“Οι ανεπιθύμητοι νεκροί” (“The Unwanted Dead”, 2022) είναι το πρώτο ιστορικό-αστυνομικό μυθιστόρημα του Chris Llloyd στη σειρά “Κατεχόμενο Παρίσι” (Occupied Paris) με ήρωα τον επιθεωρητή Εντί Ζιράλ και με φόντο την περίοδο της γερμανικής κατοχής στη γαλλική πρωτεύουσα∙ στην ίδια σειρά ακολούθησε το μυθιστόρημα “Paris Requiem” (2023), ενώ τον προσεχή Αύγουστο αναμένεται το “Banquet of Beggars”.
Παρίσι, Παρασκευή, 14 Ιουνίου 1940. Η μέρα που οι ναζί μπαίνουν στο Παρίσι, και γίνονται πρωτοσέλιδη είδηση ανά την υφήλιο. Ο επιθεωρητής της αστυνομίας Εντί Ζιράλ, επιζήσας του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου, παρακολουθεί τον κόσμο του να αλλάζει για πάντα, ανήμπορος να ελέγξει τη φρικιαστική τροχιά που έχει αρχίσει να διαγράφει η νέα πραγματικότητα. Υπάρχει όμως κάτι που μπορεί να κάνει: να βρει τον υπεύθυνο για τη δολοφονία τεσσάρων προσφύγων - των ανεπιθύμητων νεκρών, για τους οποίους κανείς δεν νοιάζεται, κανείς δεν προβάλλει αξιώσεις. Βλέποντας αβοήθητος καθώς ο κόσμος του αλλάζει για πάντα, ο ΕντΊ επικεντρώνεται στο ένα πράγμα που έχει απομείνει υπό τον έλεγχό του: να βρει όποιον είναι υπεύθυνος για τις δολοφονίες των νεκρών που κανείς δεν θέλει να διεκδικήσει. Για να καταφέρει να βρει τον ένοχο, πρέπει να κινηθεί προσεκτικά μεταξύ των δυνάμεων της Κατοχής και Αντίστασης. Ταυτόχρονα, αν θέλει να επιβιώσει, πρέπει να γίνει κάποιος άλλος.
Ο Chris Llloyd λέει ότι του κίνησε το ενδιαφέρον «πώς ένας αστυνομικός ντετέκτιβ θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά του και να διατηρήσει την προσήλωσή του παρά τις κακουχίες και τις καταστροφές του πολέμου». Ο χαρακτήρας του, ο αστυνομικός ντετέκτιβ Εντί Ζιράλ, είναι ένας συναισθηματικά σημαδεμένος βετεράνος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που έχει κάνει πολλά λάθη στη ζωή του. Όμως, προσπαθεί να διατηρήσει κάποια ανθρωπιά υπό τη νέα τάξη πραγμάτων. Η κατάσταση είναι η ευκαιρία του για λύτρωση για τα λάθη του παρελθόντος, αλλά είναι επίσης μια πιθανή κάθοδος στους αυτοκαταστροφικούς τρόπους της προηγούμενης ζωής του. Ο Εντί Ζιράλ δεν εμφανίζεται ούτε ως ένας τυπικός ήρωας δράσης ούτε ως αντιήρωας∙ είναι ένας χαρακτήρας με αδυναμίες σαν κι αυτές που όλοι μοιραζόμαστε, και αγωνίζεται να επιβιώσει σε αντίξοες συνθήκες.
Ας σημειωθεί επίσης ότι κλειδί για την επίλυση του εγκλήματος, πιο σωστά για τη δημοσιοποίηση των ναζιστικών εγκλημάτων στην κατεχόμενη Πολωνία, είναι ένα χειρόγραφο κρυμμένο σε ένα αμφιλεγόμενο έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας: το “Ταξίδι στην άκρη της νύχτας” του Λούι Φερντινάν Σελίν, που μπορεί γλωσσικά/αφηγηματικά να είναι αριστούργημα, ωστόσο αποτελεί συγχρόνως έναν αποκρουστικό χείμαρρο μισανθρωπισμού και αντισημιτισμού, συγγενικού ως προς αυτόν των ναζί.
Ο Chris Lloyd μεγάλωσε στο Κάρντιφ της Ουαλίας. Αφού σπούδασε ισπανικά και γαλλικά, πέρασε είκοσι τέσσερα χρόνια στην Καταλονία, κυρίως στη Βαρκελώνη. διδάσκοντας αγγλικά, εργαζόμενος σε εκπαιδευτικές εκδόσεις, μεταφράζοντας και ταξιδιωτικά. Έχει επίσης ζήσει στο Μπιλμπάο και στη Μαδρίτη, καθώς και στην Γκρενόμπλ της Γαλλίας, ερευνώντας το συχνά υποτιμημένο βάθος και την πολυπλοκότητα του κινήματος της Γαλλικής Αντίστασης. Σήμερα ζει στην πατρίδα του, την Ουαλία, και εργάζεται ως μεταφραστής. Εκτός από τη σειρά ιστορικών-αστυνομικών με τον Εντί Ζιράλ, είναι ο δημιουργός της σειράς με ηρωίδα την επικεφαλής της Ειδικής Μονάδας Δίωξης Οργανωμένου Εγκλήματος Elisenda Domènech, η οποία διαδραματίζεται στην Καταλονία.
Ο Chris Lloyd μιλάει αποκλειστικά στο Avopolis:
Ας ξεκινήσουμε με τον τίτλο. Ποιοι είναι οι "Ανεπιθύμητοι νεκροί” του μυθιστορήματος;
Με την αυστηρότερη έννοια, «ανεπιθύμητοι νεκροί» είναι οι τέσσερις πρόσφυγες που βρίσκονται δολοφονημένοι σε ένα σιδηροδρομικό φορτηγό και ο πέμπτος άνθρωπος που αυτοκτονεί. Όλα αυτά συμβαίνουν την ημέρα που οι Γερμανοί μπαίνουν στο Παρίσι και ούτε η γαλλική αστυνομία ούτε οι κατακτητές θέλουν αυτή την πρόσθετη επιπλοκή. Για να προσπαθήσει να διαλευκάνει τις δολοφονίες, ο Εντί θα πρέπει να αντιπαλέψει τους Γερμανούς και συγχρόνως τη δική του αστυνομία, που αμφότεροι θέλουν να κλείσει γρήγορα η υπόθεση.
Με μια ευρύτερη έννοια, «οι ανεπιθύμητοι νεκροί» είναι οι άνθρωποι από το παρελθόν του Εντί, που τον έχουν κάνει όπως είναι. Επηρεάστηκε από τις εμπειρίες του στον τελευταίο πόλεμο: οι φίλοι του που πέθαναν, τα αξιοθέατα που είδε και ο εξαναγκασμός να σκοτώσει άλλους νεαρούς επειδή φορούσαν διαφορετική στολή. Σε αυτό προστίθενται τα γεγονότα στη ζωή του Εντί από τον τελευταίο πόλεμο, όταν η ζωή του βγήκε εκτός ελέγχου. Όλοι αυτοί οι ανεπιθύμητοι νεκροί από το παρελθόν του βαραίνουν πολύ στο μυαλό του Εντί, έτσι αναζητά μια εξιλέωση γι' αυτούς ερευνώντας τους θανάτους των προσφύγων.
Το μυθιστόρημα πραγματεύεται τη ναζιστική κατοχή στο Παρίσι από τη σκοπιά ενός αστυνομικού της πόλης που προσπαθεί να κάνει τη δουλειά του σε αδύνατες συνθήκες. Πώς προέκυψε η ιδέα;
Κάτι που πάντα με γοήτευε από αυτή την περίοδο από αυτό τον τόπο είναι η λεπτή διάκριση μεταξύ αντίστασης και συνεργασίας με τον κατακτητή. Τι ήταν αυτό που διαφοροποιούσε το ένα ή το άλλο; Εάν κάποιος δούλευε σε ένα εργοστάσιο που κατασκεύαζε μηχανήματα για τη γερμανική πολεμική προσπάθεια, αυτό τον έκανε συνεργάτη; Ακόμα κι αν κράτησε κάποιος αυτή τη δουλειά μόνο και μόνο για να ταΐσει την οικογένειά του; Και τι ήταν η Αντίσταση; Αν τύπωνε κάποιος αντιστασιακές προκηρύξεις, αυτό τον έκανε περισσότερο ή λιγότερο μαχητικό από κάποιον που βοήθησε συμμαχικούς αεροπόρους ή εβραϊκές οικογένειες να δραπετεύσουν; Και αυτό, με τη σειρά του, ήταν περισσότερο ή λιγότερο αντίσταση από το να πιάσει κάποιος ένα τουφέκι στο χέρι;
Διάβασα μια στατιστική που υποστήριζε ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής το 3% του γαλλικού πληθυσμού αντιστάθηκε ενεργά και το 3% συνεργάστηκε ενεργά. Έχουμε δει τις ηρωικές ταινίες και διαβάσαμε για την αντίσταση και τη συνεργασία, αλλά ήθελα να μάθω πώς ήταν η ζωή για το υπόλοιπο 94%, που απλώς προσπάθησε να επιβιώσει και να τα βγάλει πέρα, να κάνει ουρά για ψωμί και να κρατήσει τη δουλειά του. Ήταν οι ιστορίες τους που ήθελα να πω. Και ίσως μια ακραία μορφή αυτού είναι ένας αστυνομικός ντετέκτιβ υπό ναζιστική κυριαρχία – πώς συμφιλιώνεται με τη διερεύνηση του καθημερινού εγκλήματος όταν γύρω του σκοτώνονται άνθρωποι κατά δεκάδες χιλιάδες, πόλεις βομβαρδίζονται ολοκληρωτικά; Είναι αναγκασμένος να κάνει τη δουλειά του σύμφωνα με τη μελωδία του Κατακτητή, συμπεριλαμβανομένου του να στρέφεται κατά των δικών του ανθρώπων; Πόσο μπορεί να το ανεχθεί και σε ποιο σημείο θα αντιδράσει; Επιστρέφουμε λοιπόν στη λεπτή διάκριση μεταξύ αντίστασης και συνεργασίας. Είναι αυτές οι ασαφείς γραμμές που ήθελα να εξερευνήσω μέσω του Εντί –και μέσω του τρόπου με τον οποίο αντιδρά σε αυτό– ενώ αφηγούμαι τις ιστορίες της ζωής των απλών ανθρώπων υπό την Κατοχή.
Η ιστορία σας θα μπορούσε να έχει τοποθετηθεί σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που βίωσε τη γερμανική κατοχή. Γιατί επιλέξατε το Παρίσι συγκεκριμένα ως καμβά της πλοκής;
Η αρχική ιδέα για τον Εντί και για τους “Ανεπιθύμητους νεκρούς” γεννήθηκε στο μυαλό μου χάρη στην έρευνα, αλλά ήταν η βαθύτερη έρευνα που έπρεπε να κάνω για να αναπτύξω την ιστορία που μου προκάλεσε εκπλήξεις. Σε μερικές περιπτώσεις, αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να αλλάξω την ιστορία που είχα αρχικά σχεδιάσει. Ένα από αυτά ήταν η παράξενη ιστορία για το πώς δημιουργήθηκε η Γκεστάπο στο Παρίσι – δύο αξιωματικοί της έφτασαν ινκόγκνιτο με δύο τζιπ και έκαναν απλώς check in σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, παρόλο που ο Χίτλερ τους είχε απαγορεύσει να πάνε εκεί. Αυτή η ανακάλυψη με προσανατόλισε σε ένα εντελώς νέο νήμα (της ιστορίας) που ήταν πολύ συναρπαστικό για να αγνοήσω. Οι απροσδόκητες ανακαλύψεις ήταν επίσης εξαιρετικά χρήσιμες για την προσθήκη ατμόσφαιρας στην ιστορία: οι Παριζιάνοι που πίστευαν ότι παρατηρούσαν το μπλακ άουτ σβήνοντας όλα τα φώτα αλλά αφήνοντας ένα κερί στο παράθυρο για να βρουν το δρόμο για το σπίτι τους το βράδυ ή μια σειρά από φήμες που έκαναν τον γύρο των πρώτων ημερών της Κατοχής, γίνονταν όλο και πιο περίεργες, πράγμα που σήμαινε ότι έπρεπε να δημιουργήσω έναν χαρακτήρα, τον γείτονα του Εντί, που τον παρασύρει συνεχώς στις σκάλες με τις πιο απίστευτες και εξωφρενικές εκδοχές της ιστορίας.
Από πολλές απόψεις, μια τέτοια εντατική έρευνα ήταν ίσως υπερβολική απόλαυση, καθώς έπρεπε συνεχώς να αναγκάζομαι να απομακρύνομαι από το αρχικό πλάνο και να συνεχίζω να προσθέτω στοιχεία. την ιστορία. Αλλά η πραγματική ευχαρίστηση της έρευνας ήταν να ανακαλύψω πόσα λίγα ήξερα για την περίοδο – η ανακάλυψη νέων πραγμάτων είναι πάντα συναρπαστική και συνέβαλε τόσο πολύ στην κατανόηση του Παρισιού εκείνη την εποχή και στο πώς προσέγγισα τους χαρακτήρες και την ιστορία.
Υπάρχει επίσης πάντα ένα καθήκον όταν διεξάγεις την έρευνα, με την πιο λεπτή σημασία της λέξης. Ενώ έψαχνα, έπεσα πάνω σε μια πινακίδα σε ένα δημοτικό σχολείο στο Pletzel αφιερωμένη στα παιδιά που στάλθηκαν στο Άουσβιτς και δεν επέστρεψαν ποτέ. Ήταν μια από εκείνες τις στιγμές που με συγκλόνισαν και με βοήθησαν να συνειδητοποιήσω τη μεγάλη ευθύνη που προϋπόθετε αυτό που προσπαθούσα να κάνω. Παρόλο που γράφω ένα αστυνομικό μυθιστόρημα για να ψυχαγωγήσω τους αναγνώστες, ένιωθα όλο και περισσότερο ότι είχα καθήκον να διατηρήσω σεβασμό για την περίοδο, την ιστορία και τους ανθρώπους της, να την εξερευνήσω όσο πιο ειλικρινά μπορούσα από αυτή την απόσταση και να καταστήσω βέβαιο ότι η ιστορία τους δεν θα ξεχαστεί.
Γράφετε ότι όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Παρίσι, τα 2/3 του πληθυσμού τράπηκαν σε φυγή. Μόνο οι γέροι και οι φτωχοί δεν κατάφεραν να ξεφύγουν. Και οι μπάτσοι. «Το Παρίσι ήταν ακόμα εκεί, αλλά δεν ήταν το Παρίσι…»
Για τους ανθρώπους που έμειναν πίσω στο Παρίσι, η πόλη άλλαξε πέρα από κάθε μέτρο με πάρα πολλούς τρόπους. Εκτός από τη φρίκη ενός νέου καθεστώτος, ειδικά όπως το ναζιστικό σύστημα, που επέβαλε στον πολιτισμό τους και τις αυξανόμενες κακουχίες που έπρεπε να υπομείνουν, οι Παριζιάνοι έπρεπε επίσης να αντιμετωπίσουν ένα σωματικό χτύπημα στην ίδια την ουσία του Παρισιού. Αναδύθηκε μια συγκεκριμένη κάστα κατοχικών αξιωματούχων και Παριζιάνων συνεργατών, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν και καταπίεζαν τους συμπατριώτες τους τους. Οι ναζί εξανάγκασαν τον κόσμο να βάλει τα ρολόγια μια ώρα μπροστά (ώρα Γερμανίας) από την πρώτη μέρα, οπότε το φως στην πόλη όταν οι άνθρωποι σηκώνονταν και τελείωναν τη δουλειά ήταν διαφορετικό, ήταν λάθος για τους ντόπιους. Ο γαλλικός στρατός που υποχωρούσε, είχε βάλει φωτιά σε αποθήκες καυσίμων έξω από την πόλη, κι έτσι μια μαύρη αιθάλη κρεμόταν στον αέρα, κολλούσε στα ρούχα των ανθρώπων και τους έκανε να νιώθουν διαρκώς νευριασμένοι. Εξαιτίας της καύσης των καυσίμων, τα πουλιά εξαφανίστηκαν ή πέθαναν από τις αναθυμιάσεις, οπότε δεν ακουγόταν το παραμικρό κελάηδημα. Δεν κυκλοφορούσαν σχεδόν καθόλου αυτοκίνητα και λεωφορεία στους δρόμους, έτσι για πρώτη φορά οι Παριζιάνοι μπορούσαν να ακούσουν τον Σηκουάνα να κυλάει μέσα στην πόλη, αλλά δεν ήταν ένας παρήγορος ήχος. Επιβλήθηκε απαγόρευση κυκλοφορίας, στήθηκαν φυλάκια στους δρόμους και στρατιώτες έλεγχαν έγγραφα και ταυτότητες, αναρτήθηκαν δημόσια πινακίδες σε γερμανική γοτθική γραφή, και τα καφέ γέμισαν με γκρι στολές. Τα κτίρια παρέμεναν όρθια, αλλά όλα όσα έκαναν το Παρίσι την πόλη που ήταν, είχαν ξαφνικά χαθεί. Ήταν το Παρίσι, αλλά με την ψυχή του ξεριζωμένη.
Ο ήρωάς σας, ο αστυνομικός ντετέκτιβ Εντί Ζιράλ, είναι βετεράνος του ‘Α Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πόλεμος των αερίων του είχε προκαλέσει σοβαρά ψυχολογικά τραύματα, έτσι δεν είναι;
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε μόνιμα τραύματα στον Εντί, πολλά από τα οποία δεν έβλεπε ή δεν συνειδητοποιούσε για καιρό. Αμέσως μετά από εκείνον τον πόλεμο, παντρεύτηκε μια νεαρή νοσοκόμα που τον φρόντιζε και απέκτησαν έναν γιο, αλλά δεν μπορούσε να προσαρμοστεί στην καθημερινή ζωή. Οι αναμνήσεις του από τον πυροβολισμό, τα αξιοθέατα που είδε, τους καλύτερους φίλους του που σκοτώθηκαν στο πλευρό του και τη δολοφονία ενός Γερμανού αξιωματικού για να επιβιώσει, όλα αυτά άφησαν το στίγμα τους. Στη δεκαετία του 1920, η ζωή του βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση: έπαιρνε ναρκωτικά, δούλευε νυχθημερόν σε τζαζ κλαμπ, παράλληλα με τη δουλειά του ως αστυνομικός. Θεωρείτο σκληρός αστυνομικός, έπαιρνε αποφάσεις και διέπραξε πράξεις με τις οποίες πάλευε να ζήσει. Μεταξύ των χειρότερων από αυτές, ήταν η επιλογή του να παρατήσει τη σύζυγο και τον γιο του. Θεωρούσε (για να καθησυχάζει τις τύψεις του) ότι το έκανε να τους γλιτώσει, για να μην τους παρασύρει στην πτώση του. Ήταν μια απόφαση για την οποία δεν μετάνιωσε ποτέ, αλλά δεν μπορούσε και να ζήσει μετά από αυτήν. Κλείστηκε στον εαυτό του, έκανε τη δουλειά του και καθόταν μόνος στο σπίτι… μέχρι που οι ναζί κατέλαβαν την πόλη του, και συνειδητοποίησε ότι θα έπρεπε να επιστρέψει στον παλιό σκληρό εαυτό του για να επιβιώσει στις νέες συνθήκες.
Επικρίνετε επίσης τη συνεργασία τμημάτων των γαλλικών αρχών (πολιτικοί, αστυνομικοί, κλπ.) με τους ναζί. Τι ανακαλύψατε για αυτό το γεγονός μέσα από την ιστορική σας έρευνα;
Δεν ήταν πραγματικά πρόθεσή μου να ασκήσω κριτική, αλλά να καταγράψω το χρονικό. Είναι αδύνατο για μένα να ξέρω πώς θα αντιδρούσα στην Κατοχή, οπότε δεν μπορώ να κρίνω, αλλά αντίθετα προσπαθώ να κοιτάξω τις ιστορίες που συνέβησαν. Αυτό αναπόφευκτα με κάνει να γράψω για τις ενέργειες ορισμένων γαλλικών αρχών εκείνης της εποχής, πολλές από τις οποίες δεν μιλούσαν για χρόνια μετά τον πόλεμο.
Μια από τις ανακαλύψεις που με εξέπληξε ήταν ο βαθμός στον οποίο οι ναζί χρησιμοποίησαν τη γαλλική αστυνομία και άλλα ιδρύματα για να κάνουν τη δουλειά τους γι' αυτούς. Πολύ συχνά, ανάγκαζαν την αστυνομία να ενεργήσει εναντίον του γαλλικού λαού για τους σκοπούς των κατακτητών. Φυσικά, υπήρχαν άτομα που το έκαναν αυτό με μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό προθυμίας. Η (σημ: δωσιλογική) κυβέρνηση του Βισύ (Vichy), επίσης, ήταν μια ευρεία και πολυπληθής ομάδα ανθρώπων, με μερικά μέλη που ήταν πολύ φιλοναζί και πρόθυμοι να συνεργαστούν με τον Κατακτητή. Αυτό οδήγησε επίσης στη δημιουργία της Milice, της ακροδεξιάς παραστρατιωτικής αστυνομίας του Vichy που καταδίωκε τους συμπολίτες τους.
Ίσως αυτό που πραγματικά με εξέπληξε περισσότερο ήταν η χρήση των γαλλικών εγκληματικών συμμοριών από τους ναζί για να κάνουν πολλές από τη βρώμικη δουλειά τους για αυτούς. Οι συμμορίες αυτές δραστηριοποιήθηκαν τελικά στο κυνήγι μελών της Αντίστασης και Εβραίων δραπετών.
Ταυτόχρονα, ανακαλύψατε κάτι πραγματικά ενδιαφέρον για την ιστορία της Γαλλικής Αντίστασης;
Πριν από πολλά χρόνια, έγραψα τη διατριβή μου για τη Γαλλική Αντίσταση, και ένα από τα πράγματα που με γοήτευσε περισσότερο ήταν το επίπεδο της ανισότητας και της δυσπιστίας μεταξύ των διαφόρων ομάδων και δικτύων. Υπήρχαν δίκτυα με πολιτικές απόψεις που κυμαίνονταν από την άκρα αριστερά έως την άκρα δεξιά, και όλα τα σημεία ενδιάμεσα, οπότε ήταν αναπόφευκτο ότι δεν επρόκειτο ποτέ να συμφωνήσουν μεταξύ τους. Οι μεταξύ τους διαφορές αφορούσαν και το τι ακριβώς θεωρούσε ο καθένας τους «αντίσταση». Για κάποιους σήμαινε το να τυπώνουν προκηρύξεις, να κρύβουν όπλα, να προσπαθούν να κερδίσουν τη λαϊκή υποστήριξη όταν για να ξεσηκωθούν ενάντια στους ναζί όταν θα αποβιβάζονταν οι Σύμμαχοι. Για άλλους, ήταν άμεση δράση και μεμονωμένες πράξεις δολιοφθοράς και δολοφονίας, ανεξάρτητα από τα αντίποινα που έλαβαν οι κατακτητές. Πολλές φορές, αυτές οι ομάδες εμφανίζονταν να δρουν η μία εναντίον της άλλης όσο και εναντίον των κατακτητών. Ένας άλλο πεδίο διαμάχης καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, ήταν το σύστημα διακυβέρνησης στη Γαλλία όταν οι ναζί θα είχαν πια εκδιωχθεί, κάτι που οδήγησε σε ανταγωνισμούς για την εξουσία, καθώς κάθε ομάδα προσπαθούσε να κερδίσει την υπεροχή.
Όλα αυτά μου έμειναν (από την εποχή της διατριβής μου), και όταν αποφάσισα να γράψω ιστορίες που διαδραματίζονται εκείνη την περίοδο, η περαιτέρω έρευνα μού δίδαξε πολλά άλλα πράγματα που με εξέπληξαν. Ειδικά η γενναιότητα των ατόμων, οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν και οι αποφάσεις που αναγκάστηκαν να λάβουν . Με συγκίνησαν επίσης οι ηλικίες και οι ζωές απλών ανθρώπων που εμπλέκονταν στην αντίσταση, από εφήβους μέχρι ηλικιωμένους, άνδρες και γυναίκες με παιδιά, εργάτες εργοστασίων και δασκάλους, σιδηροδρομικούς και δικηγόρους, ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Αυτή η κοινωνική ιστορία της εποχής είναι που πάντα με ενδιέφερε περισσότερο από μάχες και συνθήκες.
Υποσυνείδητα ή όχι, είχατε κάποιο μοντέλο όταν δουλεύατε τον χαρακτήρα του Εντί Ζιράλ; Ίσως ένα είδος Φίλιπ Μάρλοου στο κατεχόμενο Παρίσι; Την ίδια στιγμή, μου έρχεται στο μυαλό και ο ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, ήρωας των ιστορικών-αστυνομικών του Philip Kerr...
Είχα μοντέλα, αλλά στην πραγματικότητα δεν προέρχονταν από τη λογοτεχνία. Πριν από χρόνια, γνώρισα δύο πρώην αγωνιστές της Αντίστασης και ήταν πολύ δυσάρεστα άτομα. Η εμπειρία με συγκλόνισε: Ήμουν νέος και ήθελα να τους σκέφτομαι ως ήρωες… ή τουλάχιστον να ανταποκρίνονται στην ιδέα μου για τους ήρωες. Και νομίζω ότι αυτό είναι το σημαντικό που μου έμεινε από αυτή τη γνωριμία. Φυσικά, ήταν ήρωες, είχαν κάνει ηρωικές πράξεις, αλλά δεν ήταν η κλασική ιδέα ενός ήρωα, και ίσως το κόστος του ηρωισμού τους και η εποχή στην οποία είχαν ζήσει είχε διαμορφώσει τον χαρακτήρα τους. Μου έμαθε ότι οι ήρωες δεν είναι απαραίτητα άνθρωποι που θα θεωρούσαμε καλούς, και το αντίστροφο: οι ωραίοι άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα ήρωες. Με αυτή την αντίληψη δημιούργησα τον Εντί – αυτή την ιδέα ότι ένα άτομο μπορεί να έχει θεμελιωδώς ελαττώματα ή να φέρει σημάδια από τις εμπειρίες του, ότι έχει αμφιβολίες και αδυναμίες, ότι είναι ατελές και λανθάνει, αλλά και από αυτά μπορεί να προκύψει ο ηρωισμός. Ομοίως, η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι ο ίδιος ηρωισμός μπορεί επίσης να τους επηρεάσει ως ανθρώπους.
Έχω διαβάσει ότι σας αρέσουν οι κλασικοί συγγραφείς αστυνομικών, όπως η -η σαιξπηρική- Josephine Tey και η Agatha Christie, και οι μάστορες του νουάρ, όπως ο Raymond Chandler και ο Dashiell Hammett. Θέλετε να μιλήσετε για τον αντίκτυπό τους στη λογοτεχνία σας;
Ως συγγραφείς, πάντα μαθαίνουμε περισσότερα για την τέχνη μας από άλλους συγγραφείς και θα πρέπει να παραμένουμε πάντα ανοιχτοί. Μεγάλωσα διαβάζοντας συγγραφείς αστυνομικών της «χρυσής εποχής», όπως η Agatha Christie, η Margery Allingham, η Patricia Highsmith και η Josephine Tey, που με δίδαξαν το στήσιμο της δομής και την ανάγκη για ακρίβεια. Οι Αμερικανοί σκληροτράχηλοι συγγραφείς όπως ο Chandler και ο Hammett άνοιξαν τα μάτια μου στην ομορφιά της γλώσσας και στην παρατήρηση του χαρακτήρα. Ως συγγραφέας ιστορικού εγκλήματος, νομίζω ότι επηρεάστηκα περισσότερο από την “Κόρη του Χρόνου” της Josephine Tey (σημ: στα ελληνικά εκδόσεις Gutenberg, 2019, μτφρ. Στράτος Μυρογιάννης), η οποία αμφισβήτησε το ιστορικό αρχείο που επικρατούσε την εποχή του Ριχάρδου Γ' και τη δολοφονία των πριγκίπων στον Πύργο, προσθέτοντας έτσι στην ιστορική συζήτηση. Όσον αφορά τους σύγχρονους συγγραφείς, στα έργα των οποίων οι αιτίες και οι συνέπειες είναι ίσως πιο σημαντικές από τους μηχανισμούς του ίδιου του εγκλήματος και την αποκάλυψη του δολοφόνου, θα έλεγα ότι συγγραφείς όπως ο Robert Harris, ο Ian Rankin, ο Philip Kerr και πολλοί Σκανδιναβοί συγγραφείς είχαν τη μεγαλύτερη επιρροή στη γραφή μου.
Είχατε επίγνωση ορισμένων παραλληλισμών με τη σημερινή εποχή όταν γράφατε το βιβλίο σας; Γράφετε για Πολωνούς και άλλους πρόσφυγες που κατέφυγαν στο Παρίσι και αντιμετώπισαν τον ρατσισμό των ντόπιων δεξιών. Ανησυχείτε για την άνοδο της ακροδεξιάς στη σύγχρονη Ευρώπη;
Αυτό είναι ένα τεράστιο ερώτημα. Νομίζω ότι όταν γράφεις ιστορική μυθοπλασία, είναι δύσκολο να μην βρεις παραλληλισμούς με το παρόν. Ή τουλάχιστον πράξεις, συμπεριφορές και γεγονότα που έχουν απήχηση σήμερα. “Οι ανεπιθύμητοι νεκροί” ασχολούνται με τον ναζισμό και τους πρόσφυγες, και σήμερα βλέπουμε πάρα πολλές περιπτώσεις ανόδου της ακροδεξιάς ως αντίδραση στην προσφυγική κρίση. Επομένως υπάρχουν παραλληλισμοί. Στην περίπτωση των σημερινών προσφύγων, η αντίδραση στις προσφυγικές κρίσεις από τον ανεπτυγμένο κόσμο –και ο ρόλος μας στη δημιουργία τους– δεν είναι κάτι για το οποίο μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι. Ο αποδιοπομπαίος τράγος και η δαιμονοποίηση των προσφύγων από λαϊκιστές πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης και η έλλειψη ενσυναίσθησης για τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους
–πράγμα που απαιτεί τεράστιο θάρρος– είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίσει και να μας εξοργίσει όλους. Όταν εξετάζουμε την ιστορική περίοδο για την οποία γράφω, βλέπουμε τα ίδια πολωμένα μοτίβα στάσεων απέναντι στους πρόσφυγες όπως βλέπουμε σήμερα. Στις δεκαετίες του 1930 και του 1940, όταν υπήρχαν πρόσφυγες που έφευγαν από τη ναζιστική κατοχή σε όλη την Ευρώπη, υπήρχαν πολιτικοί και εφημερίδες –και απλοί άνθρωποι στους δρόμους– που ένιωθαν ότι δεν είχαν καμία υποχρέωση να τους βοηθήσουν ή να τους καλωσορίσουν, που θα τους γύριζαν ευχαρίστως την πλάτη. Το να βλέπουμε τα ίδια μοτίβα να συνεχίζουν να υπάρχουν ογδόντα χρόνια αργότερα είναι βαθιά οδυνηρό, και ακόμη ένα παράδειγμα της αδυναμίας μας να διδαχθούμε από την ιστορία.
Το ιστορικό-αστυνομικό μυθιστόρημα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στις μέρες μας. Πού το αποδίδετε; Ποιους άλλους συγγραφείς του είδους ξεχωρίζετε;
Ενδεχομένως οφείλεται στους παραλληλισμούς για τους οποίους μίλησα παραπάνω. Η τοποθέτηση ενός αστυνομικού μυθιστορήματος σε μια ιστορική περίοδο είναι ένας τρόπος προσπάθειας κατανόησης και εξήγησης μιας άγνωστης εποχής μέσω ενός οικείου τύπου αφήγησης. Μετατρέποντας μια παγκόσμια ιστορία σε μια μεμονωμένη ιστορία, γίνεται πιο διαχειρίσιμη, πιο άμεσα σχετιζόμενη με το σήμερα και πιθανώς πιο κατανοητή. Στην περίπτωσή μου, γράφω για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ναζισμό, την Κατοχή του Παρισιού, την Αντίσταση και τη Συνεργασία, θέματα που θέτουν τα δικά τους ερωτήματα. Νομίζω ότι αισθανόμαστε μια νοσηρή γοητεία με τις χειρότερες υπερβολές της ανθρώπινης φύσης. Το έγκλημα συνδέεται με αυτό, ενώ η ιστορική εποχή παρέχει έναν έτοιμο κόσμο και αποκαλύπτει μια πτυχή της ιστορίας που ίσως δεν είναι γνωστό στον αναγνώστη. Η εποχή για την οποία γράφω ήταν μια εποχή που αποκάλυψε το βάθος της απανθρωπιάς, μια εποχή που είδε τον ασυγκράτητο λαϊκισμό, το μίσος και τις διακρίσεις να κερδίζουν τη λογική, την ενσυναίσθηση και την καλοσύνη – προκάλεσε τις πιο φρικτές πράξεις στην πρόσφατη ιστορία. Οι συνθήκες που δημιούργησαν αυτό το κακό είναι πάντα εδώ, επομένως μας αρέσει να κοιτάμε προς τα πίσω, έχοντας τη σχετική ασφάλεια της σημερινής προοπτικής. Αλλά πρέπει επίσης να υπάρχει ελπίδα –στη ζωή και στη μυθοπλασία– και η περίοδος το παρέχει επίσης. Ξέρουμε πώς τελείωσε – τελικά, θεωρητικά τουλάχιστον, το καλό θριάμβευσε απέναντι στο κακό. Νομίζω ότι αυτό είναι που αναζητούμε στην ιστορική αστυνομική μυθοπλασία: η τέλεια ιστορία, το κακό που νικιέται από το καλό –σε όλες τις πιθανές εκδοχές–, μαζί με μια γεύση από μια περίοδο για την οποία ίσως γνωρίζουμε λίγα και θέλουμε να μάθουμε περισσότερα.
Υπάρχουν πάρα πολλοί συγγραφείς που γράφουν για το παρελθόν τους οποίους εκτιμώ. Όσον αφορά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ξεχώριζα τον Philip Kerr και τον David Downing. Ο Robert Harris είναι ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς ιστορικών μυθιστορημάτων, ο οποίος έχει την ικανότητα να γράφει αυθεντικά και ελκυστικά για μια σειρά διαφορετικών εποχών. το ίδιο ισχύει και για τον Andrew Taylor.
Τι πιστεύετε ότι μπορεί να προσθέσει το ιστορικό μυθιστόρημα στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε το παρελθόν;
Η ιστορική μυθοπλασία αντιστοιχεί συχνά στο άνοιγμα της πύλης. Ως αναγνώστης, ξέρω ότι υπάρχουν πολλές περίοδοι στην ιστορία τις οποίες δεν γνωρίζω σχεδόν καθόλου. Οφείλω επίσης να ομολογήσω ότι είναι απίθανο να ασχοληθώ με ένα πολύ εξειδικευμένο μη μυθοπλαστικό βιβλίο για μια εποχή που δεν ξέρω – δεν είμαι σίγουρος πόσα θα αντλούσα από αυτό χωρίς προηγούμενη γνώση ή πόσα είμαι έτοιμος να δεσμευτώ σε αυτό. Εδώ μου ανοίγει αυτή την προοπτική το ιστορικό μυθιστόρημα. Τουλάχιστον, ξέρω ότι θα απολαύσω μια ιστορία, και πέρα από αυτό, είναι περισσότερο από πιθανό να ανακαλύψω μια περίοδο και έναν τόπο που δεν ήξερα και να αναπτύξω ενδιαφέρον για αυτά. Είναι αμέτρητες οι φορές που διάβασα ένα ιστορικό μυθιστόρημα και στη συνέχεια ήθελα να ανακαλύψω περισσότερα για μια εποχή ή μια ιστορική προσωπικότητα. Αυτή, για μένα, είναι η δύναμη του ιστορικού μυθιστοριογράφου – σκοπός μας είναι να ψυχαγωγήσουμε, να ενημερώσουμε και να εκπαιδεύσουμε. Γράφουμε για ένα παρελθόν που μπορεί εύκολα να ξεχαστεί με έναν ψυχαγωγικό τρόπο που το κρατά ζωντανό. Εκτός από αυτό, μπορούμε επίσης να προσθέσουμε στη συζήτηση για την ιστορία και να αμφισβητήσουμε τις αντιλήψεις και τις παρανοήσεις που υπάρχουν. Ο άλλος τομέας όπου πιστεύω ότι η ιστορική μυθοπλασία προσθέτει στην κατανόησή μας (του παρελθόντος), είναι ότι ως μυθιστοριογράφοι εστιάζουμε σε μεμονωμένες ιστορίες. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της επικρατούσας ιστορίας ασχολείται με τη μεγάλη ιστορία –βασιλιάδες και βασίλισσες, μάχες και συνθήκες–, (οι ιστορικοί μυθιστοριογράφοι) έχουμε μια ισχυρή τάση να εξετάζουμε τις ζωές των απλών ανθρώπων, τις καθημερινές ιστορίες που ανατρέπονται από ένα εξαιρετικό γεγονός, την απόλυτη παγκόσμια ιστορία μέσα από μια ιστορία που θα μπορούσε να έχει συμβεί μόνο σε εκείνο το μέρος εκείνη την εποχή. Συχνά είναι αυτά τα θέματα που αλληλεπιδρούν με τον σημερινό αναγνώστη, καθώς αναρωτιόμαστε πώς θα μπορούσαμε να συμπεριφερθούμε κάτω από αυτές τις συνθήκες.
“Οι ανεπιθύμητοι νεκροί είναι το πρώτο σας μυθιστόρημα στη σειρά “Κατεχόμενο Παρίσι” με ήρωα τον επιθεωρητή Εντί Ζιράλ. Θα μας πείτε δύο λόγια και για τα δύο επόμενα, το “Paris Requiem” και το “Banquet of Beggars”;
Το δεύτερο βιβλίο διαδραματίζεται λίγους μήνες μετά τους “Ανεπιθύμητους νεκρούς”, το φθινόπωρο του 1940. Η πρόσοψη του καλοκάγαθου κατακτητή που είχαν προσπαθήσει να προωθήσουν οι Γερμανοί άρχιζε να καταρρέει. Βλέπαμε τα πρώτα σημάδια της ευθραυστότητας και της ωμότητας των κατακτητών και τις αρχικές απόπειρες αντίστασης των Γάλλων. Σε αυτό το σκηνικό, Γάλλοι κρατούμενοι εξαφανίζονται από τη φυλακή Fresnes στο Παρίσι και ο Εντί πρέπει να προσπαθήσει να ανακαλύψει τι συμβαίνει. Την ίδια στιγμή, μια πρώην ερωμένη του επιστρέφει στη ζωή του για να του ζητήσει να βρει τον γιο της, έναν Σενεγαλέζο στρατιώτη του γαλλικού στρατού που αγνοείται. Όλα αυτά θα φέρουν τον Εντί σε αντιπαράθεση με τις διάφορες φατρίες των κατακτητών. Και τα δύο σκέλη της ιστορίας είναι εμπνευσμένα από πραγματικά γεγονότα.
Το “Banquet of Beggars” εκτυλίσσεται τα Χριστούγεννα του 1940, όταν το σιτηρέσιο είναι ελάχιστο και η πείνα αρχίζει να θερίζει, σε έναν από τους πιο κρύους χειμώνες του εικοστού αιώνα. Ένας μαυραγορίτης βρίσκεται δολοφονημένος, με όλο το κλεμμένο απόθεμά του. Ο Εντί ανησυχεί για τις συμμορίες της μαύρης αγοράς και τη συμπαιγνία τους με τους ναζί, οπότε πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στην έρευνά του. Αυτό επιδεινώνεται όταν ένας νεαρός κομμουνιστής ακτιβιστής κλέβει το όπλο του και απειλεί να σκοτώσει έναν Γερμανό, αναγκάζοντας τον Εντί να περπατήσει σε τεντωμένο σκοινί ανάμεσα στους ντόπιους και τους κατακτητές, που απειλούν με αντίποινα.
Αυτήν τη στιγμή αρχίζω να γράφω το τέταρτο βιβλίο της σειράς. Έκανα την αρχική έρευνα και μόλις πέρασα μια εβδομάδα στο Παρίσι, βρίσκοντας στοιχεία για την ιστορία και εξερευνώντας τις τοποθεσίες όπου θα διαδραματιστεί. Θα ασχολείται με την ευρεία κλοπή όχι μόνο έργων τέχνης από τους ναζί, αλλά και αναντικατάστατων βιβλίων, και την ολέθρια επίδραση που είχαν αυτά τα εγκλήματα στον πολιτισμό μας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Κι εγώ.
Chris Lloyd, Οι ανεπιθύμητοι νεκροί
Μεταίχμιο, 2024
Μετάφραση: Βασίλης Κοντόπουλος
σελ. 520
