ελάχιστο χρόνο. Τότε τα gypsy swing σχήματα ήταν μόλις εφτά, ενώ τώρα-στην εκπνοή του 2016-είναι πάνω από 30 σε όλη την Ελλάδα. Ακόμη και στο διαδίκτυο υπάρχουν σελίδες με το ημερολόγιο των swing συναυλιών, οι ομάδες χορού swing αυξάνονται και τα μαγαζιά που φιλοξενούν τέτοια live σχήματα ή παίζουν αυτή τη μουσική γεμίζουν από κόσμο.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Ολοένα περισσότεροι νέοι ψάχνουν την ιστορία του ρεμπέτικου και του παλιού λαϊκού, μαθαίνουν μπουζούκι, φτιάχνουν ερασιτεχνικά σχήματα και παίζουν σε μαγαζιά, ακόμη και στον δρόμο. Πώς, όμως, συνδυάζονται αυτοί οι ουσιαστικά αντίθετοι ήχοι, το περιθωριακό ρεμπέτικο και το λαϊκό με τον ξενικό αέρα του swing;
Κι όμως, οι πρωτοποριακές μουσικές συμπράξεις δεν είναι κάτι καινούριο, όπως βλέπουμε από την ιστορία των ελλήνων δημιουργών. Κατ’ αρχήν, το ρεμπέτικο, στην αυθεντική του μορφή, είχε ήδη γίνει γνωστό στις Η.Π.Α. από Έλληνες μουσικούς που ηχογράφησαν εκεί περίπου 2.000 δίσκους το διάστημα 1910 – 1940. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50, κορυφαίοι σολίστες του μπουζουκιού ξενιτεύτηκαν στην Αμερική, όπως ο Μανώλης Χιώτης, που επηρεάστηκε από τα μουσικά ρεύματα της εποχής (όπως το mambo και η bossa nova) και τα συμπεριέλαβε σε δικές του συνθέσεις. Εν συνεχεία εμπλούτισε περαιτέρω το ελληνικό λαϊκό τραγούδι εμπνευσμένος από την jazz δεξιοτεχνία του Django Reinhardt, κάνοντας την αρχή των πειραματισμών.
Οι ιστορίες είναι πολλές και τα ντοκουμέντα-ηχογραφήσεις είναι ανεκτίμητης αξίας. Και να, λοιπόν, που αυτή η κοσμοπολίτικη αύρα επαναλαμβάνεται σε ένα άλλο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο, αλλά με την ίδια βασική ανάγκη. Τα οικεία ακούσματα από δοκιμασμένα παλιά τραγούδια δεν αποτελούν απλά μια τονωτική ένεση ελληνικότητας. Είναι καταπραϋντικά και μας κρατούν σε σύνδεση με τη συλλογική μνήμη, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα ζεστό και οικείο περιβάλλον μιας διασκέδασης που έχει μαζική απήχηση και, ταυτόχρονα, έχει ρυθμό και αισθητική! Ταυτόχρονα, όμως, κάθε επανεκτέλεση, κάθε πινελιά, φέρνει αναπόφευκτα τα κομμάτια αυτά στο σήμερα. Τα κάνει εν μέρει και σημερινά.
Η μουσική είναι μία μόνο πτυχή της σημερινής τάσης να φέρνουμε την παράδοση στα μέτρα μας. Ο σεβασμός από τη μία της τελευταίας, η έμπνευση και η άντληση στοιχείων από το παρελθόν και η προσαρμογή τους στο σήμερα, στις δικές μας ανάγκες, είναι το θέμα μιας πολύ ενδιαφέρουσας σειράς ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει ο Λουμίδης Κουπάτος, το χαρμάνι του Λουμίδη Παπαγάλου που απευθύνεται στους νέους και έρχεται με μία νέα, δυνατή υπογραφή, να μας παρακινήσει για τα παραπάνω. Και δεν μιλάμε μόνο για τη μουσική, αλλά και για τη δημιουργία της δικής μας παράδοσης, με έμπνευση και στοιχεία από τις προηγούμενες γενιές, και στη μαγειρική, και στην τέχνη, αλλά και σε κάθε πυλώνα της καθημερινότητάς μας.
Σ’ αυτή τη σειρά mini ντοκιμαντέρ, που συστήνουμε ανεπιφύλακτα, εκπρόσωποι των διάφορων αυτών θεματικών, μας μιλάνε για το πώς οι ίδιοι ταυτίζονται με το μήνυμα του Λουμίδη Κουπάτου και πώς εμπνέονται από την παράδοση, για να αφήσουν το δικό τους σημάδι στην ιστορία του χώρου όπου δραστηριοποιούνται.
Οι πρώτοι είναι οι αγαπημένοι Gadjo Dilo, μια παρέα πέντε ταλαντούχων μουσικών, με όρεξη να δημιουργήσουν, να πειραματιστούν και να συστήσουν τη gypsy jazz στο ευρύτερο ελληνικό κοινό, παντρεύοντάς την με τους ήχους του παλιού ελληνικού τραγουδιού. Παρέα με τον Λουμίδη Κουπάτο, που είναι η παράδοση των νέων στον ελληνικό καφέ, δείτε λοιπόν το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ εδώ και μείνετε συντονισμένοι για ένα live που θα μπορέσετε να το παρακολουθήσετε είτε μέσω προσκλήσεων, είτε σε live streaming: άλλο ένα παράδειγμα ίσως του πώς το παραδοσιακό περνάει στο σήμερα...
Sponsored by Λουμίδης Κουπάτος
