Η σκηνοθετική πορεία του Αλεξάντερ Πέιν είναι σχεδόν αλάνθαστη. Από τα indie χρόνια του «Πολίτης Ρουθ» και του «Election», τα mainstream περάσματα όπως το «About Schmidt» και το «Οι Απόγονοι», μέχρι τις ώριμες εξερευνήσεις του «Sideways» και του «Nebraska», ο ελληνοαμερικάνος σκηνοθέτης δεν στραβοπάτησε ποτέ.
Η σεναριακή ιδέα της 7ης ταινίας του έμοιαζε να είναι βγαλμένη απ’ την γάργαρη και πρωτότυπη φαντασία που έθρεψε το σινεμά του Φίλιπ Κάουφμαν και του Σπάικ Τζόνζι (“Being John Malkovich”): σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον, η συρρίκνωση των ανθρώπων είναι η λύση στον υπερπληθυσμό και στην οικονομική κρίση. Ο ήρωας της ιστορίας και η σύζυγός του αποφασίζουν να αφήσουν την κανονική ζωή και να εισέλθουν στον ανθρώπινο «μικρόκοσμο» που υπόσχεται αφθονία. Τα περισσεύματα ενός κανονικού πιάτου είναι τα φαγητά μιας ολόκληρης βδομάδας και ένα μικρό σπιτάκι ενός τετραγωνικού μέτρου μπορεί να αποτελεί μιαν αχανή έπαυλη στα μεγέθη των μικρών ανθρώπων. Η μη αναστρέψιμη διαδικασία σμίκρυνσης ανοίγει τον δρόμο για μια σάτιρα επιστημονικής φαντασίας στην οποία ο άνθρωπος μικραίνει για να αποκτήσει αφθονία αντί να μεγενθύνουνται τα αγαθά.
Μία από τις άφθονες παραμέτρους του φιλμ είναι το οικολογικό όφελος του πλανήτη και η προστασία του περιβάλλοντος από τη ρυπαρή ανθρωπότητα. Όμως, από την μέση του φιλμ και μετά, το Downsizing αλλάζει ταχύτητα, ρίχνει όλη τη βαρύτητα στο οικουμενικό συμφέρον και στο πεπρωμένο του πλανήτη και καταλήγει να γίνει μια άλλη ταινία. Η φιλοσοφική ματιά της ευφάνταστης ταινίας, χωρούσε την προσαρμογή του ανθρώπου σε διαστάσεις μινιατούρας, το λαθρεμπόριο αγαθών (μέσω του ήρωα που υποδύεται ο Κριστόφ Βαλτς), τις ψυχολογικές επιπτώσεις στους εναπομείναντες, την διάβρωση της ουτοπικής αυτής λύσης, αλλά και την επιστήμη που τα περιβάλλει.
Όλα αυτά δυστυχώς και πολλά ακόμη περνάνε επιδερμικά απ’ τον φακό του Αλεξάντερ Πέιν και τελικά συμβαίνει ένα παράδοξο: όσο το όραμα της ταινίας διευρύνεται με γοργούς (οικολογικούς) ρυθμούς, τόσο η δύναμη της ιδέας της ίδιας συρρικνώνεται. Αντί για μια περιπετειώδη εξερεύνηση μιας γενιάς meta-baby boomers, έχουμε μια αμήχανη new age παραβολή με βάση τον αλτρουισμό του ήρωα που υποδύεται κάπως νωχελικά ο Ματ Ντέιμον και το βεβιασμένο love story του με μια Βιετναμέζα ακτιβίστρια (δίχως καμία χημεία ανάμεσα στους ηθοποιούς). Η οξυδέρκεια και το ειρωνικό χιούμορ που αφορούν έναν κόσμο δύο μεγεθών, εξαφανίζονται από τη στιγμή που κάποιοι Νορβηγοί επιστήμονες μπαίνουν στη ιστορία για να καθορίσουν τις τύχες του ανθρώπου με ένα εξωφρενικό σχέδιο.
O καλός σχεδιασμός της παραγωγής και η άριστη φωτογραφία του Φαίδωνα Παπαμιχαήλ δεν ευδοκίμησαν καθώς το όραμα του Αλεξάντερ Πέιν από τα μέσα του φιλμ και μετά άρχισε να μπάζει νερά και να απομακρύνεται από τις αρχικές του υποσχέσεις. Η μοναξιά του ήρωα σε έναν κόσμο που αν και είναι μικρότερος, δεν διαφέρει τελικά καθόλου από αυτόν που άφησε πίσω του, έμειναν στα μέσα της διαδρομής. Σαν να μην ήταν αρκετή για τους παραγωγούς η απλοϊκή στωικότητα ενός μέσου ανθρώπου και ο μόνος τρόπος για να κάνει γκελ το (ακριβό) φιλμ στο κοινό και να βγάλει τα λεφτά του, είναι να μιλήσει για το τέλος του κόσμου και να γοητεύσει με αποκαλυπτικές λύσεις των επιστημόνων.
Έτσι, από μια κομψή σάτιρα για σκεπτόμενο κοινό, καταλήγουμε σε μια στρατευμένη οικολογική αλληγορία για αφελείς με το χιούμορ να υποχωρεί μπροστά στο ουμανιστικό δράμα.
{youtube}Z5yXfL4OdsQ{/youtube}
