Ο δίσκος σου ολοκληρώθηκε και είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δουλειά: ακούγεται σαν αποτέλεσμα λεπτής δουλειάς στο στούντιο. Πώς ήταν η διαδικασία των ηχογραφήσεων;
Η διαδικασία των ηχογραφήσεων υπήρξε μακροχρόνια και είναι αποτέλεσμα της λεπτομερούς δουλειάς του Max Trieder, παραγωγού του δίσκου και δεύτερου κεφαλιού της Sissi Rada. Όχι μόνο αυτός, αλλά και ο Tom Krause (o ντράμερ μας) είναι Tonmeister στο επάγγελμα και έτσι έχουν όχι μόνο τις γνώσεις, μα και τις προσβάσεις που χρειάζονταν για να παραχθεί ένας τόσο πολυσχιδής δίσκος.
Η όλη διαδικασία πρέπει να κράτησε 2 χρόνια και μοιράστηκε σε 3 στούντιο σε Βερολίνο, Ντέτμολτν και Αθήνα. Για να αποτυπώσουμε ακριβώς ό,τι είχαμε στο κεφάλι μας, έπρεπε να έχουμε αρκετή πίστη και υπομονή. Το πρώτο εμπόδιο ήταν η ηχογράφηση της άρπας. Το όργανο αυτό είναι εξαιρετικά περίπλοκο. Συνήθως, όποτε ηχογραφείται άρπα στην ποπ μουσική, χρησιμοποιείται η ηλεκτρονική άρπα, που είναι πιο απλή στην ηχογράφηση της, αλλά έχει διαφορετικό ήχο. Φανταστείτε τη διαφορά ηλεκτρικής με ακουστική κιθάρα. Εγώ παίζω ακουστική άρπα κι αυτόν τον ήχο ακριβώς ήθελα να αποτυπώσω, με το ηχείο της, όχι χωρίς. Με τον Max όμως συνεργαζόμαστε χρόνια σε διάφορα πρότζεκτ, κυρίως κλασικής μουσικής. Και έτσι έχει αποκτήσει κι ο ίδιος εμπειρία στο θέμα.
Το πρώτο λοιπόν εμπόδιο ξεπεράστηκε εύκολα. Δεύτερο: θέλαμε για κάποια κομμάτια να ηχογραφήσουμε πνευστά, κουαρτέτο εγχόρδων, σόλο βιολί... Κάποιος άλλος χωρίς μπάτζετ, όπως εμείς, θα γέλαγε. Χρειάστηκε καλός προγραμματισμός και συγκινητική αλληλεγγύη από τον περίγυρό μας. Είχαμε την τύχη, μεταξύ άλλων, να ηχογραφήσουμε το κουαρτέτο της Καμεράτας και τον Sergiu Nastaza, που είναι για μένα από τους καλύτερους βιολιστές στην Ελλάδα. Δεν πιστεύαμε ούτε εμείς στα αυτιά μας, όταν τελείωσε το άλμπουμ.
Υπάρχει μια κοινή θεματική που διαπερνάει τα τραγούδια σου; Ένα αόρατο νήμα που τα συνδέει;
Πρόκειται καθαρά για θεματικό δίσκο. Κάθε κομμάτι του Pragma είναι κι ένα πράγμα, ένα σύμβολο που για μένα σημαίνει κάτι, μα για σας κάτι άλλο. Μια σουσουράδα που τραγουδάει μπαλάντες σε αντικείμενα που της λείπουν... Σε ένα ασανσέρ, σε ένα λάπτοπ, σε μία βάρκα... Το αίσθημα της απώλειας είναι παντού. Περήφανα όμως. Και παιδικά.
Θεωρώ πως, αν υπήρχε ένα side project στο οποίο η Róisín Murphy θα εξερευνούσε την jazz/περιπετειώδη πλευρά́ της, η Björk ξεχνούσε την avant-garde για χάρη του ένδοξου παρελθόντος της και η Τοri Amos παρατούσε τις φιλολογικές ανησυχίες για να εξερευνήσει την παραμυθένια της πλευρά, θα πρόκυπτε κάτι σαν το Pragma. Πώς κατάφερες να μπλέξεις τόσο διαφορετικές ιδέες σε ένα συμπαγές σύνολο;
Σας ευχαριστώ. Πολύ κολακευτική παραβολή. Μου βγήκε όλο απλά και φυσικά. Αυτό που βοήθησε είναι ότι δεν είχα καμία εξωτερική ή εσωτερική πίεση ότι πρέπει να ανήκω κάπου, σε κάποιο είδος. Ήμουν ο εαυτός μου. Και αυτό έχω πάντα ως πυξίδα, για να μη χάνομαι.
Πώς είναι η καλλιτεχνική καθημερινότητά σου στο Βερολίνο; Με τι πράγματα έχει καταπιαστεί και πώς αφιερώνεις τον χρόνο σου στη μουσική;
Δεν κοιμάμαι πολύ και δεν έχω συχνά Κυριακές. Νιώθω όμως πολύ τυχερή, γιατί λατρεύω τη δουλειά μου. Διδάσκω άρπα σε 2 ωδεία, είμαι σε 2 αντζέντηδες κλασικής μουσικής που πρέπει να ικανοποιώ, έχω τη Sissi Rada, άλλο ένα ντουέτο με έναν ντράμερ, παραγγελίες μουσικής για διάφορα πρότζεκτ. Μια «τριχασμένη» προσωπικότητα με πολλές ενδορφίνες και χαμογελαστές κρίσεις πανικού. Αυτή είναι η καθημερινότητα μου.
Ποιες είναι οι δικές σου σημαντικές επιρροές;
Θα σας πω τους καλλιτέχνες των οποίων έχω τις ολοκληρωμένες δισκογραφίες, γιατί είναι τόσο δύσκολο να φιλτράρω... Και θα βγάλω τη κλασική μουσική, για να μη μας πάρει ώρες. The Beatles, Led Zeppelin, Tom Waits, Nick Cave, Scott Walker, Elliot Smith, Miles Davis (μου λείπουν μερικά άλμπουμ...), Κurt Rosenwinkel, Portishead, Λένα Πλάτωνος, Μάνος Χατζιδάκις, Στέρεο Νόβα, Larry Levan, Aphex Twin, Nicolas Jaar.
Πες μας και ποιες είναι οι πιο σημαντικές μη-μουσικές επιρροές...
Έχω μια λατρεία που νομίζω με επηρεάζει τόσο, όσο και η μουσική. Το σινεμά.
Η θετική επίδραση της Λένας Πλάτωνος έχει αφήσει αποτύπωμα σε τραγούδια όπως το "Σειρήνες". Τι αποκόμισες αλήθεια από τη συνεργασία σου μαζί της;
Τις "Σειρήνες" τις έχω συνθέσει περίπου 7 χρόνια πριν. Πολύ πριν από τη συνεργασία μου με τη Λένα Πλάτωνος –είναι το πιο παλιό κομμάτι του άλμπουμ. Ωστόσο μεγάλωσα με τη Λιλιπούπολη στ' αυτιά μου, οπότε νομίζω η Πλάτωνος μου είναι εγγενής. Όσο για την εμπειρία να ερμηνεύω τη μουσική της, εκτός από τεράστια συγκίνηση, μου πρόσφερε και την πρώτη μου ...φωνητική προπονήτρια από το τηλέφωνο! Καθότι ζω μόνιμα στο Βερολίνο, ήμασταν αναγκασμένες να κάνουμε την πρώτη φάση των προβών απ’ το τηλέφωνο. Ήταν λοιπόν απολαυστικά σουρεαλιστικό να με διορθώνει η φωνή της Πλάτωνος απ' το ακουστικό και να με προτρέπει να λέω το σίγμα πιο σσσσ και όχι ΣΣΣΣΣΣ...
Τι επιφυλάσσει το 2017 για εσένα; Υπάρχουν ανακοινώσιμα σχέδια;
Μέσα στη χρονιά θα βγει το καινούριο άλμπουμ του Kadebostany, στο οποίο συμμετέχω. Έχω κάποια σόλο ρεσιτάλ κλασικής μουσικής και εννοείται γράφουμε ήδη τον επόμενο δίσκο Sissi Rada. Απλά να ελπίζω να μη πάρει πάλι 2 χρόνια να βγει... Βαριέμαι να περιμένω πάλι! Λέω να τον ονομάσω KLASMA, για να βγει πιο γρήγορα.
{youtube}q8I7mf6G-58{/youtube}
