Φέτος, το βλέμμα του Χόλιγουντ στράφηκε προς τη μουσική. Αφορμή, δύο ταινίες αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους, με ένα συναρπαστικό κοινό σημείο: και το «Bohemian Rhapsody» και το «Ένα αστέρι γεννιέται», που θα μεταδοθούν σε Α΄προβολή στη Nova, χάρισαν στους θεατές τους ένα εισιτήριο διαρκείας για εντυπωσιακές, συγκινητικές συναυλίες, αλλά και απευθείας πρόσβαση στα παρασκήνια της μουσικής βιομηχανίας και στις ταραγμένες ζωές των ειδώλων της.
Πλημμυρισμένα, εννοείται, από μουσική και «πατώντας» πάνω σε δύο αστέρια, ένα απολύτως πραγματικό και καθιερωμένο και ένα φανταστικό και ανερχόμενο, αλλά και στο δράμα που πάντα συνοδεύει τον μύθο, τα δύο φιλμ κατόρθωσαν να αγγίξουν το κοινό, παρόλο που, σε αμφότερες τις περιπτώσεις, η κριτική διατύπωσε τις αντιρρήσεις της.
Σχέση στοργής
Ο δεσμός του κινηματογράφου με τη μουσική είναι, προφανώς, άρρηκτος. Πέρα, όμως, από τα αυτονόητα, που ορίζουν ότι η εικόνα γίνεται απείρως ισχυρότερη και το συναίσθημα «γαργαλιέται» (και, συχνά, κατευθύνεται) πολύ πιο αποτελεσματικά όταν αυτή συνοδεύεται από την κατάλληλη υπόκρουση, σε πολλές περιπτώσεις ο φακός θέλησε να στραφεί στην ιστορία πίσω από τις νότες, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Για τους εκστασιασμένους φανς του πρωτοποριακού και αξεπέραστου «The Wall», η εντυπωσιακή οπτικοποίηση που έκανε ο Άλαν Πάρκερ στο ιστορικό άλμπουμ των Pink Floyd ήταν, περίπου, μάνα εξ ουρανού. Για να μην αναφερθούμε στους θαυμαστές του Prince και στο «Purple Rain» του Άλμπερτ Μαγκνόλι, όπου πρωταγωνιστούσε ο ίδιος ο μουσικός, και μάλιστα στο απόγειο της δόξας του. Μία ακόμα πρόχειρη αναζήτηση στα ‘80s βγάζει στην επιφάνεια το θρυλικό «Αμαντέους» του Μίλος Φόρμαν το οποίο, μέσα από την ιστορία του Μότσαρτ, θύμισε-αν όχι σύστησε- στο ευρύ κοινό τη γοητεία της κλασικής μουσικής. Στον αντίποδα, το καλτ «Σιντ και Νάνσι» του Άλεξ Κοξ, ωδή στην πανκ κουλτούρα και στον αρχιερέα της, Σιντ Βίσιους.
Είναι δύσκολο να σκεφτείς τα ‘90s χωρίς τα «Μαθήματα πιάνου» της Τζέιν Κάμπιον. Παρόλο που δεν μπορούμε με τίποτα να την χαρακτηρίσουμε «μουσική ταινία», η εμμονή της κεντρικής ηρωίδας με το πιάνο της χαράχτηκε σαν τατουάζ στο μυαλό των σινεφίλ, και η θεσπέσια μουσική του Μάικλ Νάιμαν έγινε το soundtrack μιας τουλάχιστον δεκαετίας.
Ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με το «High Fidelity» του Στίβεν Φρίαρς, έναν ύμνο στα δισκάδικα και σε έναν ήρωα που, απλώς, δεν μπορούσε να επιβιώσει χωρίς νότες. Μεγάλη αίσθηση έκανε και το «Σχεδόν διάσημοι» του Κάμερον Κρόου, το ταξίδι ενός πιτσιρικά ανταποκριτή του «Rolling Stone», μαζί με μια ροκ μπαντα των ΄70’ς, στις ανήσυχες μέρες του sex, drugs and rock ‘n’ roll. Ανάμεσα στα μουσικο-κινηματογραφικά διαμαντάκια της χιλιετίας που διανύουμε ανασύρουμε, χωρίς πολλή σκέψη, το «Ray» του Τέιλορ Χάκφορντ, που αφηγήθηκε τον μύθο του Ρέι Τσαρλς, την country βιογραφία του Τζόνι Κας «Walk the Line» από τον Τζέιμς Μάνγκολντ, το άκρως ιδιαίτερο «I’m not there» του Τοντ Χέινς, όπου 6 ηθοποιοί (μεταξύ αυτών και η Κέιτ Μπλάνσετ) ενσάρκωσαν τον Μπομπ Ντίλαν σε διαφορετικές φάσεις της ζωής του, και το πρόσφατο «Χωρίς μέτρο» του Ντέιμιεν Σαζέλ, που απεικονίζει την ακραία σχέση ενός δασκάλου της jazz και του μαθητή του, και σε αφήνει με τα σωθικά να πάλλονται ανεγξέλεκτα στον καταιγιστικό ρυθμό της ντραμς που, κυριολεκτικά, ποτίζει την οθόνη.
Ο κατάλογος των φιλμ που έχουν ασχοληθεί με τη μουσική-είτε με τους ίδιους τους μουσικούς, είτε με εκείνους που περιστρέφονταν γύρω από αυτούς ή το έργο τους- είναι, φυσικά, πολύ μεγάλος.
Και καταλήγει στην κινηματογραφική σεζόν που διανύουμε η οποία, αν κρίνουμε από τις πρόσφατες Χρυσές Σφαίρες και όχι μόνο, τιμά τον κόσμο του πενταγράμμου με το παραπάνω-αν υπολογίσει κανείς, πέρα από τα δύο βαριά μουσικά πυροβολικά, «Bohemian Rhapsody» και «Ένα αστέρι γεννιέται», και το δημοφιλέστατο «Πράσινο βιβλίο» του Πίτερ Φαρέλι, το οποίο ακολουθεί την περιοδεία του καταπληκτικού έγχρωμου πιανίστα Ντον Σίρλεϊ στον ρατσιστικό αμερικανικό Νότο της δεκαετίας του '60.
Όμως, η «μάχη» φαίνεται να δίνεται ανάμεσα στις δύο πρώτες ταινίες, πιθανώς γιατί και οι δύο αναφέρονται στην άνοδο και την πτώση μουσικών αστέρων. Οι Χρυσές Σφαίρες 2018 επιβράβευσαν με βαρύτερες διακρίσεις το βιογραφικό φιλμ του Μπράιαν Σίνγκερ, αλλά αναμένουμε την οσκαρική συνέχεια.
Σκιές και λάμψεις
Το «Ένα αστέρι γεννιέται» είναι, βέβαια, ριμέικ, όμως υπήρξε μια προσπάθεια να προβληθεί ως αυθύπαρκτη ταινία. «Ξεχάστε όσα ξέρατε, ακόμα και την ίδια τη Lady Gaga όπως την ξέρατε», ήταν περίπου το μήνυμα. Και πράγματι, η παγκόσμια σταρ της μουσικής πήγε στο πλατό χωρίς το βαρύ μακιγιάζ και τις εκκεντρικές εμφανίσεις που τη χαρακτηρίζουν, και προσγειώθηκε γλυκά και ήσυχα στη μεγάλη οθόνη όπου, μέσα από το ρόλο μιας ανερχόμενης τραγουδοποιού, απέδειξε ότι έχει στόφα πρωταγωνίστριας. Ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη εδώ, ήταν ο συμπρωταγωνιστής της Μπράντλεϊ Κούπερ, ο οποίος εντυπωσίασε στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο-ενώ έγραψε, μαζί με τη Gaga, και αρκετά καλά τραγούδια του soundtrack.
Πολλοί αναρωτήθηκαν πώς «έχασε» το «Αστέρι» από το «Rhapsody» στις Σφαίρες, αφού οι σταρ ήταν μεγαλύτερου βεληνεκούς και το στόρι κλασικό, πολυαγαπημένο και «πιασάρικο». Όμως, το «Bohemian Rhapsody» διαθέτει ένα τεράστιο ατού: αφορά μια μοναδική προσωπικότητα, που ξεπερνά τα όρια της μουσικής βιομηχανίας και του μουσικού σταρ-σίστεμ. Ο Φρέντι Μέρκιουρι ήταν ένας χαρισματικός καλλιτέχνης, αλλά κυρίως ήταν ένας άνθρωπος που έζησε πολύ πιο γενναία από όσο επέτρεπε η εποχή του. Και, ακόμα και αν το δημοφιλέστατο συγκρότημά του πέρασε κάποια στιγμή στο πίσω μέρος του μυαλού των μουσικόφιλων, ο ίδιος δεν ξεχάστηκε ποτέ. Αυτόν τον πολύ ιδιαίτερο άνθρωπο τον ερμήνευσε συγκλονιστικά ο ανερχόμενος Ραμί Μάλεκ (Οι φανς των τηλεοπτικών σειρών τον είχαν ήδη ξεχωρίσει από το Mr Robot), ενώ τα εναπομείναντα μέλη των Queen στάθηκαν στο πλευρό της παραγωγής από την αρχή μέχρι το τέλος, για να ενισχυθεί, όπως είπαν, η αυθεντικότητα της ιστορίας (και, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, για να βεβαιωθούν ότι θα τους αποδοθούν τα εύσημα που δικαιωματικά τους αναλογούν).
Σε αυτό το κομμάτι, το «Ένα αστέρι γεννιέται» δύσκολα μπορεί να ανταγωνιστεί το «Rhapsody», όσο τρυφερά και σεμνά και αν υποδύεται η Lady Gaga την Άλι της, όσο ευχάριστα και αν εκπλήσσει ο Μπράντλεϊ ως αστέρι της country-rock. Και ναι, οι δυο τους στη σκηνή είναι εκρηκτικοί και όταν ο Κούπερ είναι μόνος νομίζεις ότι είναι βασικά μουσικός που, με την ευκαιρία, παίζει και σε καμιά ταινία. Όμως, το ιστορικό περφόρμανς των Queen και του Μέρκιουρι στο Live Aid του 1985 και ο τρόπος που ζωντανεύει ξανά στην οθόνη, δεν ξεπερνιέται εύκολα: στοχεύει απευθείας στην καρδιά, ειδικά των ωριμότερων θεατών-και βρίσκει τον στόχο.
Το πώς θα ζωντανέψει μια ιστορία στη μεγάλη οθόνη εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον σκηνοθέτη. Εδώ ξεκινούν, ίσως, οι σκιές για την ταινία του Μπράιαν Σίνγκερ, αφού ως γνωστόν, δεν τη σκηνοθέτησε μέχρι το τέλος της ενώ, από την άλλη, ο Κούπερ έμεινε, όπως συνηθίζεται, στις επάλξεις μέχρι το φινάλε. Και, αν μπορούμε να μιλήσουμε για ορισμένα κλισέ στο σενάριο της ταινίας του Κούπερ, η μεγαλύτερη αντίρρηση όσον αφορά τη βιογραφία του Μέρκιουρι είναι ότι άφησε μεγάλο μέρος της προσωπικής μάχης του με το AIDS στη σκιά και κατέληξε σε ένα ανακουφιστικό, πλην μάλλον ζαχαρωτό φινάλε.
Στον αντίποδα, το «Αστέρι» είναι, ίσως, πιο συνεπές στην φανταστική του ιστορία. Η οποία, παρόλο που δεν είναι αυτό το μοναδικό της θέμα, επικεντρώνεται έντονα στον εθισμό και την κατάθλιψη του ξεπεσμένου μουσικού αστέρα, που τον οδηγούν στην τελική του πτώση.
Πέρα από τα τραγούδια, παλιά και νέα, που τις δονούν, η συγκίνηση είναι το στοιχείο που ενώνει τις δύο ταινίες και πηγάζει από μια στερεότυπη διαπίστωση που δεν παύει ποτέ να μας προβληματίζει: στην πραγματικότητα, όσο και αν το έχουμε ξαναδεί, όσο κι αν εξηγείται με χίλιους τρόπους, ποτέ δεν θα χωνέψουμε στ΄αλήθεια ότι το χάρισμα και η μοναδικότητα είναι τόσο συχνά συνώνυμα με την αυτοκαταστροφή.
Λίγο πριν την ανακοίνωση των οσκαρικών υποψηφιοτήτων, και οι δύο ταινίες, που θα δούμε σε Α΄προβολή στη Nova, ή όποια στιγμή θέλουμε με το Nova On Demand, μετρούν πολλές υποψηφιότητες για διάφορα βραβεία. Μεταξύ άλλων, το «Ένα Αστέρι γεννιέται» μπορεί να υπερηφανεύεται για τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερου Τραγουδιού, ενώ το «Bohemian Rhapsody» για τις Χρυσές Σφαίρες Καλύτερης Δραματικής Ταινίας και Α΄Ανδρικού Ρόλου. Αν προσθέσουμε και τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Κωμωδίας ή Μιούζικαλ, που κατευθύνθηκε στο «Πράσινο βιβλίο» (που επίσης θα κάνει τηλεοπτική πρεμιέρα στη Nova), μπορούμε να ξαναπούμε με βεβαιότητα ότι φέτος η μουσική ήταν η δημοφιλέστερη πρωταγωνίστρια της μεγάλης οθόνης.
