Η Σικελή Κριστίνα Κασάρ Σκάλια (Cristina Cassar Scalia) θεωρείται μια από τις κορυφαίες συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων στην Ιταλία. Τα οκτώ έως τώρα βιβλία της, με ηρωίδα την αστυνομική διευθύντρια Τζοβάνα Βανίνα Γκουαράζι, έτυχαν θερμής υποδοχής από την κριτική και έχουν γνωρίσει πολύ μεγάλη επιτυχία. Αρχής γενομένης με τη “Μαύρη Άμμο” (Sabbia Nera), που εκδόθηκε το 2018 και ξεπέρασε τα 120.000 αντίτυπα σε πωλήσεις. Η σειρά πρόκειται να μεταφερθεί στην τηλεόραση από τους δημιουργούς της σειράς του Επιθεωρητή Μπονταλμπάνο του μεγάλου Αντρέα Καμιλέρι.
Το ιταλικό νουάρ, ειδικά τους συγγραφείς που καταπιάνονται με τα προβλήματα της Σικελίας, βαραίνει πάντα η σκιά του Λεονάρντο Σάσα (Leonardo Sciascia): ειδικά το μυθιστόρημά του ''Η μέρα της κουκουβάγιας'' (1961), που μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο από τον Νταμιάνο Νταμιάνι. Ο Σάδα εξερεύνησε -με τόλμη και μεγάλο προσωπικό ρίσκο την εποχή εκείνη- τις διασυνδέσεις πολιτικής εξουσίας (κυρίως της Χριστιανοδημοκρατίας) και οργανωμένου εγκλήματος (Κόζα Νόστρα στα σικελικά συμφραζόμενα), θεωρώντας ακριβώς αυτές τις διασυνδέσεις ως τη βασική αιτία για τα τεράστια κοινωνικά προβλήματα και τις έντονες κοινωνικές αντιθέσεις που μαστίζουν τη Σικελία και εν γένει τον ιταλικό Νότο. Στην παράδοση αυτή τοποθετείται η αστυνομική λογοτεχνία της Κριστίνα Κασάρ Σκάλια, η οποία είναι εξίσου επηρεασμένη και από τον Κάρλο Λουκαρέλι (Carlo Lucarelli), δημιουργό της “Τριλογίας του φασισμού”.
Το στόρι: H πόλη της Κατάνια θάβεται κάτω από μια βροχή στάχτης, που ξερνά η Αίτνα. Το σώμα μιας γυναίκας που έχει μουμιοποιηθεί από τον χρόνο βρίσκεται στην εγκαταλειμμένη πτέρυγα μιας επιβλητικής βίλας στις πλαγιές του ηφαιστείου. Η βίλα είναι σχεδόν ακατοίκητη από το 1959, μόνο ο Άλφιο Μπουράνο, ανιψιός του παλιού ιδιοκτήτη, μένει περιστασιακά σε κάποια δωμάτια.
Η αστυνομική υποδιευθύντρια Τζοβάνα Βανίνα Γκουαράζι καλείται εσπευσμένα στον τόπο του μακάβριου ευρήματος. Η Βανίνα θα χρειαστεί τη βοήθεια του συνταξιούχου αστυνόμου Μπιάτζο Πατανέ. Οι αναμνήσεις του ηλικιωμένου άντρα θα την οδηγήσουν στο μέρος όπου άρχισαν όλα: έναν διάσημο οίκο ανοχής της δεκαετίας του 1950, τον περίφημο Οίκο Βαλεντίνο. Αλλά η Βανίνα σύντομα θα συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει να κάνει με μια ιστορία θαμμένη στο παρελθόν. Τα ματωμένα ίχνη που ακολουθεί οδηγούν σε έναν δολοφόνο που κυκλοφορεί ελεύθερος.
Η ”Μαύρη άμμος” διαθέτει καταρχάς έναν εξαιρετικό αφηγηματικό ρυθμό, γεμάτο εναλλαγές και ανατροπές, έναν ρυθμό που η συγγραφέας διευθύνει όμοια με μαέστρο σε μορρικονική ορχήστρα. Η αφήγηση, όπως και η μουσική, δομείται σε διαδοχικές στρώσεις. Πίσω από την κύρια υπόθεση που καλείται να εξιχνιάσει η αστυνομική διευθύντρια, παραμονεύει μια δεύτερη πλοκή, ένα μυστήριο μέσα στο μυστήριο, που διατρέχει την αφήγηση και είναι συνυφασμένη με αυτήν∙ μια μυστική και οδυνηρά οικεία -για τους Σικελούς- ιστορία, που οδηγεί σε διπλή αντιστροφή της βασικής πλοκής.
Η Βανίνα Γκουαράζι θα αναγκαστεί να ανοίξει ξανά μια υπόθεση που είχε ήδη κλείσει πριν από πενήντα χρόνια - αλλά ταυτόχρονα θα παγιδευτεί σε ένα έγκλημα το οποίο η πλοκή αποσιωπά∙ ένα έγκλημα πιο λεπτό και σιωπηλό, που την αφορά ιδιωτικά, που την κάνει θύμα και δήμιό της ταυτόχρονα, ανακριτή και ομολογημένο δράστη, δεσμοφύλακα και κρατούμενη. Μια υπόθεση που παραμένει άλυτη στη συνείδησή της, με δύο πτώματα, που η Βανίνα κουβαλάει κρυφά μέσα της. Δύο άβολοι θάνατοι, ένας πραγματικός και ένας συμβολικός, που σφραγίστηκαν πίσω από την κλειστή πόρτα της προηγούμενης ζωής της στο Παλέρμο και που την ανάγκασαν σε πρόωρη απόδραση από τη σικελική πρωτεύουσα. Αριστοτεχνικό το διπλό παιχνίδι αυτών των δύο πλοκών, που σαν τεταμένο τόξο κρατά τον αναγνώστη στην εναγώνια προσμονή από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα.
Η Βανίνα θα πρέπει λοιπόν να αντιμετωπίσει το παρελθόν της, ένα δύσκολο παρελθόν, που συνδέεται με τη δράση της ναπολιτάνικης Καμόρα. Οι αγώνες δολοφονημένων δικαστικών που τα τόλμησαν με σθένος να αντιμετωπίσουν το οργανωμένο έγκλημα στη Σικελία και αλλού, όπως ο Μπορσελίνο ή ο Φαλκόνε, ρίχνουν τη σκιά του στην υπόθεση. Ο φόβος της απώλειας της ζωής της Βανίνας και των πιο κοντινών της προσώπων στα χέρια της μαφίας επανέρχεται. Σε αυτό οφείλεται και η φυγή της από το Παλέρμο, πρώτα στο Μιλάνο και μετά στην Κατάνια, όπου ανέλαβε τα καθήκοντα το ρόλο του αναπληρωτή αστυνομικού επιτρόπου του τοπικού αστυνομικού τμήματος.
Ως χαρακτήρας, η Βανίνα παρουσιάζεται αποφασιστική, και νευρική∙ καπνίζει, αγαπά τις παλιές ταινίες, λατρεύει το καλό φαγητό αλλά δεν ξέρει να μαγειρεύει (στο βιβλίο αφθονούν οι τοπικές συνταγές, ραβιόλι α λα σισιλιάνα και τα ρέστα, και μου τρέχουν τα σάλια). Γύρω της έχει συστήσει μια ομάδα αστυνομικών και λοιπών συνεργατών που της είναι αφοσιωμένοι και την υποστηρίζει στις έρευνές της. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους χαρακτήρες παραπέμπουν σε παλιότερους κινηματογραφικούς ή λογοτεχνικούς ήρωες: για παράδειγμα, ο αστυνόμος Μπιάτζο Πατανέ κλείνει το μάτι στους ήρωες του Καμιλέρι, η βιβλιοφάγος επιθεωρήτρια Μπονατσόλι στις ηρωίδες της Πατρίτσια Χάισμιθ, ο αρχιφύλακας Άντζελο Μάντζο είναι σχεδιασμένος στα πρότυπα του Μπαντ Σπένσερ, ο επιθεωρητής Καρμέλο Σπανό μοιάζει με φιγούρα βγαλμένη από ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού (ίσως από τους “Βιτελόνι” του Φελίνι), ο συμβολαιογράφος Αρτούρο Ρένα μοιάζει με κακέπτυπο του Μάρλον Μπράντο στον “Νονό”, γίνονται αναφορές στον επιθεωρητή Μαιγκρέ του Ζορζ Σιμενόν, στις ταινίες του Ντάριο Αρζέντο και στο “Σινεμά ο Παράδεισος” του Τζουζέπε Τορνατόρε, με την αριστουργηματική μουσική του Ένιο Μορικόνε.
Η έρευνα της αστυνομικής διευθύντριας θα μας συστήσει τις διαφορετικές όψεις της Σικελίας: αφενός μια υπέροχη περιοχή, γεμάτη ιστορία, γεμάτη ενδιαφέρουσες πτυχές, με τους εκφραστικούς κατοίκους της, τα χρώματα, τις γεύσεις και τις διαλέκτους της∙ από την άλλη, μια περιοχή όπου επιβιώνουν κατάλοιπα περασμένων, αριστοκρατικών εποχών (όπως κατέδειξε ο Λαπεντούζα στον “Γατόπαρδο”), ευδοκιμεί η διαφθορά, οι μικροϊδιοκτήτες πληρώνουν χαράτσια για την «προστασία τους», οι ισχυρές οικονομικά οικογένειες και η μαφία παραμένουν κράτος εν κράτει, η ισότητα των φύλων είναι θεσμοθετημένη, όχι όμως και εξασφαλισμένη, η ομερτά και το αντριλίκι είναι άγραφοι νόμοι. Μια ρεαλιστική φωτογραφία της Σικελίας σε μια συναρπαστική ιστορία -αστυνομικής- μυθοπλασίας.
Η Κριστίνα Κασάρ Σκάλια κατάγεται από την πόλη Νότο της Σικελίας. Είναι οφθαλμίατρος και ζει στην Κατάνια. Η Μαύρη Άμμος, το πρώτο της βιβλίο με ηρωίδα τη Βανίνα Γκουαράζι, εκδόθηκε το 2018 και γνώρισε τεράστια επιτυχία στην Ιταλία, ξεπερνώντας τα 120.000 αντίτυπα. Η σειρά έχει φτάσει σήμερα τα 8 βιβλία και χαρακτηρίζεται ως εκδοτικό φαινόμενο. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και πρόκειται να μεταφερθεί στην τηλεόραση από τους δημιουργούς της σειράς του Επιθεωρητή Μπονταλμπάνο του Αντρέα Καμιλέρι.
Cristina Cassar Scalia, Μαύρη άμμος
Διόπτρα, 2024
Μετάφραση: Βιολέττα Ζεύκη
σελ. 448
