Oscars και φαντασία: μια σχέση καχυποψίας και υποτίμησης που χρειάστηκε 75 τελετές για να αποδεχτεί η παραδοσιακά συντηρητική και παλιομοδίτικη Ακαδημία τη σημασία αλλά και την αξία ενός κινηματογραφικού genre που λατρεύεται διαχρονικά όσο λίγα και έχει προσφέρει τα μέγιστα στην εξέλιξη του μέσου -τόσο τεχνικά, όσο και αφηγηματικά.
Ήταν 26 Φεβρουαρίου 2004, όταν στην 76η απονομή των βραβείων Oscars το καλούπι που περιόριζε τις ταινίες του φανταστικού διαχρονικά και αποκλειστικά σε τεχνικά μόνο βραβεία έσπασε οριστικά, κάνοντας το Return of the King την πρώτη ταινία φαντασίας που θα κέρδιζε το πολυπόθητο Oscar Καλύτερης Ταινίας. Εκείνη τη βραδιά, το τελευταίο μέρος της τριλογίας του Lord of the Rings από τον Peter Jackson κατέκτησε και τα 11 βραβεία Oscar για τα οποία είχε προταθεί, σε μια νίκη τόσο μεγαλειώδη, όσο και το πολιτισμικό αντίκτυπο που είχε η εποποιία του Νέο-Ζηλανδού σκηνοθέτη – η οποία έγινε και με τη βούλα το ανεπίσημο Star Wars της γενιάς των gen-X και millennials.
Η σημειολογική βράβευση του Return of the King υπήρξε μια καθαρή νίκη, τόσο της ίδιας της ταινίας, όσο και του σινεμά που εκπροσωπούσε, απέναντι σε αντιπάλους που υπό άλλες συνθήκες -ή άλλες εποχές- θα μπορούσαν κάλλιστα να κλέψουν εκείνοι το μεγάλο βραβείο: το Master and Commander από τον σπουδαίο Peter Weir υπήρξε με τη σειρά του μια εκπληκτική αναβίωση του ιστορικού έπους και του μεγάλου θεάματος, του οποίου η ψυχή και το craftmanship παρέπεμπε άμεσα σε σινεμά άλλων δεκαετιών. Το Mystic River από τον Clint Eastwood ήταν ένα σκληρό νέο-νουάρ δράμα που δεν δίσταζε να μπήξει το μαχαίρι στο κόκκαλο και να γίνει μια ώριμη, σύγχρονη Αμερικανική τραγωδία. Η indie έκπληξη του Lost in Translation δια χειρός Sophia Coppola είχε την ικανότητα να ψιθυρίσει τη μοναξιά στους πάντες και να μπει άκοπα στις καρδιές τους. Το Seabiscuit… μάλλον βρέθηκε κατά λάθος στην 5άδα και… μπράβο του που τα κατάφερε;
Το Return of the King ερχόταν όμως με φόρα και δύσκολα μια από τις παραπάνω ταινίες μπορούσε να ανακόψει τον ξέφρενο καλπασμό του προς την απόλυτη καταξίωση. Τα δύο προηγούμενα έργα της τριλογίας ήταν επίσης υποψήφια για τις μεγάλες κατηγορίες και μάλιστα ως φαβορί σε πολλές από αυτές. Το φανατικό κοινό των ταινιών αυτών, πέραν του γεγονότος ότι κατάφερε να συσπειρώσει στις τάξεις του τη συντριπτική πλειοψηφία των λογοτεχνικών φίλων του J.R.R.Tolkien -οι οποίοι αποδέχτηκαν το όραμα του σκηνοθέτη πλήρως, ακόμα και τις μεγαλύτερες αλλαγές ή παραλείψεις που προχώρησε για την κινηματογραφική προσαρμογή της αρχικής ιστορίας- έγινε σχεδόν ισομέγεθες με εκείνο της original Star Wars τριλογίας, με ότι επίπτωση μπορεί να έχει αυτό στην δυναμική μιας ταινίας που προσπαθούσε να εισχωρήσει, συνειδησιακά και επί του πρακτέος, στα σημαντικότερα βραβεία της βιομηχανίας. Οι ίδιες οι ταινίες ήταν κατασκευασμένες με έναν τρόπο που πετύχαινε μια ιδανική μίξη εμπορικού σινεμά (το Return of the King σκαρφάλωσε στην 5η θέση των πιο εμπορικών ταινιών όλων των εποχών εκείνη τη χρονιά) με ένα προφανέστατα «ανώτερο» καλλιτεχνικότερο όραμα, το οποίο έπιανε σε μεγάλο βαθμό τις θεματικές ενός από τα σπουδαιότερα λογοτεχνικά έργα όλων των εποχών (δεύτερο σε πωλήσεις μετά τη Βίβλο για τον 20ο αιώνα).
Ήταν τελικά όμως αυτή η αναγνώριση της εγγενούς αγάπης απέναντι στο πρωτότυπο υλικό, αλλά και το ίδιο το genre που άνηκε, που έδωσε το οριστικό χτύπημα στον συντηρητικό θεσμό των Oscars, αναγκάζοντάς τον, μετά από «αδικίες» ετών, να συνειδητοποιήσει ότι το σινεμά του φανταστικού υπήρξε από τις απαρχές του κινηματογράφου -και ήταν επιτέλους ώρα να το αποδεχθεί.
Από εκείνη την εποχή μέχρι και σήμερα, μπορεί μόνο το Shape of Water να κατάφερε να κερδίσει ξανά το Oscar Καλύτερης Ταινίας - ένα άδικο βραβείο για τον γραφόντα, σε μια χρονιά με σαφώς ανώτερες δημιουργίες όπως τα Phantom Thread, Call Me by Your Name, Get Out και Three Billboards Outside Ebbing, Missouri. Στην αυξημένη όμως κατηγορία των δέκα υποψηφίων ταινιών από το 2008, ταινίες του φανταστικού δείχνουν κάθε χρόνο σαν να έχουν πιασμένη μια θέση -ενίοτε προβαλλόμενες ακόμη και ως φαβορί για τη μεγάλη νίκη.
Στην πραγματικότητα βέβαια οι συνθήκες δεν ωρίμασαν τόσο, ώστε να επιτρέψουν στους φανατικούς φίλους του φανταστικού το όνειρο της επανάληψης της μεγαλειώδους ραψωδίας του Return of the King. Υπάρχει ακόμα ένα σνομπάρισμα και μια αμφιβολία προς το genre από πλευράς Ακαδημίας -η οποία παράλληλα ψάχνει την χαμένη της ταυτότητα, σε μια παρατεταμένη κρίση του θεσμού για διαφόρους λόγους που έχουν αναφερθεί πολλάκις εδώ και εκεί σε διάφορα αφιερώματα. Συνειδησιακά όμως, για την μεγαλύτερη μερίδα κοινού και κριτικών οι ταινίες φαντασίας/επιστημονικής φαντασίας δείχνουν να έχουν πλέον μια άλλη δυναμική. Όχι βέβαια ότι αυτό δεν υπήρχε και διαχρονικά από την ανοικτόμυαλή κριτική ή το ανήσυχο κοινό που διψούσε για κάτι εκτός των τετριμμένων και αναγνώριζε τις τεράστιες προοπτικές αυτού του είδους σινεμά, αλλά στη μετά – Lord of the Rings εποχή, υπάρχει μια αέναη αίσθηση ότι το σινεμά του φανταστικού έχει μπει για τα καλά στα γούστα και των πιο “casual” θεατών -εκείνων που ίσως μερικά χρόνια πριν θα σκεφτόντουσαν δύο φορές να δουν μια σειρά σαν το Game of Thrones ή μια ταινία σαν το Dune.
Λίγο πριν τα Oscar για το 2022 και με το Everything, Everywhere, All at Once να αποτελεί μεγάλο πλέον φαβορί για τις σημαντικότερες Οσκαρικές κατηγορίες, η -ξέφρενη εν προκειμένω- φαντασία δείχνει φέτος να έχει και πάλι τον πρώτο λόγο. Τα στοιχήματα δίνουν και παίρνουν, το hype της ταινίας έχει αρχίσει να ξεπερνάει τα παραδοσιακά φαβορί της χρονιάς και μένει μονάχα να δούμε αν την Κυριακή 12 Μαρτίου 2023, η ταινία των Daniels θα γίνει η τρίτη, μόλις, ταινία φαντασίας που θα βραβευτεί με το Oscar Καλύτερης Ταινίας.
Ακολουθούν 10 ταινίες φαντασίας και επιστημονικής φαντασίας, που έφτασαν στην τελική 5άδα/10άδα των Oscar Καλύτερης Ταινίας της χρονιάς τους, αλλά για διαφόρους λόγους έφυγαν με άδεια χέρια.
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι [A Clockwork Orange] (1971)
Μπορεί η μελλοντολογική δυστοπία του Stanley Kubrick να έφυγε από τα βραβεία Oscar του 1971 χωρίς καμία νίκη στις κατηγορίες που είχε προταθεί (Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία, Διασκευασμένο Σενάριο και Μοντάζ), πέραν του γεγονότος ότι η ίδια χρονιά είχε να επιδείξει δύο ακόμα αριστουργήματα στην Οσκαρική 5άδα -τα οποία έκαναν ούτως ή άλλως δύσκολη την επικράτηση του (το The French Connection του William Friedkin, νικητή των περισσοτέρων βασικών κατηγοριών και το The Last Picture Show του σπουδαίου Peter Bogdanovich )- ήταν και το ίδιο το Κουρδιστό Πορτοκάλι μια ταινία βαθιά αμφιλεγόμενη για την εποχή της, έχοντας ήδη ξεσηκώσει πληθώρα αντιδράσεων από τις συντηρητικότερες μάζες, με ακραία περιστατικά διαμαρτυριών σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου, πετσοκομμένες εκδόσεις και διαδοχικές αποσύρσεις της ταινίας από τα σινεμά, συνδέσεις των «διδαγμάτων» του έργου με τουλάχιστον δύο περιπτώσεις δολοφονιών που σόκαραν την Αγγλική κοινή γνώμη της εποχής και πολλές ακόμα ακρότητες. Η ιστορία βέβαια γρήγορα αποφάνθηκε για την ποιότητα και σημασία της ταινίας, κατατάσσοντάς την αρκετά ψηλά στη λίστα των σημαντικότερων ταινιών του παγκόσμιου κινηματογράφου. Η ταινία επουδενί δεν έχασε την δυναμική της από την απώλεια ενός Oscar -και δη ενός Oscar μιας εποχής που δεν μπορούσε να συμβαδίσει με το διαχρονικό αριστούργημα του Kubrick.
Ο Πόλεμος των Άστρων [Star Wars] (1977)
Το Star Wars (A New Hope, όπως ονομάστηκε στη συνέχεια η πρώτη ταινία της original τριλογίας του George Lucas) του 1977, ήταν μια ταινία που από την απαρχή της σύλληψής της έδειχνε ικανή για το καλύτερο αλλά και για το χειρότερο -ή θα έσπαγε τα ταμεία ή θα οδηγούσε τον δημιουργό της στη χρεοκοπία. Ελάχιστοι την πίστεψαν -ο Steven Spielberg λέγεται ότι ήταν ο μόνος που ευχαριστήθηκε το early cut της ταινίας και στήριξε τον φίλο του μέχρι τέλους, συστήνοντάς του μέχρι και τον John Williams για την επιμέλεια του soundtrack- και ακόμα λιγότεροι κατάφεραν να υπομείνουν μέχρι τέλους τον συγκεντρωτισμό του Lucas, τις διαρκείς του αμφιβολίες για το τελικό αποτέλεσμα, καθώς και την αγανάκτησή του για τις περιορισμένες τεχνολογικές δυνατότητες του μέσου -που απέτρεψαν σε σημαντικό βαθμό την ακριβή μεταφορά του οράματός του στη μεγάλη οθόνη, αναγκάζοντάς τον να επισκέπτεται διαρκώς τις επόμενες δεκαετίες την αρχική τριλογία και να την εμπλουτίζει με νέες προσθήκες σκηνών και ειδικών εφέ. Το Star Wars «έσπασε» κυριολεκτικά τα πάντα με την κυκλοφορία του, δημιουργώντας το μαζικότερο movie event στην ιστορία του κινηματογράφου μέχρι ίσως και σήμερα. Η αναγνώριση της τεράστιας επιτυχίας της ταινίας ήρθε και με αρκετές υποψηφιότητες στα βραβεία Oscar του 1977. Όμως, η Ακαδημία δεν ήταν ακόμη έτοιμη να ακολουθήσει τις παράξενες περιπέτειες ενός ιππότη Jedi σε ένα γαλαξία πολύ πολύ μακριά, ούτε 100% σίγουρη στο πως έπρεπε να συμπεριφερθεί σε ένα κινηματογραφικό event που συνδέθηκε σε τεράστιο -και σχεδόν παρεξηγήσιμο- βαθμό με την εμπορική πλευρά του τότε πιο «καλλιτεχνικού» Hollywood των 70ς. Το Star Wars έχασε εν τέλει από το Annie Hall του Woody Allen, όμως παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα blueprints του σύγχρονου Hollywood για τη δημιουργία καλών blockbusters, τόσο για τη φρεσκάδα που έφερε στο είδος, όσο και για τον θρίαμβο του merchandizing και marketing τμήμα του.
Ε.Τ. Ο Εξωγήινος [E.T. the Extra Terrestrial] (1982)
Αν στις δύο προηγούμενες περιπτώσεις, η ήττα στη μάχη για το Oscar Καλύτερης Ταινίας φάνταζε λίγο-πολύ αναμενόμενη -και κάπως δίκαιη απέναντι σε τέτοιους αντιπάλους- η απώλεια του Oscar Καλύτερης Ταινίας για τον E.T. του 1982 είναι η πρώτη πραγματικά τρανταχτή και κατάφορη αδικία του θεσμού απέναντι σε μια ταινία φαντασίας. Ο Spielberg, ένα χρόνο μετά την εξίσου άδικη αντιμετώπισή του στα Oscar του 1981 -όπου το Raiders of the Lost Ark σνομπαρίστηκε επιδεικτικά, χάνοντας το Oscar Καλύτερης Ταινίας από το… Chariots of Fire- υπογράφει πιθανότατα την καλύτερη ταινία της τεράστιας καριέρας του, την οποία κοινό και κριτικοί την αγκάλιασαν επί τόπου -καταρρίπτοντας παράλληλα το ρεκόρ του Star Wars στο παγκόσμιο box office, ως η πλέον πιο εμπορική ταινία όλων των εποχών. Ταυτόχρονα, η ήδη κερδισμένη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ταινίας, η παρουσία του Spielberg στο Oscar Καλύτερης Σκηνοθεσίας για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η Melissa Mathison ως φαβορί για το Oscar Σεναρίου και οι εννέα συνολικά υποψηφιότητες της ταινίας, ήταν προφανέστατα σημάδια ότι επιτέλους η Ακαδημία ήταν έτοιμη να σκύψει το κεφάλι και να αποδεχθεί την αξία του κινηματογραφικού παραμυθιού, ως ένα σινεμά αντάξιο του επιπέδου που εκείνη -θεωρούσε ότι- προήγαγε. Μάταια όμως, καθώς ο θείος Steven αναγκάστηκε να υποστεί τη βράβευση ενός αμιγώς ακαδημαϊκής φύσεως βιογραφικού δράματος-το Ghandi του επίσης Οσκαρικού νικητή Richard Attenborough- και να απογοητευτεί τόσο πολύ, που τα επόμενα χρόνια επιδίωξε πολλάκις και ο ίδιος τη δημιουργία αντίστοιχων «Οσκαρικών» ιστορικών δραμάτων, με στόχο την κατάκτηση του πολυπόθητου αγαλματιδίου -κάτι που τον δικαίωσε το 1993 με το Schindler’s List. Ο E.T. παραμένει μέχρι και σήμερα, πιθανότατα η πιο χαρακτηριστική «αδικία» του θεσμού, απέναντι σε ένα κινηματογραφικό genre που η Ακαδημία δεν έμοιαζε ακόμα αρκετά ώριμη να καταλάβει.
Avatar (2009)
Το 2009 ήταν η χρονιά που η κατηγορία Καλύτερης Ταινίας αναβαθμίστηκε με συνολικά δέκα θέσεις υποψηφίων ταινιών, έναντι των πέντε που παραδοσιακά είχε. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της κατακριτέας από τους πάντες σχεδόν απουσίας του Dark Knight στην εν λόγω κατηγορία ένα χρόνο νωρίτερα, ταινία που πάνω-κάτω όρισε το σύγχρονο blockbuster, πήρε εξαιρετικές κριτικές, έσπασε ταμεία και άγγιξε τη στρατόσφαιρα της pop κουλτούρας σε ελάχιστο χρόνο. Η απόφαση της Ακαδημίας να ακούσει επιτέλους τις φωνές δυσαρέσκειας για τις επιλογές της (σε μια χρονιά επίσης, που η απουσία του Dark Knight «καλύφθηκε» με τα Slumdog Millionaire, The Curious Case of Benjamin Button, Frost/Nixon, Milk και The Reader, την χειρότερη δηλαδή πεντάδα Οσκαρικών ταινιών όλων των εποχών) και να αποφασίσει το «άνοιγμα» προς μια κατεύθυνση που θα συμπεριελάμβανε ταινίες που το ίδιο το κοινό επιθυμούσε να δει να διαγωνίζονται στη σημαντικότερη κατηγορία των βραβείων της, έδωσε την ευκαιρία σε μια πλειάδα ταινιών για όλα τα γούστα να κατακλύσουν τις έξτρα αυτές θέσεις. Εκεί, η μεγάλη επιστροφή του James Cameron με την εμπορικότερη μέχρι και σήμερα ταινία όλων των εποχών, δεν ήταν δυνατόν να περάσει απαρατήρητη. Με το Avatar, μια space opera επιστημονικής φαντασίας αντί-αποικιακών και οικολογικών ανησυχιών, ο Cameron έκανε αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα σε όλη του την καριέρα, δηλαδή να δείξει το μέλλον του σινεμά και να πιέσει τα τεχνικά όρια του μέσου στα άκρα. Αν και η ίδια η ταινία αντιμετωπίστηκε συγκρατημένα από κριτικούς και κοινό -κυρίως ως προς το κάπως ανεμικό της σενάριο- ο οπτικός της πλούτος και η τεχνολογική επανάσταση που έφερε ο Βασιλιάς του Κόσμου στο κομμάτι του CGI και του motion capture, ήταν αρκετά για να την βάλουν να διεκδικήσει το μεγάλο βραβείο της χρονιάς -για να χάσει κατά κράτος και το Oscar Καλύτερης Ταινίας και εκείνο της Σκηνοθεσίας, από την πρώην σύζυγό του Kathryn Bigelow και το αμφιλεγόμενο Hurt Locker.
District 9 (2009)
Την ίδια χρονιά που ο James Cameron «συγκρουόταν» με την Kathryn Bigelow για τα μάτια του θείου Oscar, η πραγματική έκπληξη της χρονιάς ήρθε από μια μικρή ταινία επιστημονικής φαντασίας από τη Νότιο Αφρική, πρώτη δουλειά ενός πολλά υποσχόμενου νέου σκηνοθέτη ονόματι Neill Blomkamp, με τον Peter Jackson εμπλεκόμενο στην παραγωγή της. Με όπλα ένα καλογραμμένο και βαθιά αλληγορικό σενάριο, μια πολύ φρέσκια αισθητική και ένα σκηνοθετικό μπρίο που έμπλεκε εξαιρετικά το ψευδό-ντοκυμαντερίστικο ύφος με την hand-held σχολή κινηματογράφησης, ο Blomkamp προσγειώθηκε από το πουθενά στο κινηματογραφικό τοπίο και εξιστόρησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μια ιστορία σκληρού sci-fi, η οποία διαδραματιζόταν στο Johannesburg και εξερευνούσε θέματα όπως αυτά της ξενοφοβίας, του κοινωνικού διαχωρισμού, της αστυνομικής βίας και του Απαρτχάιντ μεταξύ άλλων, όλα δεμένα γύρω από μια πλοκή που σε έπιανε από τα μαλλιά με το καλημέρα και δεν σε άφηνε να πάρεις ανάσα. Η έξυπνη και πρωτότυπη προσπάθειά αυτή να ενσωματώσει σε ένα τέτοιο σκηνικό διαχρονικούς πολιτικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς, σε συνδυασμό με την πρωτότυπη, όπως προαναφέρθηκε, αισθητική, έδωσε στον Blomkamp, πέρα από τη δυνατότητα να διεκδικήσει και το Oscar Διασκευασμένου Σεναρίου την ίδια χρονιά και ολόκληρο το Hollywood στα πόδια του για τα επόμενα χρόνια -κάτι που λειτούργησε τελικά κατά του, μιας και οι επόμενες του ταινίες δεν άντεξαν τη σύγκριση με το District 9, ενώ παράλληλα ενεπλάκη άδοξα σε μια σειρά αποτυχημένων project που δεν προχώρησαν ποτέ στην παραγωγή (ένα νέο Alien που θα αποτελούσε άμεση συνέχεια του Aliens, η κινηματογραφική μεταφορά του Halo, ένα sequel στο πρωτότυπο Robocop κτλ). Το Hurt Locket τελικά έβαλε φρένο στα όποια όνειρα είχε το District 9 για το Oscar Καλύτερης Ταινίας, ίσως την καλύτερη εκ των δέκα ταινιών που το διεκδίκησαν το 2009.
Inception (2010)
Με τα πολλά ήρθε και η ώρα του σύγχρονου ανανεωτή του blockbuster Christopher Nolan, να δει μια ταινία του να διεκδικεί το μεγάλο βραβείο της Ακαδημίας και τον ίδιο, εκείνο του Πρωτότυπου Σεναρίου. Το Inception για πολλούς θεωρείται το magnus opus του δημιουργού του Dark Knight, καθώς είναι μια ταινία που θεμελιώνει απόλυτα και σε κάθε της λεπτό όλα εκείνα τα συστατικά που κάνουν το σινεμά του Christopher Nolan ακαταμάχητο σε ταμεία, κοινό και κριτικούς τα τελευταία 20 χρόνια. Παρά τις ισχυρές αντίπαλες υποψηφιότητες για το Oscar Καλύτερης Ταινίας, η βράβευση μιας ταινίας επιστημονικής φαντασίας που έδεσε κόμπο το μυαλό εκατομμυρίων θεατών παγκοσμίως και αγαπήθηκε όσο λίγες εκείνη τη χρονιά, έμοιαζε ένα στοίχημα όχι εντελώς ακατόρθωτο. Το Social Network του πάντα στιβαρού David Fincher -με έξτρα ατού τον Aaron Sorkin στο σενάριο- ερχόταν ως η πιο «ζωντανή» απειλή, με το Black Swan του, εν προκειμένω Polanski από τα Lidl, Darren Aronofsky να είναι ο δεύτερος σκόπελος που θα έπρεπε να αποφύγει το χώρο-χρονικό ονειρικό heist movie του Nolan, ώστε να φτάσει στην κορυφή των Oscars. Τελικά την ανατροπή έκανε το King Speech, μια ταινία που κανείς δεν θυμάται πλέον σήμερα -και ούτε υπάρχει ιδιαίτερος λόγος να την αναζητήσει- δείχνοντας για άλλη μια φορά ότι παρά το άνοιγμα των υποψηφιοτήτων απέναντι σε περισσότερο δημοφιλείς παραγωγές και την αναγνώριση του σινεμά του φανταστικού με το Return of the King οκτώ χρόνια πριν, τα Oscars συνέχιζαν να σνομπάρουν το καλό εμπορικό σινεμά φαντασίας για τα ασφαλή, ανεμικά και εν πάση περιπτώσει αδιάφορα ιστορικά δράματα εποχής.
Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου [Beasts of the Southern Wild] (2012)
Η μαγική πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Benh Zeitlin, ήταν ένα «χτύπημα» που κανένας δεν περίμενε το 2012, μια δημιουργία που δεν είναι σίγουρο ακόμα σε ποιο σινεμά «είδους» μπορεί να καταταγεί, μια τόσο φρέσκια και πρωτότυπη ιδέα που εν τέλει, σχεδόν αποτελεί ένα κινηματογραφικό genre από μόνη της. Η μικρή 6χρονη Hushpuppy μεγαλώνει στα πλημμυρισμένα bayou της Λουιζιάνα, σε ένα περιβάλλον τόσο πραγματικό όσο και μυθολογικό, του οποίου οι κάτοικοι έχουν μια σχεδόν διονυσιακή επαφή με τη φύση γύρω τους, μακριά από το «Τέρας» του πολιτισμού και της τεχνολογίας. Εκεί θα βιώσει τη σκληρή ενηλικίωση, η οποία θα προσπαθήσει να αντικαταστήσει τη μαγεία της παιδικής ζωής και του μυθικού σύμπαντος που την περιβάλλει, με τον σύγχρονο πολιτισμό και την ένταξη σε αυτόν κάτω από αυστηρές ιεραρχικές δομές. Το αριστουργηματικό ντεμπούτο του Zeitlin με την ερμηνεία – αποκάλυψη της Quvenzhané Wallis σάρωσε κυριολεκτικά σε όποια διαγωνιστική κινηματογραφική τελετή βρέθηκε υποψήφιο -από τις Κάννες μέχρι και το Sundance και όλα σχεδόν τα φεστιβάλ ανεξάρτητων ταινιών παγκοσμίως-, έφτιαξε ένα εξαιρετικό hype και κατάφερε να φτάσει μέχρι τα βραβεία Oscar, για να χάσει -μαζί και το Amour του Haneke- από το… Argo του Ben Affleck, δηλαδή μια ταινία μεσημεριού Κυριακής μετά το φαγητό και λίγο πριν -ή και ενδιάμεσα- της σιέστας. Η Ακαδημία για άλλη μια φορά φοβήθηκε το διαφορετικό και το ριζοσπαστικό, καταφεύγοντας στη συνήθη τακτική της απλής υποψηφιότητας.
Μαντ Μαξ: Ο Δρόμος της Οργής [Mad Max: Fury Road] (2015)
Η επιστροφή του George Miller πίσω από το τιμόνι των ταινιών Mad Max, δεν έδωσε μόνο μια από τις πιο εμβληματικές περιπέτειες της τελευταίας δεκαετίας, αλλά και μια από τις πιο καθηλωτικές κινηματογραφικές εμπειρίες όλων των εποχών: η νέα εξόρμηση του Max Rockatansky στη μετά-αποκαλυπτική αυστραλιανή έρημο και το πέρα για πέρα παρανοϊκό κρεσέντο άμμου, λαμαρίνας, ταχύτητας και αίματος που ακολουθεί για τις δύο ώρες που διαρκεί η ταινία, είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί με λέξεις -παρά μόνο να ιδωθεί σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, σε μια μεγάλη κινηματογραφική οθόνη με τέρμα την ένταση και τα χέρια γραπωμένα στα καθίσματα. Ο τρόπος που ο σπουδαίος Ελλήνο-Αυστραλός σκηνοθέτης μπολιάζει την ακατάπαυστη δράση με λεπτό κοινωνικό σχολιασμό και διακριτική αλληγορία είναι άξιος μελέτης, ενώ η δράση αυτή-καθαυτή είναι μια εξαιρετική χορογραφία χάους και μακελειού γεμάτη πρακτικά εφέ και ελάχιστο CGI -στις άκρως απαραίτητες σκηνές και μόνο- γεγονός που κάνει το τελικό αποτέλεσμα άκρως μαγευτικό και καθηλωτικό στη θέαση. Το Spotlight εκείνης της χρονιάς αναδείχθηκε ο μεγάλος νικητής της βραδιάς, ένα αξιοπρεπέστατο και στιβαρό φιλμ που καταπιάνεται με τη δημοσιογραφική ηθική πάνω ένα πολύ σοβαρό θέμα, με έντονες ρίζες στο δημοσιογραφικό δράμα των 70s. Παρά τον άξιο αντίπαλο όμως, το Fury Road είναι μια ταινία που κέρδισε το στοίχημα της pop κουλτούρας και της διαχρονικότητας, όντας, όπως προαναφέρθηκε, μια από τις σπουδαιότερες περιπέτειες φαντασίας που έδωσε το παγκόσμιο σινεμά μέχρι και σήμερα!
Η Άφιξη [Arrival] (2016)
Στη χρονιά που η Ακαδημία έπιασε πάτο -ή έστω μια από αυτές τις χρονιές- δίνοντας λάθος ταινία μέσα στον φάκελο του Oscar Καλύτερης Ταινίας -La La Land αντί Moonlight- η δεκάδα των καλύτερων ταινιών της χρονιάς είχε την τύχη να περιέχει και μια από τις καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας των τελευταίων ετών, το Arrival του Dennis Villeneuve. Την ταινία ενός σκηνοθέτη που έχει χτίσει μια αξιοζήλευτη φιλμογραφία μέχρι σήμερα, με μια πρωτοφανή συνέπεια στο έργο του -τόσο υφολογικά, όσο και καλλιτεχνικά. Το Arrival ήταν μια από αυτές τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας που προσεγγίζουν το φανταστικό κομμάτι μέσα από τις άγνωστες πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης, με βαθύ ουμανισμό και σπάνια ευαισθησία, μια εμπειρία που κατατάσσει το δημιούργημα του Villeneuve στις καλύτερες ταινίες που έχει δώσει το genre εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αν και η -επεισοδιακή- επικράτηση του Moonlight στο μεγάλο βραβείο, μόνο θετικά μπορεί να αποτιμηθεί -καθώς τέτοιες ταινίες για πολλές δεκαετίες δεν είχαν καμία τύχη στην Οσκαρική κούρσα- το Arrival μπορεί τουλάχιστον να υπερηφανεύεται ότι είναι μέχρι και σήμερα η καλύτερη αμιγώς αγγλόφωνη δουλειά του Καναδού σκηνοθέτη -του οποίου η καριέρα μετράει ήδη αρκετές σπουδαίες ταινίες και ο ίδιος είναι πλέον ένας από τους πιο αξιόλογους σύγχρονους auteurs του Αμερικανικού σινεμά.
Dune (2021)
Το “unfilmable” κλασσικό βιβλίο του Frank Herbert από το μακρινό 1965, έχει αναλυθεί πολλάκις ως προς το ίδιο σαν έργο, τη γενικότερη επιρροή του στο είδος της επιστημονικής φαντασίας, αλλά και ως προς τη δυσκολία μεταφοράς του στη μικρή ή μεγάλη οθόνη -με γνωστότερες περιπτώσεις την αποτυχημένη απόπειρα του Alejandro Jodorowsky και εκείνη του David Lynch, ο οποίος στη συνέχεια αποκήρυξε την ταινία που γύρισε μετά κόπων και βασάνων το 1984. Ο Dennis Villeneuve, αφού βγήκε «ζωντανός» από το sequel του Blade Runner και απέδειξε ότι το όραμα και η καλλιτεχνική του έκφραση δεν γνωρίζουν εύκολα όρια, αναζήτησε τα δικαιώματα του βιβλίου και δοκίμασε την τύχη του σε ένα project ζωής, όπως το χαρακτήρισε ο ίδιος – fan του βιβλίου από έφηβος. Η ταινία κόστισε αρκετά, έβγαλε τα απαιτούμενα για το πράσινο φως ενός δεύτερου μέρους -μιας και το βιβλίο «κόπηκε» στη μέση ώστε να αποδοθεί όσο το δυνατόν αρτιότερα στη μεγάλη οθόνη το σύνθετό του περιεχόμενο-, αγκαλιάστηκε από κοινό και κριτικούς ως ένα γενναίο δείγμα σκεπτόμενου sci-fi blockbuster και βρέθηκε υποψήφιο για δέκα Oscars, ανάμεσα σε αυτά και για εκείνο της Καλύτερης Ταινίας. Αν και ουσιαστικά μισή ταινία -κάτι που σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιλογή της ή μη για το χρυσό αγαλματίδιο της χρονιάς- και με ισχυρό ανταγωνισμό στην κατηγορία της Καλύτερης Ταινίας -Drive my car, Licorice Pizza, West Side Story, Power of the Dog- το Dune έπεσε μαζί με τις προαναφερθείσες ταινίες θύμα του CODA, μιας γλυκύτατης ταινίας που έμοιαζε να έχει ξεπηδήσει από τις πιο αφελείς 90s φαντασιώσεις ενός μικρού studio που ποντάρει την ύπαρξή του στις οικογενειακές ταινίες για τα τηλεοπτικά μεσημέρια του σαββατοκύριακου. Έτσι η Ακαδημία, πριν ένα χρόνο ακριβώς, έδειξε για άλλη μια φορά τη δυσκαμψία της απέναντι σε ταινίες που ξεφεύγουν από τις νόρμες και στράφηκε στην ασφαλέστερη επιλογή ως λύση, απογοητεύοντας για μια ακόμη φορά τους όποιους πιστούς της φίλους.
