«Στη μνήμη των δέκα με δώδεκα εκαταμμυρίων Αφρικανών που έφτασαν στην Αμερική και στην Ευρώπη ως σκλάβοι...και των απογόνων τους
1444-1888»
Είναι αιρετικό το νέο μυθιστόρημα της 64χρονης, βραβευμένης με Booker, Bernardine Evaristo, καθώς με περίσσια τόλμη θέτει τα εξής ερωτήματα: τι θα συνέβαινε αν ήταν αντεστραμμένοι οι ρόλοι την εποχή της δουλείας και της αποικιοκρατίας, αν οι λευκοί ήταν σκλάβοι των μαύρων; Πώς θα αισθάνονταν οι πρώτοι αν υφίσταντο αιώνες κακομεταχείρησης, βιαότητας, βασανισμών και εκτελέσεων και πώς οι δεύτεροι ως δυνάμει επικυρίαρχοι; Αλλά, και μεταξύ των ίδιων των μαύρων, θα υπήρχαν άραγε διαχωρισμοί ανάμεσα σε πιο μελαμψούς και πιο σκουρόχρωμους; Το στάτους του καθενός θα είχε να κάνει μόνο με το χρώμα ή και με το μέγεθος της ιδιοκτησίας του; Ανάμεσα στους αφέντες, θα υπήρχαν διαχωρισμοί ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες;
Το στόρι έχει ως εξής: Η εντεκάχρονη Αγγλίδα Ντόρις πέφτει θύμα απαγωγής στη χώρα της: την αρπάζουν μαύροι δουλέμποροι και την οδηγούν στον «Νέο Κόσμο» μαζί με πολλούς άλλους λευκούς για να δουλέψουν ως σκλάβοι στις φυτείες μαύρων μεγαλοκτηματιών. Στη φυτεία του αφέντη Μπουάνα η Ντόρις θα ζήσει πολλά χρόνια κρατώντας άσβηστη την ελπίδα να δραπετεύσει.
Η Αγγλίδα, νιγηριανής καταγωγής, Evaristo δεν έχει σκοπό να αναθεωρήσει την ιστορικότητα, αλλά να καταδείξει, με μια μεγάλη αλληγορία, ότι ο ρατσισμός έχει πολλά προσωπεία. Αναρρωτιέται αν, διαβάζοντάς το, θα μπορούσε κάποιος λευκός να νιώσει ενσυναίσθηση για εκατομμύρια θύματα των μαύρων που άφησε πίσω της εκείνη η εποχή, αλλά και για το κατά πόσο ο ρατσισμός μπορεί να υφέρπει (ακόμη και σήμερα) ανάμεσα στους ανθρώπους της ίδιας φυλής.
Μετά το συγκλονιστικό Κορίτσι, γυναίκα, άλλο (Gutenberg, 2020), ένα εξίσου τολμηρό μυθιστόρημα που εξερεύνησε με τη σειρά του τους τρόπους που εκφέρεται η καταπίεση λόγω φύλου, το Ξανθές ρίζες επιδιώκει να κάνει το ίδιο με το φυλετικό ζήτημα, με την Evaristo να υπογραμμίζει ότι ο ρατσισμός είναι υπαρκτός ακόμη και σήμερα, προσλαμβάνει πολλαπλά «χρώματα» και φουντώνει λόγω των μεγάλων μεταναστευτικών ρεμάτων της συγχρονίας.
Διάδοχος ως έναν βαθμό της Toni Morrison, η Bernardine είναι μοντερνίστρια συγγραφέας, που γράφει πολυφωνικά (αναδεικνύοντας τις υποκειμενικότες των ιστοριών της) και δεν φοβάται να πειραματιστεί με τους κανόνες της στίξης ή με τα γλωσσικά ιδιώματα.
Στο παρόν μυθιστόρημα επινοεί μια δική της ιδιόλεκτο, για να υποδηλώσει ότι πρόκεται για μυθοπλασία και όχι για ιστοριογραφία. Την αποδίδει ευφάνταστα και με ρέντα στην θαυμάσια μετάφρασή του ο Αλέξης Καλοφωλιάς (βλέπε το σχετικό σημείωμα του μεταφραστή).
Bernardine Evaristo, Ξανθές ρίζες
Εκδ. Gutenberg, 2023, μτφ. Αλέξης Καλοφωλιάς
