Waits Tom

Συνέντευξη: Michael Barclay
Απόδοση στα ελληνικά: Τάσος Βογιατζής

Ο Tom Waits νομίζει ότι είμαι κανένας μπάτσος. Λιγότερο από 30 δευτερόλεπτα αφότου ξεκίνησε η συζήτηση για το πρώτο του album μέσα σε έξι χρόνια, το Mule Variations, κάνω μια ερώτηση προκειμένου να σπάσει ο πάγος, ερώτηση που έχει να κάνει με την παρούσα διαμονή του στην ύπαιθρο (για την οποία έμαθα αργότερα ότι είναι η Santa Rosa της California). Αυτή οδηγεί ξαφνικά σε απανωτές ερωτήσεις:

"Μήπως είσαι μπάτσος; Μήπως είσαι του γραφείου απογραφής πληθυσμού; Μήπως πρόκειται για κατάθεση; Δε μιλάω!", κραυγάζει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής.

Αφού ξοδέψει κανείς κάποια ώρα με τους συχνά ιδιότροπους χαρακτήρες στα κομμάτια του Waits, η ιδιωτική ζωή του ανθρώπου πίσω από αυτές είναι σχεδόν άσχετη. Και ο ίδιος θα ήθελε να μείνει έτσι.

"Δεν ξέρω για ποιον μιλάς!", απαντά με σκληρότητα σε μια ερώτηση που αφορά τη διχοτόμηση ιδιωτικής ζωής και αναπόφευκτης δημόσιας ζωής ενός ευρύτατα σεβαστού τραγουδοποιού. "Ποιος ξέρει τι και για ποιον... Εγώ είμαι στα late 60s μου, έχω 12 παιδιά και ζω στο Tempe. Ολοι το γνωρίζουν"

Παρά τη δισκογραφία που περιλαμβάνει 17 album, αλλά και 26 χρόνια "δημόσιας ζωής", φαίνεται ότι κανείς δεν γνωρίζει πολλά για τον Tom Waits.

Δεν γνωρίζουν ότι το Δεκέμβριο γίνεται 50, ότι είναι παντρεμένος με την συνεργάτιδά του Kathleen Brennan εδώ και σχεδόν 20 χρόνια, ότι έχει μια κόρη και δύο γιους. Και φυσικά δεν γνωρίζουν που διαμένει.

Αυτό που ο κόσμος ξέρει είναι ότι ο Waits είναι ο καλλιτέχνης των καλλιτεχνών, ο δημιουργός με την αντισυμβατική και εκλεκτική άποψη. Η δουλειά του ταιριάζει εύκολα στο πειραματικό θέατρο του Robert Wilson (The Black Rider) και στο στυλ των film του Jim Jarmusch (Down by Law, Night on Earth). Τα κομμάτια του εμπνέουν διασκευές από μία πολυσυλλεκτική και συχνά αντιφατική ομάδα καλλιτεχνών: Η παιδική αφέλεια των Ramones ("I Don't Wanna Grow Up"), το Holly Cole - ερμηνευτικά - folk/jazz, οι rock'n'roll διαφυγές του Bruce Springsteen ("Jersey Girl") και ακόμα οι υποτιμημένες, όμορφες μπαλλάντες από τους Eagles και τον Rod Stewart ("Ol' 55", "Downtown Train"). Γλίστρησε μέσα στη μηχανή του Hollywood παίζοντας σε films όπως Short Cuts & The Fisher King και κέρδισε το βραβείο Grammy το 1992, για το καλύτερο εναλλακτικό album (Bone Machine) - ίσως την τελευταία φορά που ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε σωστά.

Υπάρχουν δύο σταθερά νήματα σε όλες τις δουλειές του Waits, παρά τις πολλές μουσικές αλλαγές του. Το πρώτο έχει να κάνει με το δυνατό στιχουργικό του χάρισμα, το οποίο και χρησιμοποιεί συνέχεια στις ονειρικές καταστάσεις: Οι φανταστικές πλευρές του υποσυνειδήτου μας, αλλά και η δύναμη του ονείρου να μας απελευθερώνει, να μας απαλάσσει (τον ακροατή ή τον χαρακτήρα του τραγουδιού) από την πραγματικότητα. Το δεύτερο νήμα έχει να κάνει με τη φωνή, το τραχύ όργανο που ουρλιάζει και αποτελεί συνήθως τον καταλυτικό παράγοντα που καθορίζει αν ο ακροατής είναι ικανός να εισέλθει στον κόσμο του Waits.

Οι fans του Waits όμως βρίσκονταν μέλλον σε σημείο παραίτησης μεταξύ του The Black Rider και του νέου πονήματός του, Mule Variations. Αυτά τα έξι χρόνια ήταν ασυνήθιστα ήρεμα και στο μουσικό και στον κινηματογραφικό τομέα, για τον παραγωγικό Waits. Η ηρεμία αυτή διακόπηκε μόνο από συμμετοχές σε δύο soundtracks (Dead Man Walking και The End of Violence). Εκείνη την περίοδο ο μυστικιστικός μύθος του μόνο διογκώθηκε. Κάθε καλλιτέχνης που αναζητά αξιοπιστία θα υπογραμμίσει το όνομα του Waits στις επιρροές του, για την καλλιτεχνική του τόλμη αλλά και το κατόρθωμα της "σεμνής" εμπορικής επιτυχίας, χωρίς να υποκύψει στις παγίδες του αμερικανικού star system.

Eνας από τους κινδύνους είναι οι εκτενείς περιγραφικές και επεξηγηματικές συνεντεύξεις. Προσπαθώντας να αποσπάσω ευθείες απαντήσεις από τον Tom Waits, έναν άνθρωπο που οι πρώτες του ηχογραφήσεις είναι τόσο παλιές όσο η ηλικία μου, χρειάστηκα υπομονή. Ακόμα και το σπάσιμο του πάγου φέρνει στο μυαλό το παλιό λογοπαίγνιο: Tom Waits for no one.

Πολλοί καλλιτέχνες θεωρούν την καριέρα σου ως την ιδανική ισορροπία μεταξύ δημιουργικότητας, επιτυχίας και ανωνυμίας.

Ωωω, δεν το ήξερα

Η ανωνυμία σε βοηθάει να πλάθεις χαρακτήρες στα τραγούδια σου ή βοηθά το κοινό στο να σε πιστέψει όταν τραγουδάς σαν ένας από αυτούς τους χαρακτήρες;

Και τα δύο. Οι περισσότεροι ενδιαφέρονται περισσότερο σε κάτι που είναι ενδιαφέρον (ε;), όχι όπως είναι πράγματι οι καταστάσεις.

Δεν ξέρω τι γνωρίζει ο κόσμος για μένα.

Κάποια είναι αληθινά, κάποια όχι, όπως άλλωστε συμβαίνει και με όσα ξέρεις για οποιονδήποτε άλλο.

Οι περισσότεροι από μας ενδιαφέρονται για μια καλή ιστορία.

Είχες πάντα blues στοιχεία στα κομμάτια σου, αλλά αυτό το album έχω την εντύπωση ότι είναι το πιο blues από τις Heartattack & Vine εποχές. Κρίνοντας από άλλους ηλικιωμένους, παλιούς δημιουργούς, όπως ο Dylan και ο Van Morrison για παράδειγμα, νομίζεις ότι είναι φυσικό να το γυρίζει κάποιος στο blues από κάποια στιγμή της καριέρας του και μετά; Ηρθε χωρίς να το καταλάβεις ή σε επηρέασε κάτι άλλο σ'αυτη την blues στροφή;

Κάποια στιγμή της ζωής σου αναπόφευκτα θα ακούσεις Skip James, Leadbelly, Mississipi Sam Chapman, Tom Shaw. Θα πέσεις αναπόφευκτα πάνω τους, και θα σου αλλάξουν τον τρόπο που ακούς...

Μήπως υπάρχει και κάτι άλλο που σε ώθησε στην άμεση αυτή αλλαγή, παραθέτοντας και το όνομα του Kurt Weill που ανακάλυψες στα 80s;

Λοιπόν, το πιο παράξενο γεγονός που αφορά στον Kurt Will, είναι ότι αφού έκανα κάποιους δίσκους στα 80s, ο κόσμος άρχισε να μου λέει ότι μοιάζω με αυτόν τον τύπο, ή ότι μπορει να ακούω αυτόν τον τύπο. Ετσι σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να τον ακούσω, γιατί απλά δεν τον ήξερα! Το έκανα και σκέφτηκα... "χμμμ... αυτό το ακούω". Εχω πολλές διαφορετικές επιρροές. Οι περισσότεροι από μας έχουν. Από Elmer Bernstein ως Throbbing Pink Jesus. Πως να τα βάλεις όλα αυτά μαζί; Παλιό υλικό, νέο υλικό, καταλαβαίνεις. Αυτό είναι το συναρπαστικό των ηχογραφήσεων, μπορεί να ακούσεις τα πάντα, πράγματα που είναι ηλικίας 100 χρόνων. Μετά παίζεις κάτι, το οποίο είναι δύο ημερών και νιώθεις τα ίδια.

Είναι οι ήχοι τόσο απαραίτητοι όσο και τα τραγούδια για σένα;

Η επιφάνεια ενός τραγουδιού είναι απαραίτητη, αλλά αυτό δεν σε απαλάσσει από το να γράψεις ένα τραγούδι. Δεν μπορείς να βασιστείς στις επιπλέον ιδέες και την τεχνική ηχογράφησης. Πειραματίζομαι με όλα αυτά. Αυτό που είναι ενδιαφέρον στη συνεργασία με μεγάλους τεχνικούς, είναι ότι αν σταματήσεις στην άκρη του δρόμου και μαζέψεις κάτι από τα σκουπίδια, αυτοί θα το περιεργαστούν σαν να πρόκειται για διαμάντι, θα το περιφέρουν σε διαφορετικά σημεία του δωματίου. Δεν πρόκειται να κάνουν κρίσεις για το αν αξίζει ή όχι. Είναι σαν επιστήμονες.

Στο νέο κομμάτι "Filipino Box Spring Hog" είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείς το όνομα της γυναίκας σου στους στίχους ["Kathleen was sitting in the little red recovery room/ in her underwear and bra/ I was naked to the waist with my fierce black hound/ cooking up a Filipino box spring hog"]

Ναι, και με ευχαρίστησε γιατί επιτέλους την "έκλεισα" μεσα σε ένα κομμάτι. Είναι ένα όμορφο οικογενειακό πορτρέτο.

Μαθαίνετε πράγματα ο ένας απ'τον άλλον, μετά από 20 χρόνια γάμου;

Γράψαμε τα περισσότερα κομμάτια μαζί. Μας αρέσει να γράφουμε μαζί, είναι οικογενειακή υπόθεση, και μάλιστα η μεγαλύτερη διασκέδαση έρχεται πριν βγει ο δίσκος, όταν και όλοι τον ακούν. Μέχρι τότε, είναι απλά ένας οικογενειακός δίσκος που μόνο εμείς έχουμε ακούσει.

Πράγματι, είναι σαν να δημοσιεύεις τις οικογενειακές σου φωτογραφίες.

Κατά κάποιο τρόπο ναι. Αλλά όχι απόλυτα. Είναι σαν να έχεις ένα καλό κομμάτι για τον εαυτό σου και να σκέφτεσαι ότι έχεις καλέσει άλλα 7 άτομα για δείπνο.

Πολλά από τα κομμάτια σου έχουν να κάνουν με ανθρώπους που θεωρούνται freaks! Πραγματικοί, κοινωνικοί ή απλά ρομαντικοί και συναισθηματικοί.

Τους περισσότερους ενθουσιάζει αυτό που τους διαφοροποιεί. Το θέμα είναι να μην εκμεταλλεύεσαι φυσικές αδυναμίες για να βγάλεις χρήματα. Στο "Eyeball Kid" ελπίζω να μη στενοχωρώ κανένα, γιατι υπάρχουν άνθρωποι με φυσικές ανωμαλίες και δεν θέλω να διακωμωδήσω αυτούς. Απλά θέλω να δείξω πόσο άσχημη είναι η ιδέα της show business σε εξευτελιστικά, γελοία μέρη. Είναι περισσότερο αυτοβιογραφικό από οτιδήποτε άλλο.

Είσαι σε ένα νέο label τώρα. Υπήρχαν ζητήματα παλαιότερα, ως προς το τι θα έπρεπε να συμπεριληφθεί στο δίσκο και τι όχι; Εχεις περισσότερη ελευθερία τώρα;

Το συμβόλαιό μου έληξε με την Island, και απλά ήθελαν κάποιο ξεχωριστού κύρους όνομα στην Epitaph. Είναι καλή η επιλογή μου, καθώς μπορώ να κάνω τα πάντα, και αντί να με αμφισβητήσουν, να το πανυγηρίσουν και να το υποστηρίξουν! Αυτές οι καταστάσεις είναι σπάνιες. Μπορώ να κάνω "can-can", ινδιάνικα κομμάτια, να ηχογραφήσω κουβανέζικο υλικό, και να πουν "Τρομερό!". Να πω θέλω να παίξω μία συναυλία, στο Buenos Aires, για 4 άτομα, και να πουν "Μέσα! Πότε ξεκινάς;". Αλλά πάνω απ'όλα είναι μουσικοί, βλέπουν μπροστά. Σέβονται πάνω απ'ολα τους καλλιτέχνες.

Η Epitaph βέβαια έχει συνδεθεί με άλλου είδους υλικό... Τι σημαίνει ο όρος punk rock για σένα;

Καταρχάς τα πάντα έρχονται και ξαναγυρίζουν. Δεν μπορείς να απορρίψεις κάτι. Το punk rock αφορά περισσότερο τη στάση, την πολιτική, τη συμπεριφορά. Υπάρχει μια μπάντα στην εταιρία, οι NOFX, οι οποίοι εξοργίζονται όταν παίζονται στο ραδιόφωνο. Σε μια περίπτωση απείλησαν ότι θα φέρουν τους δικηγόρους τους αν δεν σταματήσει να παίζεται ένα κομμάτι σε ένα ραδιοφωνικό σταθμό!!

Μη μου πεις ότι θα έκανες κι εσύ το ίδιο;

Δεν ξέρω, δεν είναι στο χαρακτήρα μου. Μου αρέσει να ακούω τον εαυτό μου στο ραδιόφωνο. Μια ή δύο φορές που έγινε, μου άρεσε. Αλλωστε 25 χρόνια προσπαθώ να παιχτώ στο ραδιόφωνο, οπότε είναι διαφορετικά τα πράγματα. Πάντως μου αρέσει η διαφορετικότητα, το να έχεις το θράσος και να λες αυτά που πιστεύεις, να ζεις τη ζωή σου όπως εσύ θέλεις...