Κινούμενα Σχέδια

Συνέντευξη στους:
Τάσο Βογιατζή, Μάκη Προσηλιακό

Με τα Κινούμενα Σχέδια, ένα από τα πιο ελπιδοφόρα ελληνικά pop group, με έντονο το παραδοσιακό κρητικό στοιχείο, τις έξυπνες ενορχηστρώσεις, τον αθώο λυρισμό και τους πρωτότυπους συνδυασμούς αναλογικών και ψηφιακών δρόμων, μιλήσαμε μια ώρα αρκετά προχωρημένη, μετά από εμφάνισή τους στην μουσική σκηνή "Στον Αέρα".

Εντούτοις, η συζήτηση κάθε άλλο παρά τυπική και κουραστική ήταν, με αποτέλεσμα να κολλήσουμε για πολλή ώρα συζητώντας για το ίδιο το group αλλά και για τη μουσική βιομηχανία γενικότερα... Γύρω στις 4:30 αν θυμάμαι καλά, αποχωρήσαμε με νέες σκέψεις και προβληματισμούς που απέρρεαν από τα συμπεράσματα της κουβέντας.

- Τα ακούσματά σας είναι από διαφορετικά ως αντιφατικά, και περιλαμβάνουν παραδοσιακές μορφές έκφρασης, σύγχρονους ηλεκτρονικούς ήχους και όλη τη γκάμα του rock. Mπορεί κάποιος με rock ή metal ακούσματα να μπει στο κλίμα μια μπάντας η οποία χρησιμοποιεί παραδοσιακά όργανα, όπως το λάουτο ή το μαντολίνο;

Ολα συνδυάζονται, αρκει να σου βγει στην πορεία. Δεν μπορείς να προκαταβάλλεις το αποτέλεσμα, δεν θα βγει τίποτα. Αν γίνει επί τουτου είσαι χαμένος. Πολυφοριέται ο όρος που αναφέρεις, δηλ. να πάρουμε μια μπάντα rock, να βάλουμε και δυο στοιχεία ethnic και να κάνουμε κάτι καινούριο. Eμας βέβαια μας προέκυψε ανάποδα, ξεκινήσαμε να παίζουμε έτσι.

- Το ότι δύο άτομα συνετέλεσαν κυρίως στη συγγραφή των τραγουδιών είναι ο βασικός παράγοντας στη συνοχή του album...

Σ'αυτό δεν έχεις άδικο, αλλά θα σου έλεγα ότι για να στηρίξεις κάτι, οτιδήποτε κι αν είναι αυτό, χρειάζεται ένας αρχικός πυρήνας. Ο πυρήνας αυτός υπήρξε με το Γιάννη το Στίγκα και το Μάνο Πυροβολάκη, αλλά στη συνέχεια ο κάθε μουσικός που ήρθε, έδωσε το δικό του μουσικό στίγμα. Στο στάδιο της ενορχήστρωσης έδωσαν πολλά οι δυο Χρήστοι, ενώ στις ζωντανές εμφανίσεις, που είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο για μας μέτρησε πολύ η γνώμη, το ταλέντο και το προσωπικό γούστο του Αλέξη και του Νίκου...

- Στο live περέμενα σίγουρα πιο δυνατό ήχο, αλλά έχω την εντύπωση ότι βοήθησε πολύ η μετέπειτα είσοδος των τελευταίων. Είναι μήπως ένα δείγμα της πορείας του group, ή διαχωρίζετε εντελώς αυτά τα δυο, και στα επόμενα τον πρώτο λόγο θα έχουν πάλι τα δύο βασικά μέλη;

Καταρχήν το να παίζεις δυνατά συνεπάγεται προβλήματα, κυρίως τεχνικά: Ο συνδυασμός ηλεκτρικών και ακουστικών οργάνων είναι κάτι που στο studio λύνεται εύκολα ή δύσκολα, στο live όμως όχι. Ετσι κι αλλιώς το group είναι ένα χωνευτήρι ιδεών, απόψεων και τάσεων. Και από κει και πέρα βγαίνει μια μέση λύση. Κατά τη γνώμη μου δεν είναι δυνατόν να γυρίσουμε ούτε στην παραδοσιακή μουσική του 40, ούτε να ξεχάσουμε τα πάντα και να φτάσουμε στο άλλο άκρο.

- Θα επιμείνω λίγο παραπάνω, λέγοντάς σας ότι σχήματα τα οποία απελευθέρωσαν όλα τα μέλη τους και τους άφησαν να εκφραστούν και να αναδείξουν τα ιδιαίτερα χαρίσματά τους, απογειώθηκαν απ΄όλες τις απόψεις...

Με μας συνέβη το εξής: Tα κομμάτια του δισκου ήταν έτοιμα όταν ο Μάνος κι ο Γιάννης μπήκαν στο studio, oπότε δεν ψάξαμε κάτι καινούριο. Ο επόμενος δίσκος - και αυτό είναι κάτι που θα δείξει βέβαια στην πορεία - θα είναι περισσότερο "συνολική" δουλειά.

- Είναι εύκολο άραγε κάποιος να επέμβει στο έργο ενός φίλου; Να πει δηλαδή, ότι κάτι τον ενοχλεί ή κάποιες από τις παρατηρήσεις "θάβονται" σε μια παρέα, γιατι πάνω απ'όλα βλέπω ότι είστε παρέα...

Υπάρχουν φιλικές σχέσεις κι αυτό είναι το νόημα του group. Aλλιώς παίζεις σαν solo καλλιτέχνης και παίρνεις session μουσικούς για να κάνεις τη δουλειά σου στα live. Πάντως αυτό που είπες πριν είναι πολύ σωστό, και θα έλεγε ψέμματα κάποιος αν ισχυριζόταν ότι δεν δημιουργεί προβλήματα. Προερχόμαστε από διαφορετικούς μουσικούς χώρους και καλούμαστε να συνεργαστούμε προκειμένου να υπάρξει κάτι ενιαίο. Στη περίπτωσή μας το αντιμετωπίζουμε ως εξής: Ο καθένας σέβεται το χώρο του άλλου. Λειτουργούμε σαν ένας πυρήνας, ο οποίος περνάει μέσα από κάποια φίλτρα. Ο καθένας μας λειτουργει δηλαδή σαν ένα φίλτρο. Πάντως το να παίζεις ένα συγκεκριμένο και χιλιοπαιγμένο είδος μουσικής είναι κάτι που μόνο προβλήματα δεν σου δημιουργεί, τεχνικά είναι εύκολο. Ο κίνδυνος είναι όμως αυτός που μας αρέσει, ο κίνδυνος στο χωνευτήρι που αναφέραμε πιο πριν. Το να ακροβατείς σε ένα τεντωμένο σχοινί έχει τη γοητεία του.

- Ας περάσουμε λίγο και στο στίχο. Με τα πρώτα ακούσματα μου φάνηκε κάπως απλοικός και κυρίως άμεσος. Δεν υπάρχει κάτι το έμμεσο ή το ποιητικό, αλλά μήπως αυτό είναι που ταιριάζει περισσότερο σε τέτοιες παραδοσιακές φόρμες;

Η αλήθεια είναι - και πολύ σωστά το τοποθέτησες - ότι επειδή κάποια τραγούδια είναι παραδοσιακότροπα, και στη φόρμα και στη μελωδία, επιβαλλόταν ο στίχος να ήταν ανάλογος. Ισως μπορεί να διακρίνει κανείς ακόμα και αφέλεια στο στίχο, όμως πρέπει να πούμε ότι κάποια από αυτά τα τραγούδια έχουν γραφτεί ακόμα και δέκα χρόνια πριν. Το "Εισαι μια φίλη μου παλιά, κι ομως ποτέ δε στο πα, πως σ'αγαπώ ερωτικά, από την πρώτη ώρα" σε μας θυμίζει ένα συναίσθημα πρωτογενές που ζήσαμε στα 16,17 μας, και δεν θεωρούμε ότι είναι κακό να έχει κάποιο συγκρότημα στοιχεία κατευθείαν από την εφηβική του ηλικία, ακόμα κι αν επιφανειακά δεν λένε σε κάποιους τίποτα τώρα. Είναι όμως ωραία να γυρνάς πίσω και να συλλέγεις πράγματα και να τα εμφανίζεις. Και γενικά δεν είμαστε υπερ της μαυρίλας των στίχων...

- ...Μιλάω περισσότερο για την αμεσότητα των μηνυμάτων, όχι τόσο για το περιεχόμενό τους...

Υπάρχουν τέτοια κομμάτια με διαφορετικό στίχο, πιο "έμμεσο", αλλά η πλειοψηφία των στίχων λέει ότι έχει να πει και δεν υπονοεί κάτι άλλο. Σ'ολα τα πράγματα υπάρχουν δύο όψεις. Δεν είμαστε ένα group έντεχνο, όπου ο στίχος είναι βαθυστόχαστος. Οι καταβολές μας είναι (και) από την pop μουσική, όπου ο στίχος ότι λέει το εννοεί.

- Ας έρθουμε και στο μουσικό μέρος, και βασικά ήθελα να πω ότι με ενοχλεί να διαβάζω χαρακτηρισμούς του τύπου "ελληνικό rock" δίπλα σε ονόματα όπως το δικό σας ή των Πυξ Λαξ...

Το rock όσο πάει γίνεται μια έννοια όλο και πιο περίεργη. Αν πάντως εννοείς ελληνικό rock με τύμπανα, μπάσο και ηλεκτρική κιθάρα, έστω με το ελάχιστο overdrive, τότε συμπεριλαμβάνει πάρα πολλά πράγματα. Στα live ίσως μπορούμε να πούμε ότι έχουμε rock στοιχεία, αλλά δεν θα λέγαμε ότι είμαστε rock group..

- Εχετε πάντως διαφορετικά στοιχεία και ενσωματώνετε ηλεκτρονικά στοιχεία στην παραγωγή. Οι εταιρίες στις οποίες απευθυνθήκατε, σας ζήτησαν να κόψετε κάποια στοιχεία ή να ενισχύσετε κάποια, προκειμένου να φτάσετε στη μία η την άλλη πλευρά και να μπορέσουν έτσι να σας κατατάξουν;

Αυτό είναι όντως ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα. Η Λύρα ήταν η μοναδική από τις εταιρίες στις οποίες απευθυνθήκαμε, η οποία μας δέκτηκε όπως είμαστε. Κάθε εταιρία ανάλογα με το προφίλ της, με το τι καλλιτέχνες βγάζει προς τα έξω, σε φέρνει στα δικά της μέτρα. Η Λύρα έδειξε πάντως σεβασμό στη γνώμη μας και αυτό μας ενθουσίασε... Οι εταιρίες πάντως δεν ρισκάρουν εύκολα, κακά τα ψέμματα. Υπάρχει κάποιος γνωστός παραγωγός (δεν θα πω το όνομά του), ο οποίος μου έλεγε "εγώ πουλάω πατάτες!". Βγήκαν οι Τρύπες... Μέτρησε πόσα group βγήκαν με το ίδιο στυλ. Το ίδιο συνέβη και με το hip hop, και τα Ημισκούμπρια.

- Αυτό είναι αποτέλεσμα των εταιριών ή μήπως αποτέλεσμα της κατάρας του μιμητισμού;

Σίγουρα πάντα σε όλα τα μουσικά ρεύματα κάποιος έβγαλε το φίδι από την τρύπα. Η εταιρία βλέπει ότι αυτό δουλεύει, οπότε ποιος ο λόγος να ενθαρρύνει το εναλλακτικό. Εξάλλου μην ξεχνάς ότι μιλάμε για τάσεις οι οποίες έχουν σχέση και με τη συγκεκριμένη εποχή. Γεννιούνται και αναπτύσσονται σε ένα συγκεκριμένο χώρο και μια συγκεκριμένη περίοδο. Η περίοδος αυτή για παράδειγμα, είναι περίοδος που βολεύει τα groups περισσότερο, παρά τους solo καλλιτέχνες, όπως συνέβαινε στα 80s, όταν τα group ήταν μετρημένα στα δάκτυλα. Το αντίθετο πάλι συνέβαινε τη δεκαετία του 70.

- Οι αλλαγές αυτές έχουν να κάνουν με όλο το πακέτο της προώθησης; Είναι πιο εύκολο να "πουλήσεις" κάτι (με τη θετική ή αρνητική έννοια του όρου), όταν βγαίνει σαν μια συνολική λύση, και στο studio και στα live...

Αυτό που λες έχει μια λογική, και έχει επίσης να κάνει και με τους νέους live χώρους που άνοιξαν... Αλλά είπαμε τι συμβαίνει με τις εταιρίες, δεν είναι φιλανθρωπικά ιδρύματα, βλέπουν τι περπατάει και το ακολουθούν πιστά...

- Με τις εταιρίες είπαμε τι συμβαίνει, αλλά ας πούμε τι γίνεται και στη δικιά σας περίπτωση, στον οικονομικό τομέα. Δε μιλάω μόνο για σας, αλλά για όλα τα μικρά groupάκια...

Σαν session μουσικός, σίγουρα έπαιρνα περισσότερα, και πιο στάνταρ χρήματα απ'ότι σαν μέλος των Κινουμένων Σχεδίων στις live εμφανίσεις. Ομως στην πρώτη περίπτωση, αναγκάζεσαι να παίξεις και πράγματα που δεν σου αρέσουν.

- ...Υπάρχουν σημαντικοί μουσικοί που κατέφυγαν σε σκυλάδικα για να επιβιώσουν...

Το σκυλλάδικο σε καταστρέφει, σου καταστρέφει τα αυτιά και αυτό είναι το χειρότερο που μπορείς να πάθεις. Αν ένας μουσικός χάσει το αυτί του, τα χάνει όλα... Από την άλλη σαν session παίζεις το όργανό σου, με την παρτιτούρα σου και τέρμα. Στο group μπορεί να μην παίρνεις πεντοχίλιαρα, αλλά παίρνεις πράγματα στην ψυχή σου, και εγώ αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό - τα χρήματα έρχονται όταν η ψυχή σου είναι όπως εσύ τη θέλεις... Το μεγαλύτερο ποσοστό των μουσικών όμως έχει δεύτερη δουλειά.

- Υποθετική ερώτηση: Εστω ότι αυτός και ο επόμενος δίσκος αποτυγχάνουν. Επιστρέφετε πίσω στα παλιά; Αλλά και να μην επιστρέψετε οικοιοθελώς, έχετε δισκογραφικό μέλλον στην εταιρία;

Κοίταξε, έτσι κι αλλιώς όλοι ασχολούμαστε είτε με παρεμφερή, είτε με μη σχετικά επαγγέλματα, δηλαδή δε βασιζόμαστε στα Κινούμενα για να ζήσουμε... ( παρεμβαίνει ο Μάνος: ) Ακόμα, γιατί δεν έχουμε ακόμα πουλήσει τα 100.000 αντίτυπα με τον πρώτο μας δίσκο, και δεν έχουμε κάνει 17 συναυλίες σε όλο τον κόσμο (γέλια απ'όλους). Πάντως είμαστε αισιόδοξοι ως προς την πορεία του group, όχι για υπερβολικά μεγάλα πράγματα, αλλά ότι από αυτή τη μπάντα θα έχουμε τα "προς το ζειν". Οσο για τις εταιρίες, χρειάζεται από μόνος σου να έχεις δυναμική, να μη χρειάζεσαι τις εταιρίες "να σε παρουν από το χεράκι". Σαν καλλιτέχνης πρέπει να έχεις το σθένος και τη δύναμη να αντιμετωπίσεις τα δύσκολα πρώτα βήματα. Να μην τα περιμένεις όλα "εδώ και τώρα", να περιμένεις ότι μπορεί να χρειαστεί να παίξεις και μόνος σου - με τον μπάρμαν θεατή. Με δουλειά και επιμονή πετυχαίνεις εμπορικά και καλλιτεχνικά κυρίως, και όχι με τα τρυκ των δισκογραφικών. Ολα αυτά τα έχεις σκεφτεί από την αρχή. Αν δεν περάσεις από αυτά, δεν μπορείς να εκτιμήσεις όσα έρχονται αργότερα.

- Ας έρθουμε τέλος στις ηχογραφήσεις. θα ήθελα να μου πείτε για τον τρόπο με τον οποίο δουλεύετε. Είστε υπέρ της πρωτης (ή εκ των πρώτων) φυσικής εκτέλεσης ή το "σκαλίζετε" πολύ πριν το τελικό αποτέλεσμα;

Οσο το ψάχνεις γίνεται όλο και πιο τέλειο, μουσικά και τεχνικά. Από την άλλη, αν ένα κομμάτι το παίξεις 100 φορές για να κρατήσεις τη μία, η εκατοστή δεν έχει την ίδια ζωντάνια, έχεις πια βαρεθεί. Οπότε κοιτάς να βρεις τη χρυσή τομή..

- Στον τραγουδιστή όμως υπεισέρχεται και ο παράγοντας "φόρμα", σε τι κατάσταση βρίσκεται τη δεδομένη στιγμή, ειδικά όταν υπάρχει η πίεση του χρόνου...

Ο επαγγελματίας τραγουδιστής πρέπει να είναι έτοιμος να το κάνει αυτό όταν πρέπει. Η πίεση βέβαια δημιουργεί άγχος, αλλά υπάρχει και η δεύτερη και τρίτη επιλογή...

- Ο Ελληνας παραγωγός έχει πραγματική συμμετοχή;

Εδώ ο παραγωγός είναι κάτι το διαφορετικό, επιλέγει τα κομμάτια, τις συμμετοχές, έχει διαδικαστική συμμετοχή, αυτή συνήθως είναι η δουλειά του. Στο εξωτερικό είναι εντελώς διαφορετικά τα πράγματα, υπάρχουν περισσότερες αρμοδιότητες, αλλά και σεβασμός στη γνώμη του παραγωγού. Ή εμπιστεύεσαι ή δεν εμπιστεύεσαι τον παραγωγό.

- Μήπως είναι πιο σωστή η μη ύπαρξη απολυταρχικών εξουσιών; Ενα group έχει "ζήσει" τα κομμάτια, τα έχει γεννήσει, έχει δουλέψει πάνω σ'αυτά, και οπωσδήποτε έχει ανάγκη από μια γνώμη, αλλά όχι από την αναγκαστική επιβολή της.

Οι γνωμες ακούγονται, αλλά και από την άλλη ο καθένας στον τομέα του. Υπάρχουν άλλωστε παραγωγοί με ταλέντο, το οποίο αποδεικνύεται διαχρονικά. Οι δικοί μας παραγωγοί πάντως έδειξαν να το διαθέτουν. Και ο Αγγελος ο Σφακιανάκης που εκτίμησε το έργο μας, αλλά και ο Κορρές ο οποίος ήταν σε όλη τη διαδικασία στο studio. Δεν είναι άσχημο να ακούσεις κάτι από έναν άνθρωπο με τόσα ακόυσματα και τέτοιο έμπειρο αυτί. Εγω ήμουνα μουσικός 13 χρόνια πριν μπω στο studio. Δεν έχει καμία σχέση η φάση κατά την οποία παίζεις το όργανό σου δεξιά και αριστερά, με τον να πας σε ένα studio να γράψεις. Είναι άλλο πράγμα. Ενας δίσκος ανήκει σε πολλούς. Ανήκει και στον παραγωγό, και σε αυτόν που κάνει το εξώφυλο, και στον τεχνικό του ήχου, σ'αυτόν που κάνει το remix, και ο καθένας χρεώνεται την επιτυχία και την αποτυχία. Βέβαια εδώ ένας παραγωγός αναγκάζεται να τα κάνει όλα, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνει να είναι πουθενά πολύ καλός.

- Στην Ελλάδα τα πράγματα διαφέρουν λόγω των μεγεθών;

Βέβαια... Αλλες οι πωλήσεις εδώ, και άλλες οι πωλήσεις διεθνώς. Ενας παραγωγός Ελληνας θα αναγκαστεί να κάνει και λαικό, και pop, και rock, ε, δεν είναι δυνατόν να τα καταφέρνει σε όλα... Παρόλα αυτά όμως, βλέπουμε ότι από την άλλη ο Ελληνας μουσικός έχει γνώμη για τα πάντα. Εχει γνώμη για την ηχοληψία, για την παραγωγή, για το εξώφυλλο του δίσκου, για την προώθηση, για το video clip, πράγματα τα οποία ουδεμία σχέση έχουν μεταξύ τους, αλλά και με τις δυνατότητες του ίδιου να συνεισφέρει ουσιαστικά στο καθένα. Εφόσον υπάρχει άνθρωπος ειδικευμένος στον κάθε τομέα, έχει σπουδάσει αυτό, πρέπει να σέβεσαι την επιστήμη του άλλου... Είναι και θέμα αισθητικής, αλλά από τη στιγμή που επιλέγεις κάποιον και τον επιλέγεις γι'αυτό που είναι, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να δεχτείς και αυτό που κάνει.