Το αίμα έχει μνήμη, κι η μνήμη συνδέεται άρρηκτα με τον τόπο.
Οι παιδικές μου αναμνήσεις είναι γεμάτες μυρωδιές από μακεδονίτικα πεύκα και κορομηλιές, εικόνες από νούφαρα και χλωρές πόες. Τα καλοκαίρια έχουν γεύση από αλάτι του βόρειου Αιγαίου, κι αργότερα ψυχρά ξημερώματα στα χωριά των Αγράφων. Παλιά σπίτια με άγνωστα πρόσωπα σε θαμπές κορνίζες, ένα κουτί με ένα χαμένο κουμπί και ένα κομμάτι δαντέλα, ιστορίες με νύμφες, λάμιες, γριές με βότανα παραχωμένα στις τσέπες τους και στοιχειωμένα γεφύρια.
Η μνήμη συνδέεται με τον τόπο και η παράδοση με το κοινό μας βίωμα, αυτό που κυλά μέσα μας διαγενεακά.
Με τις σκέψεις αυτές έφυγα από το Σταυρό του Νότου την Κυριακή, 17 Δεκεμβρίου, έχοντας μόλις παρακολουθήσει ζωντανά το σχήμα των PAGAN. Η εξαμελής μπάντα, ένα project που ξεκίνησε από τον Σταύρο Τσουμάνη, αποτελείται –όπως μας τους σύστησε, ο ίδιος- από την μουσική ιδιοφυία Βασίλη Προδρόμου (ακουστική κιθάρα και φωνητικά), τον cyberpunk κυνηγό από το μέλλον Δημήτρη Μπίζο (ηλεκτρική κιθάρα και φωνητικά), τον σαμάνο Μάρκο Παύλου (γκάιντα) και τον Σωτήρη Ντούβα στα ντραμς, που όμως είχε εκτάκτως αντικατασταθεί για τη βραδιά από τον Θάνο Τσελεμπή, ενώ στα βασικά φωνητικά βρίσκεται η εντυπωσιακή Έβελυν Ασουάντ.
Η βραδιά ξεκίνησε, παρά την αναμονή σχεδόν μίας ώρας, με το κομμάτι "Καρότσα", και εξ’ αρχής έθεσε τον τόνο για αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Βέβαια, στο διάστημα αυτό, είχα ήδη αντιληφθεί τον μεγάλο ενθουσιασμό των παραβρισκόμενων ατόμων – κάποια τους είχαν δει ήδη στο Κύτταρο, κάποια είχαν μάθει από φίλους για τις φανταστικές εμφανίσεις τους, κάποιοι είχαν πετύχει τυχαία κάποιο βίντεο στο διαδίκτυο. Άλλωστε, το σχήμα, χωρίς να έχει ακόμη επίσημη δισκογραφική κυκλοφορία, έχει καταφέρει να τραβήξει το ενδιαφέρον ενός ευρύτατου ηλικιακά αλλά και αισθητικά κοινού (από νεαρά κορίτσια με σκούρο κραγιόν και διχτυωτά καλσόν, γυναίκες με άτακτα σγουρά βαμμένα κόκκινα μαλλιά, αγόρια με κοτσίδες και μπλουζάκια από μπάντες, άνδρες με πουκάμισα και σακάκια, ζευγάρια, παρέες φίλων, αλλά και μόνα άτομα).
Από το πρώτο κομμάτι, λοιπόν, μυηθήκαμε στη γκάιντα και το νταούλι, το θρήνο και τον έρωτα, τις ηλεκτρικές κιθάρες που, καθώς εξελισσόταν η βραδιά καταλάμβαναν όλο και περισσότερο χώρο. Η θεατρικότητα της Έβελυν Ασουάντ, που έμοιαζε με νεράιδα του δάσους, με μικρό κορίτσι, μάγισσα ή μαινάδα, έδινε τις απαραίτητες ανάσες και έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην δέσμευση του κοινού με όσα συνέβαιναν πάνω στη σκηνή. Βέβαια, σε καμιά περίπτωση δεν έκλεβε εξολοκλήρου την παράσταση, αφού το σχήμα μοιάζει καλά δεμένο, με ισορροπία που όντως θυμίζει τις συμμετοχικές παγανιστικές πρακτικές. Χαρακτηριστική και άκρως τελετουργική ήταν στιγμή που ο Μάρκος Παύλου βρέθηκε στο κέντρο της σκηνής, με παρουσία επιβλητική και την στολή που θύμιζε τις ενδυμασίες των δραμινών Αράπηδων. Σκηνοθετημένη μεν, η παράσταση αυτή, καλώς καμωμένη δε, ειδικά σε εκείνα τα δευτερόλεπτα που έπιανα τον Δημήτρη Μπίζο να δείχνει πραγματικά να απολαμβάνει τη βραδιά, χαμογελώντας μάλιστα συχνά προς το κοινό.
Και τα παρεβρισκόμενα άτομα, βεβαίως, δεν σταμάτησαν να τραγουδούν. Για το λόγο αυτό, θα έβρισκα τρομερά ενδιαφέρουσα την παρουσία του σχήματος σε ένα χώρο που δεν περιορίζεται από τραπεζοκαθίσματα και σταντ, όπως ένα υπαίθριο φεστιβάλ (ειδικά στον κοινό μας τόπο καταγωγής, την Ανατολική Μακεδονία). Ακόμη κι έτσι, όμως, ο συνδυασμός πνεύματος και ύλης, έντασης και τρυφερότητας, δέρματος και αραχνοΰφαντου, κατάφερε σίγουρα να ηλεκτρίσει, να συγκινήσει και να συμπαρασύρει το κοινό, κορυφώνοντας σε ένα απαραίτητο καλλιτεχνικό και συναισθηματικό ξέσπασμα.
Σε μία πρώτη ανάγνωση, η performance των PAGAN πατάει περισσότερο στην παράδοση παρά στην σύγχρονη απόδοσή της. Καθώς όμως επέστρεφα σε εκείνο το βράδυ της Κυριακής, μου έγινε σαφές πως αυτή η αίσθηση προκαλείται από τον βαθύ σεβασμό με τον οποίο φαίνεται να αντιμετωπίζει η μπάντα το πρωτογενές υλικό, αναγνωρίζοντας ακριβώς τη βιωματική διάσταση της παραδοσιακής μουσικής. Προκαλείται, ακριβώς, από τη μνήμη που κυλά με το αίμα, και παντρεύεται με επιτυχία με τις σύγχονες αναφορές που κάθε μέλος του σχήματος φέρνει μαζί του, κάνοντας έτσι σαφείς και τους λόγους που τόσο γρήγορα απέκτησε δημοτικότητα.
Ανυπομονούμε, λοιπόν, να δούμε τι επιφυλάσσει το μέλλον για τους PAGAN, μιας και ξέρουμε ήδη με σιγουριά πως έχουν κατακτήσει ήδη εντός τους, κατά κάποιο τρόπο, το παρελθόν.
