Τους Panx Romana, ήδη από τη δεκαετία του 1980, τους είχα παρακολουθήσει σε πολλές συναυλίες. Ήταν πανταχού παρόντες –ειδικότερα όταν στη μέση έμπαινε η στήριξη σε κάποιον κοινωνικά αδικημένο– ενώ η στάση και τα τσιτάτα τους γίνονταν πάντα αντικείμενο σχολιασμού και συζήτησης απ’ όσους ασχολούνταν με την ελληνική underground μουσική κουλτούρα. Ήταν πολύ αυτονόητο, λοιπόν, να ζητήσουμε από τον Frank, τη φωνή και τον στιχουργό της μπάντας, να απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις επί τη ευκαιρία της εμφάνισής τους αυτό το Σάββατο, στις 6 Νοέμβρη, στο An Club…
Υποθέτω ότι είναι βαθιά συναισθηματικοί οι λόγοι που υπαγορεύουν την επανένωση των Panx Romana. Συναισθηματικότητα που έχει να κάνει και με το πώς έχετε ζήσει αυτή τη μπάντα καθένας χωριστά, αλλά και λόγω των μεταξύ σας βιωμάτων.
Στην ουσία δεν υπάρχει επανένωση, γιατί ποτέ δεν χώρισαν οι δρόμοι μας. Υπήρξε μια απουσία, που δεν σήμαινε όμως απραξία. Υπήρξε μια χαλαρότητα, από την οποία προέκυψαν όμως νέα τραγούδια – τα οποία και θα ηχογραφηθούν μέσα στο 2011, πρώτα ο Θεός. Είμαστε σχεδόν 30 χρόνια μαζί, από το 1981. Μια ολόκληρη ζωή, μια σχέση που μπορεί να μην είναι η παρεΐστικη της εφηβείας μας, αλλά είναι μια σχέση ζωής. Αδέλφια.
Υπάρχουν κάποια περαιτέρω σχέδια και κινήσεις πέρα από κάποιες συναυλίες στο άμεσο μέλλον για τους Panx Romana;
Το κύριο πλάνο μας είναι να είμαστε και αύριο καθαροί και ζωντανοί πνευματικά και σωματικά, σ’ έναν κόσμο ο οποίος αλλάζει, αφομοιώνεται και χάνει την ταυτότητά του. Για τον λόγο αυτό, η μουσική μας πάντα αποτελούσε ιδεολογία και η ιδεολογία μας πάντα μουσική. Είναι κανόνας που δίνει στην μπάντα αρχές, οράματα και στόχους. Συνεπώς το μέσο που λέγεται μπάντα λειτουργεί είτε κάνουμε νέο δίσκο ή νέες συναυλίες, είτε όχι. Η μπάντα λειτουργεί και σε άλλα επίπεδα, καθαρά ανθρώπινα και όχι κατ’ ανάγκη μουσικά.
Τελικά ο Έλληνας παραμένει/είναι σκουλήκι; Η Ακρόπολη εξακολουθεί να μην του ανήκει πνευματικά;
Όσο αυτή η χώρα παραμένει μια απέραντη χωματερή ιδεών και ονείρων, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τόσο αυτό το μνημείο δεν έχει καμία σχέση με τους Νεοέλληνες. Είναι σαν να έχεις ένα άλμπουμ φωτογραφιών και να λες «Κοίτα εγώ που ζούσα πριν 2500 χρόνια, κοίτα μεγαλεία… μάρμαρα Πεντέλης και τεχνίτες ξακουστοί», ενώ παράλληλα είσαι ένα από τα παρατράγουδα της TV, στην απόλυτη ξεφτίλα και ανθρώπινη κατάντια. Το παρατράγουδό μας είναι που έρπει σα σκουλήκι και γίνεται σιχαμερό. Αν μπορούσε θα είχε πουλήσει και την Ακρόπολη, σαν οικόπεδα με ιστορία.
Υπάρχουν κάποια πράγματα τα οποία θεωρείς ότι παραμένουν αναλλοίωτα και αρνητικά στη σημερινή ελληνική underground μουσική πραγματικότητα;
Αναλλοίωτη είναι η εκπληκτική επιμονή και υπομονή πολλών οι οποίοι συνεχίζουν να αποτελούν μέρος του χώρου που ονομάζεται Ελληνική σκηνή: Σπυριδούλα, Last Drive, Active Member, Χάσμα και τόσοι άλλοι που συνεχίζουν, κόντρα στην εποχή. Είναι αναλλοίωτη η διάθεσή τους για προσφορά, όχι μόνο μουσική μα και κοινωνική. Κάτι που χαρακτήριζε άλλες εποχές, ρομαντικές, του δρόμου. Στα αρνητικά μπορούμε να χρεώσουμε την προχειρότητα και την παρακμιακή διάθεση την οποία επιδεικνύουν όσοι, εκτός από τις μπάντες, καταπιάνονται με την Ελληνική σκηνή.
Ποιο είναι το κοινωνικό έναυσμα που κατά τη γνώμη σου έκανε όλα αυτά τα χρόνια τους Panx Romana να έχουν λόγω ύπαρξης και στίχους οι οποίοι έμειναν στη συνείδηση του κοινού; Ποιες νέες συνθήκες επαναπροσδιορίζουν την ύπαρξη σας;
Όταν το 1977, στα 16 μου, γνώρισα το πανκ ροκ και τη Βίβλο, βοηθήθηκα να δω αλήθειες και να σιχαθώ τους σύγχρονους φαρισαίους που σταυρώνουν σε κάθε τι εναλλακτικό κι έναν Χριστό. Στάθηκε το έναυσμα για την κοινωνική μας εμπλοκή. Μια βαθιά εσωτερική ανάγκη να λειτουργήσουμε σαν αντιβιοτικό, σ’ ένα κόσμο που χάνεται ναρκωμένος με κάθε είδους ουσίες και φανατισμό… πολιτικό, ποδοσφαιρικό, σεξιστικό, θρησκευτικό, ρατσιστικό, χωρίς να καταλαβαίνει το γιατί. Μεγαλώσαμε με τον Ρομπέν και τον Πήτερ Παν, με τον Χριστό σαν πρότυπο να προσφέρει απλόχερα το καλό και παράλληλα να γίνεται απειλή και φωτιά που δεν σβήνει (και όχι την κρατική θρησκεία). Αγαπάμε την αλήθεια και πράγματα τα οποία μας κάνουν να σκεφτόμαστε θετικά. Έχουμε πάντα την αισιόδοξη διάθεση να κατακτάμε την ουτοπία, να γνωρίζουμε την πηγή της ζωής.
Η πρώτη λοιπόν ουτοπία που κατακτήσαμε, ήταν όταν πιάσαμε όργανα και κάναμε μουσικές ιστορίες την πρακτική μας, της άρνησης χρήσης βίας. Οι συνθήκες του σήμερα μας ωθούν να φωνάζουμε πως, στον κύκλο της ζωής, όσοι υιοθετούν τη βία, φτάνουν στο ίδιο φασιστικό και απάνθρωπο σημείο. Από όπου και αν προέρχονται όλοι αυτοί, το μόνο που μένει να κάνουν είναι να γυρίσουν και να δουν δίπλα τους τα πρόσωπα αυτών που πολεμάνε. Συμβαίνει πολλοί να γίνονται αυτό που μισούσαν. Κάτω από ένα τέτοιο καθεστώς τύφλωσης, προσπαθούν έτσι να στρατολογήσουν δυστυχώς και άλλους. Εμείς σαν μπάντα, αλλά και σαν μονάδες, έχουμε υιοθετήσει μια αρχή η οποία αποτελεί βασικό συστατικό της ιδεολογίας μας: την ολοκληρωτική απόρριψη της βίας σαν μέσο αλλαγής σε ό,τι μας ενοχλεί.
Η αλλαγή για εμάς υπάρχει. Είναι μια μόνο οδός η οποία λέγεται «οδός χωρίς μίσος» και οδηγεί στη ζωή. Εκεί υπάρχει χώρος για εναλλακτική αγάπη και αλληλεγγύη. Εκεί βρήκαμε και τον Bob Marley και τους Clash. Εκεί μπορούμε να συναντηθούμε και να βαδίσουμε γυμνοί από τα καπελάκια της κάθε εξάρτησης. Μετανάστες και Έλληναράδες. Χούλιγκαν και κομματικά εξαρτημένοι. Αναρχικοί και αστυνόμοι. Πρεζάκια και παλικαράδες. Ο δρόμος είναι ένας και μόνο ένας προορισμός μπορεί να μας ενώσει στους δύσκολους καιρούς που ξημερώνουν. Υπάρχει νερό ζωής δωρεάν και πρέπει να το αναζητήσουμε.
Καθαρά στο ηχητικό επίπεδο, κρίνατε ότι χρειάζονται κάποιες αναβαθμίσεις για να ακουστεί φρέσκος ο ήχος σας; Είτε σε επίπεδο ηχητικής επεξεργασίας (βλέπε παραμορφωτές και πεταλιέρες), είτε σε επίπεδο ενορχηστρώσεων;
Μου θύμισες την περίπτωση που είπε η δισκογραφική εταιρεία στον Johnny Cash ότι θα έπρεπε να γίνει πιο ηλεκτρικός –μιας και ακόμα κι ο Dylan είχε γίνει! Κι εμείς παίζουμε ό,τι αγαπάμε: το rock ’n’ roll και τη reggae, που μάθαμε σαν έκφραση και νοοτροπία. Σίγουρα θα το παλέψουμε για μια καλύτερη παραγωγή και για ενορχηστρώσεις οι οποίες θα δουλευτούν, παρά την έλλειψη χρόνου. Αλλά το μάθημα που σπουδάσαμε λέγεται τρία ακόρντα φτάνουν –και τα βασικά συστατικά είναι φρέσκα και διαθέσιμα!
Θεωρείς ότι οι Panx Romana έχουν λάβει ό,τι τους άξιζε για όλα αυτά τα χρόνια συνεχούς ηχητικής και λεκτικής παρουσίας;
Εξαρτάται από το πώς μετράς την ανταπόδοση αυτής της πολύχρονης παρουσίας... Ποτέ δεν μας ένοιαξε το όνομα και η δόξα. Δεν μαγευόμαστε από τα φώτα. Ξέρουμε ότι είναι σκληρά και σβήνουν όταν ακριβώς τα χρειάζεσαι. Η ιδεολογία μας υπήρξε προστασία. Θέλαμε και θέλουμε να βλέπουμε τον κόσμο στα μάτια. Ό,τι δίνεις, παίρνεις. Μας λένε οι πιτσιρικάδες μαζί με το ευχαριστώ. Έχουμε εισπράξει ανθρώπινες σχέσεις, όμορφες στιγμές, ιστορίες που μας έμαθαν πως αυτό που μένει και αξίζει είναι αυτό που γράφεις στην καρδιά του άλλου. Είμαστε πλούσιοι χωρίς να έχουμε μία.
