Borderline Festival 2015/μέρα 3

 

Τράβηξε σε μάκρος η Κυριακή, κορυφώνοντας κατά κάποιον τρόπο το φετινό Borderline: για όποιον παρακολούθησε τα πλήρη δρώμενα, ξεκίνησε το μεσημέρι στις 16.00 με τον «ηχητικό περίπατο» (oto date) του Akio Suzuki, και περατώθηκε γύρω στη μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα, με το σετ που παρουσίασαν οι Jason Lescalleet & Aaron Dilloway. Λόγοι ανωτέρας βίας δεν μας επέτρεψαν να περιπατήσουμε με τον Akio Suzuki, βρεθήκαμε όμως από νωρίς στη Στέγη, όπου μας περίμενε μια πολύ ευχάριστη έκπληξη, έτσι για «ορεκτικό» της βραδιάς...

 

 

 

Η 3η μέρα του Borderline 2015 δεν θα άρχιζε μέσα στη μικρή σκηνή, αλλά έξω από αυτήν, στο φουαγιέ δηλαδή του 5ου ορόφου της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών. Εκεί, ο τρομπετίστας και αυτοσχεδιαστής Paul Minton –ένας πολυπράγμων άνθρωπος, που έχει κατά καιρούς ασχοληθεί με τζαζ, ροκ μα και με ηλεκτρονική (χορευτική) μουσική– είχε παρατάξει μια ελληνική εκδοχή του Feral Choir project με το οποίο καταπιάνεται διεθνώς. Παιδιά δηλαδή δίχως εμπειρία ή θεωρητικές/μουσικές γνώσεις, που μόλις είχαν ολοκληρώσει ένα εργαστήρι μαζί του, παρατάχθηκαν ημικυκλικά απέναντι σε δύο υπερυψωμένα μικρόφωνα, με τον ίδιο απέναντί τους να δίνει τα «παραγγέλματα», ως μαέστρος. Και για μισή περίπου ώρα (αξιοσημείωτα οξυδερκής διάρκεια) παρήγαγαν συντονισμένα ή κατά ομάδες μια μεγάλη ποικιλία ήχων και θορύβων, στις παρυφές ας πούμε του «κανονικού» τραγουδιού. 

 

 

Δεν είμαι βέβαιος ότι αποδείχθηκε η θεωρητική θέση του Minton –πως ο άνθρωπος έχει έμφυτη την ικανότητα να τραγουδά, ανεξάρτητα από τις εκάστοτε πολιτισμικές επιρροές. Είμαι ωστόσο σίγουρος ότι το διασκεδάσαμε: λίγο ο ίδιος ο Minton, υπέροχος μαέστρος με τις γκριμάτσες και τα όλα του μα και ευρηματικός στα παραδείγματά του, λίγο και τα παιδιά που μας μετέδωσαν τον ενθουσιασμό τους για το πρωτότυπο πείραμα στο οποίο συμμετείχαν, τα περάσαμε χάρμα. Αργότερα, σε ένα διάλειμμα, θα έβλεπα τον Minton να συναντιέται με τον νεαρό τρομπετίστα των Streifenjunko, τον Eivind Lonning, με τον οποίον προφανώς και γνωρίζονται. Και θα έμενα άναυδος βλέποντάς τους να συνεννοούνται μιμούμενοι καταπληκτικά το κελάηδημα κάποιων πουλιών. Τι είδους, μη με ρωτάτε· ανάθεμα τα χρήματα που έχω επενδύσει σε σχετικά CD, τίποτα δεν έχω μάθει...

 

 

 

Οι δύο Νορβηγοί ήταν οι πρώτοι που είδαμε επί σκηνής, στην «κανονική» έναρξη των συναυλιών της 3ης Borderline ημέρας. Δεξιά ως προς εμάς ο Espen Reinertsen με το (τενόρο) σαξόφωνό του, αριστερά ο προαναφερθείς Lonning με την τρομπέτα του, άρχισαν χωρίς πολλά-πολλά μια επίδειξη των λεγόμενων «διευρυμένων τεχνικών». Τα πάντα κύλησαν ήπια, αλλά χωρίς ποτέ να γίνουν βαρετά. Κι ενώ πηγαίνοντας στη Στέγη σκεφτόμουν πως αυτό το ντουέτο πολύ δύσκολα θα μου αρέσει, οφείλω να ομολογήσω ότι με κατέκτησαν. 

 

 

Με κατέκτησε πρώτα-πρώτα η ροή την οποία πέτυχαν. Παρά τους βραδείς γενικά ρυθμούς της, τη χαρακτήριζε μεγάλη ευαισθησία, μικρές μα καίριες διακυμάνσεις, μα και μια υπόγεια «κίνηση», που θαρρείς δεν σταματούσε ποτέ. Οι Streifenjunko έχουν αναντίρρητα βρει μια δική τους γλώσσα έκφρασης, που τους επιτρέπει να μπλέκουν τους ήχους που παράγουν τα πνευστά τους πολύ αρμονικά. Το δεύτερο (και καίριο) χαρακτηριστικό ήταν η μελωδικότητα η οποία ανάβλυζε, με τον πιο αναπάντεχο τρόπο. Ενώ δηλαδή τις περισσότερες φορές εκκινούσαν από έναν μη μουσικό χώρο –εστιάζοντας π.χ. στο φύσημά τους ή σε ήχους που παρήγαγε η τρομπέτα του Lonning χάρη στο βάλε/βγάλε διαφόρων πωμάτων, ακόμα κι ενός χάρτινου κυπέλλου για καφέ που προσαρμόστηκε σε κάποιο σημείο στο οργανο, γενόμενο κάτι σαν αυτοσχέδιο κρουστό– πολύ σύντομα το όλο κόλπο γινόταν μελωδικό και όμορφο. Βλέποντάς τους, κατάλαβα πολύ καλά τι εννοούσαν λέγοντας στον Βαγγέλη Πούλιο ότι οι φόρμες τους είναι κατ' ουσίαν παραδοσιακές και απλές (βλέπε τη συνέντευξη εδώ). 

 

 

 

Αυτή η εξίσωση των τριών, είχε δυνητικά μεγάλο ενδιαφέρον, η λύση της όμως αποδείχθηκε δύσκολη και τελικά νομίζω πως το ταξίδι δεν είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την επιδιωκόμενη Ιθάκη –και κάτι ήξερε ο (σύγχρονος) ποιητής που είχε τονίσει πως δεν θα έπρεπε να είναι έτσι.

 

Ο Αμερικανός Ben Vida διαθέτει μεγάλη εμπειρία στην πειραματική μουσική και έχει σε πρόσφατα χρόνια βγάλει έναν πολύ ενδιαφέροντα δίσκο (Esstends, Esstends, Esstends/2012). Στην Αθήνα ήρθε με μια εξαιρετική ιδέα, που αποτελεί την «καρδιά» της πρόσφατης εργασίας του, Slipping Control. Το ηχητικό του ποίημα "Tztztztzt ÎÍÍ..." παρέχει ουσιαστικά ένα φωνητικό μέρος το οποίο φθίνει με την πάροδο του χρόνου καθώς αποδίδεται σε call-and-response αντίστιξη, με τον ίδιο να δίνει τον τόνο ως «κορυφαίος» και (στη συγκεκριμένη περίπτωση) την Ινδή τραγουδίστρια Amirtha Kidambi με τον περκασιονίστα των Battles Tyondai Braxton να ακολουθούν, εν μέσω μιας ηλεκτρονικής σύνθεσης η οποία μεταβάλλεται ανάλογα με το απόσπασμα. Η διάταξη επίσης των τριών, επέβαλλε δύο (άτυπα) μέρη στην όλη performance: στο πρώτο, ο Vida καθόταν σε ένα τραπέζι γεμάτο ηλεκτρονικά και καλώδια, ενώ Kidambi & Braxton βρίσκονταν όρθιοι απέναντι, πίσω από δύο μικρόφωνα· στο δεύτερο, έκατσαν ο ένας δίπλα στον άλλον σε τρεις καρέκλες στο κέντρο της σκηνής. 

 

 

Στο κοινό, που είχε μεγαλώσει στο μεταξύ σε νούμερα, φάνηκε να άρεσε πολύ η performance, κρίνοντας από το ζεστό, ενθουσιώδες χειρόκροτημα. Εμένα ωστόσο, αν και σίγουρα δεν με έκανε να βαρεθώ, δεν με άφησε ικανοποιημένο. Κυρίως γιατί δεν βρήκα την ηλεκτρονική μουσική που ακούσαμε να έχει ιδιαίτερη συνάφεια με το αναντίρρητα έξυπνα δοσμένο φωνητικό μέρος: έμοιαζαν με δύο χωριστά πράγματα, που σε ελάχιστα σημεία επιχείρησαν να βρουν τομή, με τη μουσική να αποσπά συχνά από τα βοκαλιστικά πειράματα. Η σπειροειδής επίσης μορφή των τελευταίων δεν μπόρεσε νομίζω να κρύψει το αδιέξοδο στο οποίο γρήγορα περιήλθαν. Μετά δηλαδή την αρχική έκπληξη και την πιστοποίηση ότι, ναι, έβλεπες κάτι με ευφυΐα, χάθηκε γρήγορα το όποιο μομέντουμ, αφού –καθώς άλλαζαν οι άτυπες «στροφές» του "Tztztztzt ÎÍÍ..."– ήξερες ότι θα παρακολουθούσες ακριβώς το ίδιο κόλπο, απλά με διαφορετική άναρθρη αφετηρία.  

 

 

 

Η αίθουσα «Χριστίνα Ωνάση» είχε πια σχεδόν γεμίσει όταν έφτασε η ώρα για το σετ των δύο Αμερικανών, δείκτης της σημασίας που έχει το όνομα του Jason Lescalleet (πρωτίστως) για τον πειραματικό μικρόκοσμο της Αθήνας –και δεν ήταν τυχαίο που παρούσες ήταν αρκετές γνώριμες φάτσες, οι οποίες παλιότερα σύχναζαν στα live του Μικρού Μουσικού Θεάτρου και σε πιο πρόσφατα χρόνια στο Kinky Kong και στην Knot Gallery. 

 

Πολλά δεν είδαμε, καθώς οι δύο συνεργάτες διάλεξαν να εμφανιστούν σε περιορισμένο φωτισμό –τον Dilloway μάλιστα τον βλέπαμε περισσότερο σαν φιγούρα, δεν διακρίναμε δηλαδή χαρακτηριστικά και ίσως ήταν λίγο κρίμα, από την άποψη πως μετείχε εντόνως και κατά σωματικό τρόπο στα δρώμενα σε διάφορα σημεία του σετ και θα θέλαμε να έχουμε έτσι καλύτερη οπτική επαφή με τις εκφράσεις του προσώπου του. Αυτό πάντως που ακούσαμε ήταν «τούμπανο», όπως σχολίασε πετυχημένα δίπλα μου ο Τάσος Gizmo Γαλανός, παλιός γνώριμος και παλιός Αβοπολίτης, ο οποίος είχε βρεθεί στην Αθήνα για το πρώτο ελληνικό showcase της δικής του Berceuse Heroique.

 

 

Lescalleet & Dilloway ξεκίνησαν και τελείωσαν με ένα παραμορφωμένο κήρυγμα, παρμένο από άγνωστη ομιλία. Και δεν ήξερες τι διάολο ήταν πιο παρανοϊκό: η παραμόρφωσή τους, που του είχε δώσει χροιά μελλοντικής δυστοπίας; ή το ίδιο το κήρυγμα, που έβαλλε στην αρχή κατά του αλκοόλ, νομίζω και του σεξ; Πάντως λειτούργησε άψογα, γιατί όχι μόνο πρόσφερε στο σετ τη μορφή του ουροβόρου, αλλά εγκαθίδρυσε εξ αρχής και μια εφιαλτική παράμετρο, την οποία ανέλαβε έπειτα να εξερευνήσει/αναπτύξει η υπόλοιπη διάρκεια. Οξυγώνιοι ρυθμοί επιτίθονταν στις αισθήσεις, με τον μεν Lescalleet να ισορροπεί μεταξύ noise και μινιμαλιστικών ηλεκτρονικών –στο στυλ που τον καθιέρωσε– τον δε Dilloway να επιδεικνύει έναν τραχύ ήχο, κοντά στην αισθητική της κασέτας· στον οποίον, σημειωτέον, ενέταξε ξαφνικά και μια απελπισμένη κραυγή, η οποία θάφτηκε αριστοτεχνικά κάτω από ένα μπετόν αρμέ ισχυρών ήχων, κάτι που αύξησε κατακόρυφα την αποτελεσματικότητά της. 

 

Το χειροκρότημα στο φινάλε ήταν έντονο, κάποιοι μάλιστα στις μπροστινές σειρές σηκώθηκαν και όρθιοι. Το άξιζαν, τόσο οι δύο Αμερικανοί, όσο και οι βασικοί συντελεστές του Borderline που βρίσκονταν στην αίθουσα: ο Χρήστος Ι. Καρράς από τη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών και ο Θοδωρής Παπαδάκης της Marionettentheater, ο οποίος και ξεκίνησε κάποτε το φεστιβάλ και το υπηρετεί πλέον ως καλλιτεχνικός σύμβουλος. Η τρίτη μέρα απέδειξε πως μια διοργάνωση σαν κι αυτήν μπορεί να φιλοξενεί απολαυστικές πειραματικές συναυλίες, μα να αφορά και κάποιον κόσμο, πρόθυμο να στηρίξει τέτοιες ενέργειες με την παρουσία και –γιατί όχι;– τον οβολό του.