Ένα γαλήνιο, χιονισμένο νορβηγικό δάσος. Ένα ανυποψίαστο ελάφι, ένας πατέρας, ένα μικρό κορίτσι. Και ένα όπλο. Πολλά θα μπορούσαν να πάνε στραβά. Αλλά όχι, τελικά δεν συμβαίνει τίποτα.
Όμως αυτή, η πρώτη σκηνή της ταινίας «Θέλμα» του Γιόακιμ Τρίερ («Όσλο, 31 Αυγούστου», «Ο ήχος της σιωπής») σε έχει κιόλας κάνει να μετακινηθείς ανήσυχα στο κάθισμά σου. Γιατί αυτό που παραλίγο να συμβεί, φαντάζει αδιανόητο.
Fast forward στο μέλλον. Το τοπίο έχει αλλάξει, το κοριτσάκι –η Θέλμα– έχει μεγαλώσει. Σαν αδιάκριτο drone, βλέπεις από ψηλά τον χώρο ενός πανεπιστημίου κι ένα καλοκουρδισμένο πλήθος νεαρών σε μέγεθος μυρμηγκιών να την κυκλώνει. Προς το παρόν, αυτό το πλήθος των αποφασισμένων, όμορφων φοιτητών είναι η προσωπική της έρημος. Σε λίγο θα μάθεις πως η Θέλμα (πόσο ωραία επιλογή η Έλι Χάρμπο) διάλεξε να βρίσκεται εκεί, όμως δεν ξέρει πού ακριβώς πηγαίνει. Ξέρει, βέβαια, ότι είναι διαφορετική. Δεν πίνει αλκοόλ, δεν καπνίζει, δεν έχει δοκιμάσει ναρκωτικά και δεν έχει βρεθεί ποτέ σε πάρτι. Όταν θα χρειαστεί να τα κάνει όλα αυτά, θα καταλάβεις πως ούτε φίλους ξέρει να κάνει. Και θα ορκιζόσουν ότι δεν έχει ποτέ της ερωτευτεί.
Κι έπειτα, είναι οι γονείς της. Η μητέρα της, καθηλωμένη σε αναπηρική πολυθρόνα, προσπαθεί μάταια να δείχνει φιλική. Ο πατέρας μάλλον τα καταφέρνει καλύτερα σ' αυτόν τον τομέα, αλλά υπάρχει κάτι άβολο στις διερευνητικές του ερωτήσεις. Της μιλούν ήπια και καθησυχαστικά, γιατί όμως δείχνουν να ξέρουν τι ώρα ακριβώς είναι το μάθημα της Βιολογίας ή πόσους καινούριους φίλους πρόσθεσε στο Facebook; Η παρεμβατικότητά τους θα μπορούσε να είναι αναμενόμενη αν και, περιέργως, δεν θυμίζει το συνηθισμένο, εκνευριστικό πλην αγαπησιάρικο γονεϊκό νοιάξιμο. Σου είναι αδύνατο να χαλαρώσεις: κανείς δεν χαμογελά και το μη χαμόγελο είναι μεταδοτικό.
Είναι σαφές ότι τα μυστικά δεν επιτρέπονται στη Θέλμα. Της επιτρέπεται, όμως, η προσευχή. Ένα σταυρουδάκι στον λαιμό και η κλεφτή, ένοχη ματιά της σε ένα τρυφερό ζευγάρι γκέι αντρών, προδίδουν ότι η μέχρι τώρα πορεία της φωτίζεται από έναν Θεό αυστηρό και στεγνό, που αντιπαθεί τις παρεκκλίσεις και δεν ανέχεται την αλαζονεία. Και από έναν μπαμπά-άγρυπνο φρουρό, ο οποίος της θυμίζει ότι, όχι, δεν είναι καλύτερη από τους άλλους. Δεν είναι κάτι που συνηθίζουν οι μπαμπάδες, σκέφτεσαι.
Κι όμως, η Θέλμα νιώθει ότι είναι καλύτερη. Και δεν καταλαβαίνει γιατί κάποιος άλλος αξίζει αυτό που η ίδια ονειρεύεται.
Στο μεταξύ, την ώρα που περιπλανιέσαι μαζί της στη γεωμετρική ομορφιά της νορβηγικής καθημερινότητας, μαύρα πουλιά, γλιστερά φίδια και άλλα ανατριχιαστικά μέλη του ζωικού βασιλείου εισβάλλουν στον παράδεισό της, που ακροβατεί ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα. Η συμφοιτήτριά της Άνια, όμως, είναι απτή. Είναι μελαχρινή, εξωτικά ωραία, και το ακριβές αντίθετο της ντελικάτης, εύθραυστης Θέλμα: είναι ένα κανονικό κορίτσι που, όταν το αντικρίσει, θα πάθει κάτι σαν επιληπτική κρίση. Δεν θα είναι η τελευταία φορά.
Η Θέλμα θα κάνει εξετάσεις. Οι ειδικοί θα ψηλαφίσουν το μυαλό της την ώρα που η έλξη της για την Άνια (την υποδύεται η τραγουδίστρια Κάια Γουίλκινς, μία ακόμα εμπνευσμένη επιλογή) μεγαλώνει ολοένα, βουβή και μπουκωμένη από την ενοχή. Κάτι ανθίζει, κάτι δυνατό και απαγορευτικά ωραίο. Αλλά, όταν μια παράσταση χορού θα παρασύρει στον δυσοίωνο, φρενήρη ρυθμό της αυτό που συμβαίνει ανάμεσα στα κορίτσια (σε μια αριστουργηματική, ερωτικά φορτισμένη σκηνή, που κόβει ανάσες), η Θέλμα θα σπάσει.
Και μετά, ξεκινά μια άλλη ταινία, στην οποία ο έρωτας δεν έχει καμία σημασία ή, έστω, η αλήθεια του αμφισβητείται. Σημασία τώρα έχουν ο φόβος, ο θυμός, τα μυστικά που θάφτηκαν στον πάγο και οι επιθυμίες που παραμονεύουν στα κακοφωτισμένα βάθη του εαυτού. Ο Τρίερ, ο οποίος γαλουχήθηκε κινηματογραφικώς από τον Χίτσκοκ, τον Ντε Πάλμα αλλά και τον Μπέργκμαν, μας ρωτάει: τι θα συνέβαινε, αλήθεια, αν είχαμε το μεταφυσικό χάρισμα να αναγκάσουμε τους άλλους να κάνουν αυτό που θέλουμε; Πόσοι από μας το έχουμε κιόλας ευχηθεί; Και πόσο τρομεροί θα γινόμασταν αν το καταφέρναμε;
Η «Θέλμα» θα μπορούσε να είναι μια ιστορία δύσκολης ενηλικίωσης. Ή μια ιστορία που φέρνει σε αντιπαράθεση τη φυσιολογική, ανθρώπινη, νεανική δίψα για εξερεύνηση με την αποστειρωμένη, προτεσταντική ηθική. Ήδη, όμως, μέσα από τα πρώτα, κρυστάλλινα, εικαστικά του πλάνα, την υπνωτιστικά σαγηνευτική αλλά καθόλου διάφανη ηρωίδα του και τα υπονοούμενα που σπέρνει δεξιά κι αριστερά καθώς χτίζει, βήμα-βήμα, το δυσοίωνο τοπίο του, ο Τρίερ σε προετοιμάζει για την ταινία που θα καταλήξεις να βλέπεις: ένα θρίλερ, το οποίο σε αφήνει ανοχύρωτο μπροστά στο ανοιχτό του τέλος, αφού πρώτα σε έχει βυθίσει (με χειρουργική αποφασιστικότητα) στο ίδιο σου το υπαρξιακό έρεβος.
Νορβηγία/Δανία/Γαλλία/Σουηδία
Σκηνοθεσία: Γιοακίμ Τρίερ
Πρωταγωνιστούν: Έλι Χάρμπο, Κάια Γουίλκινς, Χένρικ Ράφαλσεν
Διανομή: Seven Films
