Το Avopolis Greek συνάντησε τον Θανάση Μωραΐτη με την ευκαιρία της έκδοσης της δουλειάς του Νάνι Γέλιο Μου Και Φως Μου, Άσπρο Γιασεμί Του Κόσμου, η οποία και περιέχει 17 πρωτότυπα νανουρίσματα σε σύνθεση και ενορχήστρωση του ίδιου. Από όλες τις συνεντεύξεις που έχει μέχρι τώρα εκπονήσει ο υπογράφων, αυτή εδώ τον έφερε απέναντι στον πιο παθιασμένο για τη μουσική άνθρωπο που έχει γνωρίσει ποτέ. Και το πάθος αυτό αποτελεί δημιουργική παρακαταθήκη για τις μελλοντικές δουλειές του, τις οποίες ανυπομονούμε να ακούσουμε...
Πώς προέκυψαν τα νανουρίσματα του δίσκου Νάνι Γέλιο Μου Και Φως Μου, Άσπρο Γιασεμί Του Κόσμου;
Από το 1992 συνεργάζομαι με τον Μάρκο Δραγούμη στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο Μέλπως Μερλιέ (ΜΛΑ). Φίλες μας, υποψήφιες μαμάδες, μας ζητούσαν παραδοσιακά νανουρίσματα. Στην προσπάθειά μας έτσι να τις ευχαριστήσουμε συγκεντρώσαμε περίπου 50 νανουρίσματα που υπήρχαν στο ΜΛΑ και είχαν ηχογραφηθεί από το 1930 έως το 1996 – ας αναφερθεί εδώ ότι το ΜΛΑ έχει εκδώσει 18 CD με αυθεντικές ηχογραφήσεις, οι οποίες ξεκινούν από τη δεκαετία του 1930. Έτσι, χωρίς να το έχουμε προγραμματίσει, αποφασίσαμε να εκδώσουμε ένα CD με αυτό το υλικό. Η ανάγκη της έκδοσης με οδήγησε στη μελέτη των συγκεκριμένων τραγουδιών. Και να πώς προκύπτουν τα περίεργα της τέχνης – όσα καθόλου δεν είναι προγραμματισμένα αλλά υπακούν σε κάτι που δεν ελέγχουμε. Γιατί, καθώς μελετούσα στο πιάνο τα παραδοσιακά νανουρίσματα, άρχισε να φεύγει το χέρι σε πράγματα εντελώς δικά μου. Όλα έγιναν χωρίς να έχω επίγνωση, χωρίς να το καταλάβω. Και, το σημαντικότερο, χωρίς να το έχω στο μυαλό μου έστω και σαν μελλοντικό σχέδιο.
Δηλαδή, τα παραδοσιακά νανουρίσματα αποτέλεσαν τη βάση για τα δικά σας;
Εκ των υστέρων βλέπω ότι αυτό συμβαίνει περισσότερο στους στίχους. Τρανταχτό παράδειγμα το τραγούδι “Κοιμάτ’ Ο Γιόκας Μου”, όπου χρησιμοποιώ τη στιχουργική τεχνοτροπία που γνωρίζουμε από τα οκτασύλλαβα ναξιώτικα κοτσάκια. Στη συνολικότερη μουσική σύνθεση, πέρα από τις κλίμακες οι οποίες χρησιμοποιούνται κατά κόρον και στη βυζαντινή μουσική αλλά και στα δημοτικά και ρεμπέτικα τραγούδια, υπάρχουν και τρεις εντελώς ιδιαίτερες μουσικές στιγμές που, απ’ ό,τι γνωρίζω, δεν υπάρχουν στα παραδοσιακά νανουρίσματα. Πρόκειται για το “Κοιμήσου Στα Τραντάφυλλα” στο οποίο χρησιμοποιώ την πεντάτονη ανημιτόνια ηπειρώτικη κλίμακα με την ιδιαίτερη πολυφωνία (δεν υπάρχει νανούρισμα σ’ αυτήν την κλίμακα ούτε καν στην Ήπειρο), το “Σιγανά Κι Αγάλι-Αγάλι” σε λύδιο και φρύγιο χρωματικό τρόπο και το “Έχει Ο Μάης Ομορφιές” που κινείται στην εξάτονη κλίμακα του Ντεμπυσσύ (ούτε σ’ αυτές τις κλίμακες υπάρχουν παραδοσιακά νανουρίσματα). Με δεδομένο ότι τα νανουρίσματα της παράδοσης τραγουδιόντουσαν χωρίς όργανα, η συνολική συνθετική σύλληψη – έτσι όπως αποτυπώθηκε στο άλμπουμ – είναι από μόνη της πρόταση ενός σύγχρονου δημιουργού, ο οποίος θέλησε να ευαισθητοποιήσει τις σύγχρονες μητέρες μέσα από το «ηχητικό φάσμα» της εποχής του.
Εσείς κάνατε και την ενορχήστρωση;
Θεωρώ την επιλογή των μουσικών οργάνων, της συνήχησης και της συνύπαρξής τους ως αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς του συνθέτη. Η χρήση λαϊκών και παραδοσιακών κλιμάκων με οδήγησε σε ιδιαίτερους αρμονικούς δρόμους και το τελικό αποτέλεσμα με ικανοποιεί τόσο, ώστε ήδη έχω δρομολογήσει και άλλες μορφές σύνθεσης βασισμένες σ’ αυτούς. Πρόσφατα ηχογράφησα το κουαρτέτο αρ. 1, σε χρωματικούς ήχους, με το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο – ένα έργο για σαντούρι, τσέμπαλο, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο, κι άλλο ένα για κανονάκι, πολίτικη λύρα, νέι, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο – τα οποία θα συμπεριληφθούν σε διπλό CD με άλλα δύο έργα μου, ηχογραφημένα από την Καμεράτα υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ.
Παρατηρώ ότι αναμειγνύετε όργανα διαφορετικής παράδοσης, και μου έρχονται κατά νου οι δουλειές του Νίκου Κυπουργού...
Όλα τα μουσικά όργανα, όπως και το σώμα του κάθε όντος που αναπνέει, εμπεριέχουν και εκφράζουν με τον ήχο τους τη δική τους μοναδική φιλοσοφική και μεταφυσική αντίληψη για την τέχνη, δηλαδή τη ζωή. Χρέος του κάθε δημιουργού είναι λοιπόν να τα αγγίξει, να τα μυρίσει και να τα μελετήσει όχι μόνο θεωρητικά αλλά προπάντων τη στιγμή που ερωτοτροπούν ηχητικά με άλλα όργανα, φαινομενικά ασύνδετα. Η φαντασία και η ικανότητα του δημιουργού είναι απαραίτητα όπλα για το προξενιό!
Είστε αυτοδίδακτος στη μουσική;
Το μόνο που κάνουν οι περισσότεροι ιδιοκτήτες Ωδείων είναι να μετράνε κεφάλια. Δεν έχουν καμιά πρεμούρα να μάθουν μουσική οι υποψήφιοι μουσικοί. Πόσοι άραγε από τους αποφοιτήσαντες των ωδείων γίνονται μουσικοί μετά; Ελάχιστοι. Έμαθα μόνος μου μουσική, εκτός από τη βυζαντινή που την έμαθα κοντά στον αγαπημένο μας δάσκαλο και Πρωτοψάλτη Σπύρο Περιστέρη. Ώρες ατέλειωτης μελέτης, η οποία ακόμα συνεχίζεται... Μοναδικό μου κίνητρο η επιθυμία να μάθω. Κι είναι αυτή η επιθυμία που σε φέρνει σε επαφή με σύγχρονα συγγράμματα περί μουσικής, που ούτε καν γνωρίζουν οι υπεύθυνοι των Ωδείων. Πτυχίο-κορνίζα, γνώση-κονσέρβα...
Τα νανουρίσματά σας είναι διαποτισμένα από έναν αγνό ερωτισμό...
Τα μόνα τραγούδια που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ερωτικά είναι τα νανουρίσματα, καθώς περιγράφουν και αποτυπώνουν μια σχέση χωρίς συμφέροντα και υστεροβουλίες. Όλες οι άλλες σχέσεις είναι συμφεροντολογικές.
Πώς βλέπετε τα δισκογραφικά πράγματα σήμερα;
Μέχρι και πριν από πέντε χρόνια το παιχνίδι το έλεγχαν οι δισκογραφικές εταιρείες. Σήμερα το ελέγχουν οι εφημερίδες και τα περιοδικά. Τι να πω; Μού ’ρχεται η φράση από στίχο του Διονύση Σαββόπουλου «Φταίνε τα τραγούδια του / φταίει κι ο λυράρης / μα φταίει κι ο ίδιος ο λαός γιατ’ είναι μαραζιάρης».
Μήπως, ούτως ή άλλως, καταργείται και ίδια η έννοια του άλμπουμ, μήπως όλα περνούν στο διαδίκτυο;
Μάλλον προς τα εκεί πάμε. Ο καθείς θα έχει το μαγαζάκι του και τον προσωπικό του πάγκο. Μόνον να οργανωθεί λίγο και το παντοτινό και ακανθώδες θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών.
Τραγουδάτε;
Ίσως χόρτασα από τα ελάχιστα που έχω τραγουδήσει, ίσως να μην μπορώ να ακολουθήσω το κλίμα του καιρού, ίσως να με απασχολούσε η σύνθεση και να μην το είχα συνειδητοποιήσει, ίσως αυτό μου αναλογεί. Ποιος ξέρει; Μπορώ να πω μόνο ότι, όπως και για την ερωτική συντροφιά, έτσι και για το τραγούδι διαβάζω το σώμα μου. Και, αν διατάξει, υπακούω. Ο μόνος λόγος να τραγουδήσω είναι να με παθιάσει μια συνεργασία. Αυτό, τον τελευταίο καιρό, έχει συμβεί με τους Mode Plagal μόνο.
Και στην τελευταία σας δουλειά τραγουδάτε μόνο ένα νανούρισμα.
Φοβόμουν ότι δεν το έχω... Πιστεύω ότι το νανούρισμα βρίσκεται πιο κοντά στη φύση της γυναίκας.
Ξέρετε, με συγκίνησε βαθιά αυτή η δουλειά, γιατί μου αρέσει πάρα πολύ να κοιμίζω την κόρη μου, ειδικότερα όταν ήταν μικρότερη, πότε τραγουδώντας, πότε με το πιάνο…
Μ’ αρέσουν οι άντρες που αντιλαμβάνονται κάτι από την ευαισθησία της γυναίκας. Να ένας καθοριστικός παράγοντας για να ξενοικιάσεις το σπίτι της βλακώδους φαλλοκρατίας. Δεν μπορώ να διανοηθώ έναν άντρα χωρίς αυτή την ευαισθησία. Χρωστάμε στις γυναίκες ευγνωμοσύνη, γιατί χάρη σε αυτές υπάρχουμε. Ε, δεν θα χάσουμε και την αντρική μας υπόσταση, αν αφουγκραστούμε λιγάκι τον κόσμο της γυναίκας, που κυοφορεί τα καινούργια μάτια.
Εντύπωση μου έκανε η συμμετοχή της Λυδίας Κονιόρδου.
Υπήρξε μαθήτριά μου για ένα διάστημα στη βυζαντινή μουσική, και εδώ και 20 χρόνια έχουμε στενή συνεργασία. Νομίζω ότι γνωρίζω καλά τη φωνή της και τις δυνατότητές της. Έχει τραγουδήσει αρκετά παραδοσιακά τραγούδια στα CD του ΜΛΑ. Και στο Νάνι Γέλιο Μου Και Φως Μου, Άσπρο Γιασεμί Του Κόσμου τραγούδησε μοναδικά δύο νανουρίσματα, όπως μοναδικά τραγούδησαν με τις υπέροχες φωνές τους και η Σόνια Θεοδωρίδου, η Νένα Βενετσάνου και η Μαρία Δημητριάδη.
Τη θεωρείτε υπεύθυνη για πολλά πράγματα την τηλεόραση;
Τη θεωρώ ελεεινή και τρισάθλια. Ασχολείται με το ευτελές. Αδυνατεί ή δεν θέλουν οι υπεύθυνοι να σημειώσουν το σημαίνον. Ανυπαρξία εκπομπών μουσικής και πολιτισμού. Οι μόνες που θα μπορούσα να χαρακτηρίσω εκπομπές πολιτισμού, είναι 2-3 εκπομπές μαγειρικής που οι παρουσιαστές τους διαθέτουν υψηλό δείκτη αισθητικής. Η παρουσίαση διαφορετικών ειδών φαγητών από όλες τις γωνιές της Ελλάδας, η ιδιαιτερότητα των νοητών γεύσεων και η διάνθισή τους με την ιστορία του κάθε τόπου, αποτελούν άριστα υλικά για τη δημιουργία μιας νέας κουζίνας. Να μια ιδέα για μουσικές εκπομπές στην τηλεόραση. Κάπως έτσι θα μπορούσε να προκύψει ένα νέο είδος μουσικής. Γιατί υπέροχες – με τη σειρά τους – είναι και όλες οι μουσικές. Θυμάμαι τι μου είχε πει ο Τάσος Χαλκιάς, όταν τον ρώτησα με επιτιμητικό τρόπο αν του άρεσε η τούρκικη μουσική: «Όλες οι μουσικές είναι ωραίες παιδί μου, αρκεί να παίζονται από καλούς μουσικούς».
Για να επιστρέψουμε στα ελληνικά πράγματα, δεν βρίσκετε ότι στην Ελλάδα υπάρχει δικτατορία του τραγουδιού;
Έως ένα μεγάλο βαθμό απολύτως δικαιολογημένο, γιατί η παράδοση του τραγουδιού στη χώρα μας, από τη σύσταση του ελληνικού έθνους, είναι πολύ ισχυρή και συνδεδεμένη με όλες τις στιγμές της ζωής μας. Το υπόστρωμα πολιτισμού του Έλληνα δεν εμπεριέχει στον ίδιο βαθμό την κλασική μουσική ή την όπερα (έτσι όπως δημιουργήθηκε στη λεγόμενη Δύση), ως εκ τούτου μας είναι κάπως ξένο ρούχο. Δεν με πειράζει η «δικτατορία» του τραγουδιού, θα χαιρόμουν όμως αν δινόταν βήμα και στους Έλληνες δημιουργούς συμφωνικής ή σύγχρονης μουσικής και πολύ περισσότερο, αν οι Έλληνες άκουγαν, έστω και κάποιες στιγμές, αυτές τις μουσικές ως διάλειμμα από τα τραγούδια. Πιστεύω ότι, αν γινόταν, θα δημιουργούσε στους συνθέτες ένα επιπλέον κίνητρο. Ας ελπίσουμε ότι η «καλή» παγκοσμιοποίηση θα φροντίσει γι’ αυτό.
