Με αφορμή την επανακυκλοφορία του ιστορικού Stop Making Sense στους κινηματογράφους για τη συμπλήρωση 40 ετών από την αρχική του κυκλοφορία, επισκεπτόμαστε τις 10 αγαπημένες μας concert movies – ταινίες οι οποίες έχουν σκοπό να παρουσιάσουν μια ζωντανή συναυλία ενός καλλιτέχνη, από την οπτική γωνία του θεατή της (μια κατηγορία, η οποία συχνά συγχέεται λανθασμένα με εκείνη των μουσικών documentaries).
Με αξιολογική σειρά λοιπόν, ακολουθούν δέκα αγαπημένες συναυλιακές ταινίες, οι οποίες με τον τρόπο τους η κάθε μια έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο στην ευρύτερη μουσική και κινηματογραφική ιστορία του 20ου και 21ου αιώνα – ενώ παράλληλα αποτέλεσαν και καθοριστικής σημασίας γεγονότα, στην ευρύτερη καριέρα όσων ενεπλάκησαν στη δημιουργία τους.
10. Pink Floyd: Live at Pompeii (1972)
Το ιστορικό Live at Pompeii των Pink Floyd ξεχωρίζει ανάμεσα στα περισσότερα concert movies για 2 απλούς λόγους: Πρώτον, η παντελής απουσία κοινού σε συνδυασμό το τοπίο του αρχαίου θέατρου της Πομπηίας, την επαρχία της Boscoreale και τις ηφαιστειακές εικόνες που εμβόλιμα «σπάνε» την εικόνα όταν χρειάζεται, δημιουργούν συνολικά ένα θέαμα άχρονο, παραισθησιογόνο και αρκούντως μυστικιστικό, στο οποίο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον φαίνεται να συνυπάρχουν παράλληλα -πάντα και ποτέ. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι Pink Floyd βρίσκονται στην πιο πειραματική τους εποχή, έχοντας δέσει απόλυτα σαν μπάντα μετά τη φυγή του Syd Barrett και απέχοντας ακόμη λίγα χρόνια από την κυκλοφορία του Dark Side of the Moon -την εποχή δηλαδή που θα μετατρεπόντουσαν σε βασικό όνομα της παγκόσμιας μουσικής pop κουλτούρας και μπάντα μεγάλων σταδίων με πανάκριβα shows. Το απόκοσμο λοιπόν περιβάλλον παντρεύεται ιδανικά με τα κοσμικά ταξίδια του “Set the Controls…”, το μεγαλείο του “Echoes” δείχνει να αντηχεί στην αιωνιότητα και όλη αυτή η εξερευνητική τάση που χαρακτήριζε το παίξιμό τους καθρεπτίζεται οπτικά στο πιο κατάλληλο μέρος – κάνοντας τους ιδίους αλλά και τους θεατές του μουσικού αυτού ντοκουμέντου ταξιδιώτες σε ένα μέρος όπου χρόνος και χώρος δείχνουν να συγκλίνουν συναρπαστικά επικίνδυνα.
9. The T.A.M.I. Show (1964)
Το ΤΑΜΙ Show, ή αλλιώς Teenage Awards Music International/Teen Age Music International Show είναι το κατεξοχήν κατάλληλο όχημα για ένα ταξίδι στην καρδιά των 60s και της pop σκηνής τους. Η Βρετανική μουσική εισβολή στις ΗΠΑ, το surf κίνημα, τα χρυσά χρόνια της Motown, όλα κινηματογραφούνται ζωντανά στα studios της Santa Monica από τον Steve Binder και καλλιτέχνες όπως οι Rolling Stones, Beach Boys, James Brown, Supremes, Leslie Gore, Chuck Berry, Smokey Robinson & The Miracles και Marvin Gaye, γίνονται τα χρώματα για τον πολύχρωμο καμβά μιας ολόκληρης εποχής – με εμφανίσεις που άφησαν ιστορία με την ενέργεια και το πάθος τους. Το The T.A.M.I. Show κατάφερε να ενώσει όλη τη νεολαία της εποχής κάτω από μια μουσικό-πολιτιστική γιγάντια ομπρέλα, ενώ ιστορική παρέμεινε η εμφάνιση του Νονού της Soul James Brown – την οποία κλήθηκαν να ακολουθήσουν οι νεαροί ακόμα τότε Rolling Stones, σε ένα άτυπο μουσικό stand-off που έμεινε στα χρονικά.
8. David Byrne’s American Utopia (2020)
Ο Spike Lee κινηματογραφεί την παράσταση/συναυλία στο Broadway του David Byrne American Utopia, κατά την οποία ο Αμερικανός μουσικός κάνει μια ανασκόπηση καριέρας με τη βοήθεια ενός πολυμελούς μουσικού σχήματος και μιας μεγάλης ομάδας χορευτών, κατά την οποία ο χορός και η μουσική γίνονται ένα και η εκκεντρική φιγούρα του Byrne προσφέρει μια κοινωνικοπολιτική φιλοσοφική ελεγεία απέναντι στην Αμερικανική ονειρική ουτοπία του σήμερα και του χτες. Η μουσική του Byrne και η φιλμική δεξιοτεχνία του Lee συνεργάζονται ιδανικά, με σκοπό να ταρακουνήσουν τους θεατές από τον εφήμερο εφησυχασμό τους. Σε μια εποχή κατά την οποία η απάθεια είναι το πιο εύκολο μέρος να γλιστρήσει και να χαθεί κανείς, το να βλέπει κάποιος κάτι τόσο ζωντανό μα και τόσο πυκνό σε περιεχόμενο μοιάζει σαν ένα μικρό θαύμα. Πάνω από όλα όμως οι Lee και Byrne, σαν να αφουγκράζονται ουσιαστικά και όχι τεχνητά τη σύγχυση των καιρών μας, σφραγίζουν το μεγαλειώδες αυτό πόνημά τους με μια σπουδαία εκτέλεση και απόδοση επί σκηνής του "Road to Nowhere" των Talking Heads, χαρίζοντας μια μοναδική παραδοξότητα σε ένα φινάλε -το οποίο με τη σειρά του κλείνει το μάτι σε ένα αβέβαιο μέλλον, με την ελπίδα ως την πιο ζωτική ανθρώπινη αξία που υπήρξε και θα υπάρξει ποτέ.
7. Ziggy Stardust and the Spiders from Mars (1983)
Κανείς από τους χιλιάδες φανατικούς ακροατές/θαυμαστές του David Bowie δεν ήταν προετοιμασμένος για τον “θάνατο” του Ziggy Stardust επί σκηνής το 1973, όταν στο Hammersmith Odeon του Λονδίνου ο Άγγλος μουσικός διάλεξε να δολοφονήσει επί σκηνής την πιο διάσημη περσόνα του – ώστε να γίνει στη συνέχεια κάτι ακόμα μεγαλύτερο από εκείνη. Ούτε ο D.A. Pennebaker ήταν ακόμη εντελώς σίγουρος εκείνη την εποχή, αν έπρεπε να αναλάβει την εξουθενωτική διαδικασία απεικόνισης του τέλους της εξωγήινης ανδρόγυνης φιγούρας του Ziggy πάνω στη σκηνή, σε μορφή concert film και όχι μικρού μήκους ταινία -όπως ήταν και η αρχική του πρόθεση. Και όμως, το Ziggy Stardust and the Spiders from Mars υπήρξε μια ιστορικής σημασίας μουσική ταινία γύρω από τον μύθο του Bowie και την περσόνας του Ziggy Stardust, καθώς κατάφερε μέσα από τις παραισθησιογόνες του εικόνες να συλλάβει με τη μεγαλύτερη δυνατή διαύγεια και ευκρίνεια, την απόκοσμη μαγεία που ασκούσε στο κοινό του ο μεγαλύτερος δάνδης της σύγχρονης ροκ ιστορίας.
6. Sign "O" The Times (1987)
Το 9ο album του σύγχρονου Πρίγκηπα της Αμερικανικής avant-pop ήταν και είναι ακόμα για μια πολύ μεγάλη μερίδα ακροατών ένα από τα σπουδαιότερα album του 20ου αιώνα. Το concert film Sign O' the Times, σκηνοθετημένο επίσης από τον Prince, είναι ένα αριστουργηματικό έργο που καταφέρνει να "περπατήσει" παράλληλα με τον δίσκο, καθώς, όπως και το Purple Rain πριν από εκείνο, διαθέτει μερικές από τις πιο δυναμικές ζωντανές εμφανίσεις που έχουν καταγραφεί σε ταινία. Ο Prince, του οποίου οι δεσμοί με τη soul και την jazz είναι πιο ξεκάθαροι από ποτέ εδώ, και που η προθυμία του να αγκαλιάσει διαφορετικές μουσικές φόρμες φαίνεται να αυξάνεται συνεχώς, δεν είχε εξαπολύσει ποτέ ισχυρότερο ξόρκι προς τους απανταχού θαυμαστές του ήχου του -και όχι μόνο- σαν αυτό του Sign “O” The Times. Είτε τραγουδώντας φαλτσέτο , είτε χορεύοντας ανάσκελα, είτε σκοντάφτοντας στα πελώρια τακούνια του, είτε απλά τραγουδώντας με μια ακουστική κιθάρα, παραμένει ένας σκληρός, επιβλητικός ερμηνευτής με μια σίγουρη αίσθηση του πώς να κρατήσει το κοινό του απολύτως έκπληκτο. Τριάντα επτά χρόνια μετά το Sign “O” The Times παραμένει ένα σημαντικότατο μουσικό-ακουστικό κειμήλιο, ώστε να εκτιμήσει κανείς το βάθος και το εύρος του απαράμιλλου ταλέντου του σπουδαίου αυτού μουσικού.
5. Woodstock (1970)
Canned Heat, Creedence Clearwater Revival, Janice Joplin, Jimmy Hendrix, The Who, Carlos Santana, Joan Baez, Jefferson Airplane και πολλά άλλα θρυλικά ονόματα της δεκαετίας του ’60 συγκεντρώθηκαν στη φάρμα του Max Yasgur το τριήμερο 15 με 18 Αυγούστου 1969, για το σημαντικότερο συναυλιακό event του 20ου αιώνα – μια συναυλία, η οποία καθόρισε την Silent και Boomer γενιά, ενώ παράλληλα εκτόξευσε στη στρατόσφαιρα της rock and roll μυθολογίας τα σχήματα και τους μουσικούς που συμμετείχαν. Χωρίς εταιρικούς χορηγούς, με δωρεάν ψυχαγωγία, δωρεάν φαγητό, δωρεάν ναρκωτικά, δωρεάν αγάπη, το Woodstock υπήρξε ένα -σχεδόν μυθικό πλέον σήμερα- μέρος, για να είναι κάποιος ελεύθερος. Ο Michael Wadleigh κατέγραψε την ιστορικότατη αυτή μουσική συγκυρία σε ένα κλασσικό σήμερα film 224 λεπτών, στο οποίο γεννιέται και εσχάτως πεθαίνει η ιδεαλιστική ουτοπία της γενιάς των sixties για έναν καλύτερο κόσμο -με συμμάχους του ένα τεράστιο τεχνικό crew και έναν πιτσιρικά και άσημο ακόμα Martin Scorsese σαν βοηθό σκηνοθέτη μαζί με την μετέπειτα αγαπημένη του film editor, Thelma Schoonmaker.
4. The Last Waltz (1978)
To 1976 το ιστορικό συγκρότημα The Band αποφασίζει να κρεμάσει κιθάρες και μικρόφωνα, όχι όμως πριν δώσει ένα αποχαιρετιστήριο live show στο κοινό του – στο οποίο καλεί φίλους και πρώην συνεργάτες του, όπως τους the Ronnie Hawkins, Bob Dylan, Paul Butterfield, Bobby Charles, Eric Clapton, Neil Diamond, Emmylou Harris, Dr. John, Joni Mitchell, Van Morrison, Ringo Starr, Muddy Waters, Ronnie Wood και Neil Young. Ο σπουδαίος -και γνωστός μουσικόφιλος- Martin Scorsese κινηματογραφεί τη συναυλία και 2 χρόνια μετά κυκλοφορεί στις αίθουσες το The Last Waltz, μια από τις πιο εμβληματικές ταινίες του είδους – προσφάτως επιλεγμένο προς διατήρηση στο National Film Registry από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ για την ιστορική και πολιτισμική του σημασία. Όλοι οι μουσικοί δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό επί σκηνής, ενώ ο Martin Scorsese κινηματογραφεί την όλη εμπειρία χωρίς καμία έκπτωση και συμβιβασμό στην ορμή και ένταση των εικόνων του. Ιστορικό επίτευγμα, απαραίτητο θέαμα για κάθε μουσικόφιλο – και άλλο ένα στολίδι στην εντυπωσιακά ετερόκλητη φιλμογραφία του Martin Scorsese.
3. Amazing Grace (2018)
Το 1971 η Aretha Franklin έδωσε μια εκπληκτική παράσταση σε μια εκκλησία Βαπτιστών του Los Angeles παρέα με τον Αιδεσιμότατο James Clevelan και την Δημοτική Χορωδία της Νότιας Καλιφόρνια– κάτι που αργότερα μετουσιώθηκε στο θρυλικό Amazing Grace album της μεγάλης ερμηνεύτριας από το Memphis. O Sydney Pollack είχε κληθεί από τη Warner να κινηματογραφήσει το γεγονός για μια μελλοντική ταινία – κάτι που έκανε αλλά το studio δεν προχώρησε ποτέ στην κυκλοφορία της, μιας και σημαντικά τεχνικά ζητήματα είχαν ανακύψει και καταστήσει τον συγχρονισμό εικόνας και ήχου σχεδόν αδύνατο. Ο Alan Elliott όμως το 2007 πήρε τα δικαιώματα χρήσης του υλικού, το επεξεργάστηκε και το 2018 κυκλοφόρησε ένα ντοκουμέντο 90 λεπτών, το οποίο όχι μόνο συλλαμβάνει τη μουσική ιστορία που γράφτηκε εκείνο το βράδυ στο Los Angeles, αλλά καταγράφει παράλληλα το στίγμα της εποχής – με την Aretha Franklin να πασχίζει να κρύψει τα δάκρυά της, το εκστασιασμένο κοινό να σιγοντάρει τις καθηλωτικές της ερμηνείες και να καθρεπτίζει στα υγρά του μάτια διαρκώς την πίστη του ανθρώπου που έχει ζήσει μέσα στην απελπισία υπερβολικά μεγάλο διάστημα, καθώς και την αγωνία για την κορύφωση του φυλετικού ζητήματος στο κατώφλι της νέας, μετά – Vietnam δεκαετίας των ΗΠΑ.
2. Summer of Soul (...Or, When the Revolution Could Not Be Televised) (2021)
Ίσως η μοναδική ταινία της λίστας η οποία περιέχει τόσο έντονα και στοιχεία documentary πέραν του καθαρά συναυλιακού μέρους της, το Summer of Soul είναι παρ’ όλα αυτά μια συναυλιακή ταινία που αξίζει να αναφέρεται πάντοτε όταν μιλάει κανείς για concert movies, καθώς στα 117 λεπτά της συμπυκνώνει με άκρατο δυναμισμό το τι σήμαινε το ιστορικό Harlem Music Festival του 1969 – το Μαύρο Woodstock, όπως έχει πολλάκις ονομαστεί- για τα μέλη της μαύρης κοινότητας των ΗΠΑ. Θαμμένο για δεκαετίες σε σκονισμένα αρχεία και αραχνιασμένες μπομπίνες πριν ο Ahmir "Questlove" Thompson -στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο- το ανασύρει και αποκαταστήσει, το Summer of Soul είναι ένα ταξίδι πίσω στο 1969 και τις ΗΠΑ των μεγάλων κοινωνικών αναταραχών, λίγο πριν το Harlem Music Festival γίνει το soundtrack του αγώνα της αφρό-αμερικανικής κοινότητας ενάντια στην προκατάληψη και τον ρατσισμό – το καλοκαίρι όπου «τριαντάφυλλα φύτρωσαν στο τσιμέντο» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο documentary ένας παραβρισκόμενος στο ιστορικό αυτό festival. Stevie Wonder, Mahalia Jackson, Nina Simone, the 5th Dimension, the Staple Singers, Gladys Knight & the Pips, Mavis Staples, Blinky Williams, Sly and the Family Stone και οι Chambers Brothers επαναπροσδιορίζουν τους εαυτούς τους και παράλληλα την ίδια την pop κουλτούρα της εποχής με εμφανίσεις που γράφουν ιστορία και κάπως έτσι, ένα παρ’ ολίγον χαμένο οριστικά μουσικό ντοκουμέντο έρχεται στο παρόν για να γίνει πλέον αθάνατο.
1. Stop Making Sense (1984)
Το Ιερό Δισκοπότηρο της κατηγορίας των συναυλιακών ταινιών είναι η κινηματογραφική απεικόνιση των τεσσάρων συναυλιών που έδωσε η Αμερικανική μπάντα στο Pantages Theatre του Hollywood, τον Δεκέμβριο του 1983 – κατά την προώθηση του 5ου τους album, Speaking their Tongues. Με τη βοήθεια του Jonathan Demme στη σκηνοθεσία και μιας πληθώρας σπουδαίων συντελεστών παραγωγής τριγύρω του (όπως τον φωτογράφο Jordan Cronenweth, ο οποίος δύο χρόνια νωρίτερα είχε φωτογραφίσει το cyberpunk neon μέλλον του Blade Runner) το Stop Making Sense επαναπροσδιόρισε τα όρια μεταξύ κινηματογραφικού θεάματος και μουσικής συναυλίας – καθώς ο σκηνοθέτης του Silence of the Lambs και Philadelphia αντιμετώπισε τον David Byrne και τα τραγούδια των Talking Heads με όρους κινηματογραφικούς, δημιουργώντας ένα παράδοξο γαρ συναρπαστικό σύμπαν επί σκηνής, όπου ο καλλιτέχνης και το έργο του γίνονται χαρακτήρες που συνομιλούν με το εκστασιασμένο κοινό. Εμπειρία που δεν μπορεί να περιοριστεί σε κανένα συμβατικό φιλμικό πλαίσιο, το Stop Making Sense βουτάει ολοταχώς στη ψυχή των πρωταγωνιστών του και παραμένει 40 χρόνια μετά την πρώτη του προβολή το ίδιο φρέσκο, το ίδιο ανατρεπτικό και το ίδιο καθηλωτικό όπως τότε.
;
