 |
Μεσημέρι Σαββάτου, φθινόπωρο με μια ταλαίπωρη ζέστη να μας ιδρώνει κατηφορήσαμε μαζί με τον αγαπητό συνάδελφο Ηλία Πυκνάδα σε μια πλατεία του Παγκρατίου αναμένοντας με αδημονία την συνάντηση μας με το Φοίβο Δεληβοριά. Κυκλοφορία 4ου δίσκου και οι επικείμενες εμφανίσεις του στο Ζυγό ήταν απλά μια αφορμή για να τον συναντήσουμε και μιλήσουμε μιας και οποιαδήποτε κουβέντα μαζί του κάθε άλλο απο τυπική συνέντευξη θα μπορούσε να είναι. Πραγματικά ένας χείμμαρος απόψεων και πιστεύω που τα υπηρετεί πιστά μέσα απο την καθημερινότητα και τη δημιουργία του. Υποπτεύομαι πως τελικά κατάφερε να σπάσει όλους τους καθρέφτες του...
(και λόγω της χειμμαρώδους ανάπτυξης ιδεών και πιστεύων του δε θα μπορούσα παρά να αποδώσω αυτή τη συνέντευξη όσο το δυνατόν αυτούσια γίνεται)
Με συνοδεία απαραίτητου φραπέ και χυμού...
Έχεις δουλέψει με αρκετούς και σημαντικούς ανθρώπους στο χώρο, και έχεις επηρεαστεί αρκετά απο τον ήχο αυτών αλλά και άλλων παλιότερων δημιουργών. Πάντα όμως καταφέρνεις να δίνεις το δικό σου ήχο στα κομμάτια σου>
Βασικά εχω δουλέψει με 3 -4 ανθρώπους στους οποίους όμως πίστευα και πιστεύω πολύ. Για την ακρίβεια 2 είναι τα είδη συνεργασιών που έχω κάνει μέχρι τώρα. Το ένα είναι να περάσω στο παλκοσένικο της παιδικής μυθολογίας μου, όπως ο Θανάσης Βέγγος, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Μάνος Χατζιδάκις. Ήθελα δηλαδή κατά κάποιο τρόπο να βάλω και εγώ το δικό μου ανάπηρο τραγούδι, το σημερινό, μαζί με τα δικά μου βιώματα. Το άλλο είδος συνεργασιών είναι με ανθρώπους όπως ο Περίδης, ο Πορτοκάλογλου, ή τα Ημισκούμπρια που είτε τα τραγούδια τους μου άρεσαν, είτε θεωρούσα οτι κάπως φρεσκάρεται η σκηνή με τις παρουσίες τους και τίποτα άλλο.
Δεν είμαι καθόλου του τύπου φτιάχνουμε ένα σχήμα με τον τάδε. Θεωρώ οτι ο καθένας πρέπει να φτιάξει το δικό του προσωπικό χώρο, τον ήχο του, όλες τις εμμονές του. Και αν είναι να συναντηθεί κάποιο πρόσωπο μαζί με κάποιο άλλο, πρέπει να είναι η συναντηση δύο μυθολογιών και όχι συνάντηση ρεφραίν. Αυτό δε με ελκύει. Γι αυτό άντε να υπάρχουν άλλοι 5 με τους οποίους θα ήθελα να συνεργαστώ.
Νομίζω οτι αυτό συμβαίνει, γι αυτό κιόλας αργώ να βγάλω ένα νέο δίσκο. Όταν πιάνω τον εαυτό μου να πάει να φτιάξει απλά μια κατασκευή, η οποία να παράγει κάτι που έχω ξανακάνει, δε μου αρέσει. Θέλω να είναι κάτι απόλυτα προσωπικά φτιαγμένο. Να έχει βγεί με κόπο. Ίσως γιατί αυτό και μένα με ελκύει. Όταν ακούω για παράδειγμα δίσκους ξένων ή Ελλήνων δημιουργών που μου αρέσουν είναι αυτή η ιδιατερότητα τους που με ελκύει. Ακούς έστω κάτι τελείως αμήχανο, το οποίο να μη μπορεί να λειτουργήσει με μια μουσική αυτοπεποίθηση, αλλά που είναι κάτι τελείως δικό του. Στην Ελλάδα υπάρχει η μανία της ευρεσιτεχνίας, δηλαδή βαλε ενα χασαποσέρβικο, βάλε και ένα ποπ, βάλε εδώ λουπες, να πιάσει. Αυτό γίνεται επειδή στην χώρα μας μέχρι πρόσφατα υπάρχει ιστορία κοινότητας και παρεών. Γειτονιά, παρέες, και δε χρειάζεται να ξεχωρίζει η φωνή του ενός. Εγώ νομίζω οτι η ιστορία που ξεκίνησε με τον Χατζιδάκι τη δεκαετία του 50 ήτανε το να βγούμε απο αυτή τη μάζα. Δηλαδή να φανεί του καθενός η φωνή, η ατομικότητα. Παρότι πολλοί το θεωρούν πολύ τρομαχτικό και λένε οτι παλιά είμασταν έτσι και πλέον πάψαμε να είμαστε γραφικοί, εγώ το βρίσκω πολύ όμορφο. Όλο αυτό το οποίο πια συλλαμβάνει ένα πιτσιρίκι, το οποίο κάθεται με τις ώρες στην οθόνη του και προσπαθεί να εξερευνήσει κάτι, που κάθεται και βλέπει το Matrix, οτι είναι ήρωας λογισμικού και οτι πρέπει να αποδράσει απο αυτό, εμένα μου φαίνεται πολύ συγκινητικό και ενδιαφέρον. Θεωρώ οτι σιγά σιγά βγαίνουνε φωνές οι οποίες προκύπτουν απο αυτό. Πιστεύω πως αν δημιουργήσεις μια τέτοια φωνή είναι σίγουρο πως θα ενωθείς υγειώς και με το παρελθόν. Αν το αναπαράγεις, όπως γίνεται τώρα που βλέπεις μια αναπαραγωγή είτε μουσικών διαλλειμάτων της ΥΕΝΕΔ όταν ήμασταν μωρά, ή του ελαφρολαικού τραγουδιού της χούντας, ή του αριστερού τραγουδιού της μεταπολίτευσης που γίνεται πολύ συχνά δηλαδή κάτω η Αμερική, κάνεις κάτι πολύ εύκολο, δίχως χαρακτήρα. Αυτο με εκνευρίζει προσωπικά. Θεωρώ δηλαδή οτι δεν γίνεται δουλειά πάνω απο όλα.
Το σημαντικό είναι οτι πολλά απο τα τραγούδια σου τα ακούω σαν μια προσωπική ιστορία, πιο πολύ δικιά σου και το καλό είναι οτι αν και κάποιος που έχει διαφορειτκά βιώματα απο εσένα τα καταλαβαίνει. Και είναι και ο τρόπος που τα λες.
Μα είναι όπως ακριβώς όταν βγαίνεις με ένα φίλο σου. Αν σου μιλήσει με τα ελαττώματά του, με τον παιδικό του τρόπο να βλέπει τη ζωή, το δικό του τρόπο να βλέπει τα ερωτικά, θα πάρεις κάτι. Ετσι μπορεί να υπάρξει επικοινωνία. Μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικός απο εσένα αλλά αν σου μιλάει με κλισέ, «Ωραίος καιρός σήμερα» ή «οτι η παγκοσμιοποίηση είναι κακό πράγμα» και γίνει μια τέτοια συζήτηση, δε θα βγεί τίποτα. Γι’ αυτό και πάντα τη στιγμή που γράφω, μπορεί να μου έρθει ένας στίχος άσχετος, όπως η έννοια του hangover ή το δεν ξέρω τι μιλάνε για τέχνη ή για ρεύματα, και σκέφτομαι να το βάλω τώρα αυτό, θα το έλεγα σε μια κουβέντα κι ας μη θυμίζει τραγούδι. Κι όμως ακριβώς απο αυτό μπορώ να επικοινωνήσω με τη δική μου διαφορά και ο άλλος να μπορέσει να ταυτιστεί. Δε θα ταυτιστεί με ένα κλισεδιάρικο στιχάκι.
Δεν ξέρω τι είσαι... Ένα ιδιαίτερο κομμάτι όσον αφορά το στίχο του που μοιάζει να μιλάει για την διαδικασία, κυριώς την πνευματική, της δημιουργίας...
Είχα 8 μήνες να γράψω τραγούδι. Και επειδή αργούσα προσπαθούσα να εφεύρω διάφορες τεχνικές. Ελεγα στον εαυτό μου ξυπνάς 8 το πρωί, κάθεσαι στο πιάνο και κάποια στιγμή θα σου ρθει. Απέτυχα παταγωδώς. Ή ακόμα έλεγα θα ακούσεις έναν απο τους αγαπημένους σου δίσκους και μετά θα πας και θα γράψεις ή θα βγείς μια βόλτα και κάτι θα σου τραβήξει την προσοχή. Δεν υπήρχε τίποτα. Οπότε κάποια στιγμή λυτρωτικά άρχισα να λέω δεν ξέρω τι είναι, ούτε πως φτάνει. Δηλαδή δε μπορείς να το προκαθορίσεις αυτό το πράγμα και όχι μόνο αυτό, γιατί το να κάνεις ένα τραγούδι στην πραγματικότητα είναι μια συμβολική πράξη σχετική γενικά με τη δημιουργία στη ζωή. Δηλαδή με το να ζείς αυθεντικά, με το να ερωτεύεσαι, γενικά με όλα αυτά τα πράγματα. Όλα αυτα δεν προκαθορίζονται. Δεν ξέρεις τί είναι αυτό που τα φέρνει, έρχεται έτσι σαν τον αέρα και φυσάει εκεί που θέλει και μετά παύει να φυσάει. Απο τη στιγμή που σταμάτησα να θεωρώ οτι η δική μου αυτάρκεια είναι αυτή που δημιουργεί αυτό το πράγμα, λύθηκε και το δημιουργικό μου πρόβλημα. Άρχισε να μου βγαίνει πολύ πιο απροκαθόριστα. Και αυτό το τραγούδι το αγάπησα γι αυτό. Ήταν και το πρώτο τραγούδι χρονολογικά απο αυτό το δίσκο. Απο τη στιγμή που βγήκε, άρχισαν να βγαίνουν αβίαστα και όλα τα άλλα.
Γενικά όταν πρωτακούσαμε τον Καθρέφτη, υπήρχε μια γλυκειά αναστάτωση μεταξύ μας και συζητούσαμε γι αυτό το τραγούδι με μεγάλη έκπληξη. Και μάλιστα το αγάπησαν και άτομα που δεν ακούνε ελληνική μουσική...
Αυτό εμένα μου δίνει μεγάλη χαρά. Όταν δηλαδή βλέπω στο κοινό μου άτομα και μου λένε, ξέρεις εγώ δεν ακούω ελληνικά αλλά... Περιέργως θεωρώ οτι οι αληθινοί πατριώτες αυτή τη στιγμή είναι οι πιο παγκόσμιοι τύποι. Είναι αυτοί που ψάχνονται παντού, ενώ αυτοί που υπερασπίζονται και καλά την ελληνικότητα, τον ελληνάρα ή την παλιά γραφικότητα, αναπαράγουν το ίδιο χασάπικο, το ίδιο χασαποσέρβικο, μιαν ολόκληρη ζωή. Μια πτώση του ελληνικού μυαλού ή της ελληνικής καρδιάς. Βέβαια, το θέμα είναι να κάνουμε και μείς πολλές δημιουργίες, ελληνόφωνες αλλά πολύ δυνατές, που να συμβαδίζουν με το παγκόσμιο γίγνεσθαι αλλά να είναι και ελληνικές ταυτόχρονα. Δηλαδή το να ακούμε μόνο ξένα πράγματα και να αναπαράγουμε ξένα πράγματα, είναι και λίγο στείρο. Πρέπει να τα κάνουμε κάποια στιγμή και δική μας δημιουργία. Προτιμώ έναν άνθρωπο που ακούει μόνο ξένα, παρά έναν που ακούει το «Σ’αγαπώ γιατί είσαι ωραία» 150.000 φορές. Έλεος! Θα γίνει στο τέλος «Σ’αγαπώ γιατί είσαι άσχημη». Δε μπορώ άλλο!
Αναφερθήκαμε πρίν στις συνεργασίες. Υπάρχουν κάποιοι καλλιτέχνες που θα ήθελες να συνεργασθείς απο δω και πέρα;
Κοίταξε, πιστεύω οτι εξαφανισμένοι μέσα στο γίγνεσθαι υπάρχουν και παλιότεροι δημιουργοί, όπως ο Κηλαηδόνης, η Πλάτωνος, ο Ξυδάκης, διάφοροι οι οποίοι είχαν μια εμμονή και την έκαναν έργο. Και επίσης υπάρχουν διάφορα γκρουπάκια, οι Μικρο, οι Kasmir (Θεσσαλονικείς), ο Κωνσταντίνος Β. που προσπαθεί πάντα να κάνει κάτι που έχει ενδιαφέρον. Άνθρωποι που αν τους συναντούσα, θα ήξερα οτι είμαι ο εμμονοληπτικός τάδε που συναντάει τον εμμονολειπτικό τάδε, οπότε κάτι έχουμε να πούμε, είμαστε διαφορετικοί, άρα μπορεί να γίνει μια συνεργασία. Αν είναι όλοι οι ίδιοι και ανήκουμε στο έντεχνο, τότε αυτό δεν είναι συνεργασία, αυτό είναι συνάφεια.
Πάντως τώρα ετοιμάζω μια καινούργια παράσταση στο Ζυγό. Θεωρώ πως αν δίνεις το παρόν σου, έστω και λίγο κάθε χρόνο, αν μη τι άλλο κάνεις μιαν επιτυχία. Δηλαδή γεμίζεις το μαγαζί σου απο έναν πυρήνα ανθρώπων, που ενδιαφέρονται ξέρουν όλα σου τα τραγούδια, και συνεχίζεται μια συζήτηση χρόνο με το χρόνο. Θα ξανασυναντηθούμε, θα πούμε που είμαστε άρρωστοι, που είμαστε υγιείς και θα φύγουμε όλοι χαμογελαστοί στο τέλος. Θα θελα να το κάνω κάθε χρόνο αυτό. Η επιτυχία συμβαίνει μέσα απο το γκρούπ. Αν υπάρχει η επιτυχία μέσα στα μέλη του γκρούπ αυτό μεταφέρεται και στο κοινό, που γίνονται μέλη του. Λίγοι το κάνουν αυτό τώρα. Το κάνει ο Κραουνάκης με τη Σπείρα Σπείρα, οι Χειμερινοι Κολυμβητές, ο Κηλαηδόνης στο Μεταξουργείο, Ο Σαββόπουλος πάντα. Λίγοι είναι αυτοί που συνεχίζουν αυτήν την παράδοση. Όλοι οι υπόλοιποι συνασπίζονται και κάνουν ένα μεγάλο...
Οι συναυλιακές σου παρουσίες είναι σχετικά περιορισμένες...Καλό είναι αυτό.
Ο χώρος πια του Ελληνικού τραγουδιού είναι πολύ συρρικνωμένος. Υπάρχουν άπειρα σχήματα, τραγουδιστές και εμφανίζονται και καθρεπτοτραγουδιστές απο τα reality ενώ υπάρχουν και ελάχιστοι επιχειρηματίες. Ας πούμε, στο φερόμενο χώρο του έντεχνου, που εμένα δε μου αρέσει καθόλου αυτός ο όρος, υπάρχουν 5 μαγαζιά. Δεν είναι πολλά. Επομένως οι manager του χώρου προσπαθούν να σε πιέσουν να κάνεις διάφορες συνεργασίες για να πάρεις τη μερίδα του λέοντος σε κάποιο τέτοιο μαγαζί, να μπορείς να παίξεις κάποιους μήνες. Αν δε θές να κάνεις αυτό και θες να κάνεις μια παράσταση δική σου που να προκύπτει όσο προσωπικά και οι δίσκοι σου, αναγκαστικά θα παίξεις 20 μέρες. Δε μπορείς παραπάνω. Και αυτό κάνω τα τελευταία χρόνια, πλήν τα 2 του στρατού. Έχω παίξει στο Μετρό, στις Γραμμές, στο Αερικό, πέρυσι στο Σταυρό του Νότου και φέτος στο Ζυγό. Ξεκινάμε 31 Οκτώβρη, για 5 τριήμερα, μια παράσταση βασισμένη σε αυτό το δίσκο και σε διάφορα άλλα που θέλω να κάνω, και στο γεγονός οτι εδώ και μια βδομάδα είμαι πλέον ενας παρακμιακός 30άρης. Οπότε είναι κατά κάποιο τρόπο ένα μισοκοίταγμα. Κάνω ένα πάρτυ 5 τριημέρων!
Και έτσι πάει γενικότερα. Παίζεις 15 παραστάσεις στην Αθήνα, άλλες 15 στη Θεσσάλονίκη, κάνεις και άλλες 10 σε κάποιες άλλες πόλεις που έχουνε χώρους, γιατί δεν υπάρχουν παντού επαρκείς χώροι. Επομένως φτάνω, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου, περίπου στις 70 συναυλίες, βάλε και 10 το καλοκαίρι φτάνεις τις 80. Αυτό για εμένα δεν είναι λίγο, με την έννοια οτι ένα μήνα κάνω πρόβες, δεδομένου οτι δε θέλω να επαναλάβω κάτι που είχα κάνει την πρηγούμενη χρονιά. Αυτός ο μήνας είναι ψιλοεφιαλτικός, όπως είναι και αυτήν την περίοδο που κάνω πρόβες, αλλά μετά έχω 80 βραδυές χαράς. Τόσες μου αρκούν. Μέσα σε 365 μέρες δε θα ήθελα κάτι παραπάνω. Και μάλιστα θα ήθελα να είχα την πολυτέλεια του χρόνου, αν ήθελα να κάτσω να γράψω, να μην είχα καν αυτό. Θεωρώ οτι είναι καλό αυτό και παρόλο που όλοι μου λένε είτε οτι είσαι τεμπέλης ή γιατί βγάζεις δίσκους κάθε 3 χρόνια, ή γιατί κάνεις τόσες λίγες συναυλίες, εγώ αισθάνομαι υπερπαραγωγικός. Δηλαδή έχω γράψει και εκδόσει 55 τραγούδια και έχω κάνει 10 παραστάσεις. Αυτό το πράγμα το θεωρώ πολύ φυσιολογικό καλλιτεχνικό ρυθμό. Απλώς είναι όλα τα άλλα που κινούνται με άλλους ρυθμούς, αλλά τελικά πόση παραγωγή θα μείνει απο έναν που κάνει 300 τραγούδια. Δε γίνεται. Πάλι 30 θα είναι.
Θα συνεργάζεσαι σε αυτήν την παράσταση με αυτούς που συνεργαζόσουν και παλιότερα ή έχει κάτι αλλάξει;
Κατά κάποιο τρόπο είχα 3 βασικά γκρουπ μέσα σε αυτά τα χρόνια, με τους οποίους έκανα περίπου απο 3 παραστάσεις. Κάποιοι μένουν, κάποιοι ξανάρχονται, κάποιοι ανανεώνονται πλήρως. Όταν δουλεύεις έτσι, το κακό είναι οτι δε μπορείς να συντηρήσεις και ένα σχήμα. Οι μουσικοί πρέπει και να ζήσουν κάπως, οπότε άλλοι πηγαίνουν σε άλλα σχήματα, σε κάποια σταθερά μαγαζιά. Τώρα τα τελευταία 3 χρόνια είμαι πολύ ευτυχισμένος γιατί έχω γνωρίσει ανθρώπους που δεν έχουν τόσο το άγχος του βιοπορισμού. Έχουν πιο πολύ το άγχος του να είναι δημιουργικοί συνεχώς. Επομένως και τις ώρες που δεν παίζουμε βρισκόμαστε και τζαμάρουμε, ή πάμε ο ένας στο σπίτι του άλλου και φτιάχνουμε κάτι όλοι μαζί, και περνάει η χρονιά έτσι. Αυτό το πράγμα μου αρέσει πολύ και ελπίζω να κρατήσει όσο το δυνατόν περισσότερο γίνεται. Μου αρέσει η μονιμότητα και είναι και καλό να έχεις ένα γκρούπ γιατί εξελίσσονται όλοι μαζί. Απλώς εδώ δεν υπάρχει το συστημα που υπάρχει και στη Βρεττανία που μπορούν να σε συντηρήσουν και όταν δε δημιουργείς. Δηλαδή υπάρχουν γραφεία που τους δίνουν ένα μισθό και κάθονται για να δουλεύουν με έναν μουσικό και μπορούν να είναι όλους τους μήνες πληρωμένοι. Αυτό δυστυχώς δε γίνεται εδώ και βλέπεις πάρα πολλούς ανθρώπους με λάθος επαγγέλματα, που έχουν δηλαδή μια κλίση και κινούνται τελείως διαφορετικά. Αυτό είναι τραγικό.
Κάτι που άκουσες τελευταία, ή κάποιο cd που αγόρασες και σου άρεσε;
Πολλά, οι Tribalistas, ο δίσκος του Ry Cooder με τον Manuel Calban, τώρα θα πάρω τους Belle and Sebastian. Υπάρχουν διάφορες σκηνές, και στη Βραζιλία υπάρχει άφθονο πράγμα αν το ψάξει κανείς, και στην τζαζ... Ξερω γω αν υπήρχε ο Πετρίδης μόνο, η ο Χαρωνίτης, 5 οδηγοί και τους εμπιστευόμασταν όλοι αυτούς, αυτοί οι δίσκοι θα είχαν και μεγαλύτερη επιτυχία. Τώρα βγαίνουν, τους έχουν 2.500 άνθρωποι και δε δημιουργούν μια κοινή συνείδηση. Παλιότερα υπήρχε αυτό. Δηλαδή μάθαινες οτι βγήκε ο τάδε δίσκος. Αλλά υπάρχουν πολλά.
Αυτό είναι ένα καλο στη δισκογραφία. Οτι βγαίνουν πάρα πολλά απο χίλιες πλευρές του πλανήτη που μπορείς να ακούσεις αν το ψάξεις το θέμα. Το μονa δικό καλο. Στη δεκαετία του 80 δεν υπήρχε η ευκαιρία απο το μέσο ακροατή να τα βρεί. Ο Πετρίδης τα έβρισκε αλλά ας πούμε εγώ τότε δε θα μπορούσα να ακούσω κάτι που βγήκε απο ένα γκρουπάκι στη Νέα Ζηλανδία.
Και πάλι όμως βλέπεις πως μπορεί να συμβεί με κάποια γκρούπ όπως οι Sigur Ros, που γύρω τους συνασπίζονται άθρωποι και το ψάχνουνε. Απλά είναι λίγοι και δεν διαμορφώνουν την κοινή συνείδηση, όπως γινόταν κάποτε. Ας πούμε το Breakfast in America, όπου ήξερες οτι υπάρχει σε κάθε σπίτι, σε κάθε εφηβικό δωμάτιο. Αυτή τη στιγμή γίνεται λίγο πιο μοναχικά και λίγο πιο περίεργα. Οπως στις συναυλίες όπου βλέπεις όλο τα ίδια και τα ίδια άτομα. Ειναι λίγο σα γιάφκα και δεν πρέπει να γίνεται έτσι, δεν πρέπει να βλέπεις μόνο τους άμεσα ενδιαφερόμενους.
