Ουδείς. Και σε αυτό είμαι κάθετος. Αρκετοί εξεπλάγησαν από τα διάφορα «ακατανόητα» που είπε ο Τζίμης Πανούσης πρόσφατα σε διαδικτυακή εκπομπή. Το ίδιο είχε συμβεί και όταν είχε βγει στην Ελληνοφρένεια τον Οκτώβριο και σε ένα προφανώς ανερμάτιστο ξέσπασμα σκυλόβριζε την Αριστερά. Πολλοί ήταν αυτοί που έπεσαν και τότε από τα σύννεφα. Το ουσιώδες ερώτημα, όμως, παραμένει. Τι συνέβη και ο Τζιμάκος του συγκλονιστικού "Ένα Τραγούδι Για Το Χειμώνα", ο άνθρωπος που ευθύνεται για το υπέροχο "Γυφτάκι", βγαίνει τελευταία δημόσια «απασφαλισμένος» και προσπαθεί να διαλύσει μύθους με ένα σκεπτικό ξένο σε όσα ίσως πρέσβευε η τέχνη του;
Και επιμένω: είμαι σίγουρος πως δεν έχει συμβεί απολύτως τίποτα αξιοσημείωτο στον Τζίμη Πανούση, παρεκτός της κρίσης που διέλυσε τους πάντες οικονομικά και ηθικά. Απλώς τώρα διαψεύδονται οι δικοί μας πόθοι και επιθυμίες, με τρόπο άχαρο. Σε συγκυρίες οριακές είναι απολύτως λογικό να περιμένεις μια κουβέντα διαφορετική, ένα «πρόσταγμα» απελευθερωτικό για να σε παρακινήσει. Αφελής βέβαια έως έναν βαθμό αυτή η προσμονή, αλλά και ο δημόσιος λόγος όσων παρακολουθήσαμε στενά στο παρελθόν δημιουργεί καταστάσεις, ρευστοποιεί παγιωμένες αντιλήψεις. Ακόμα και όταν ένας καλλιτέχνης εκφράζει τις πιο καθεστωτικές αντιλήψεις, σαν αυτές που εξέφρασε ο Τζίμης Πανούσης.
{youtube}R3HDaREBQYM{/youtube}
Εδώ παρεμβάλλεται ασφαλώς και το συναίσθημα της «προδοσίας». Αρκετοί ίσως νιώθουν να προδόθηκαν από τον βέβηλο, αποδομητικό «Τζιμάκο». Και να όμως που πρέπει να επαναλάβουμε κάτι που μοιάζει δύσκολο στην εφαρμογή του, αλλα τελικά δικαιώνεται κάθε φορά.
Η μουσική –όπως και κάθε τέχνη– παράγει ένα μήνυμα. Το μήνυμα αυτό μπορεί να είναι άμεσο, έμμεσο, συναισθηματικό, «ορθολογιστικό», ανατρεπτικό ή καταγραφικό. Ενέχει όμως ισχυρό το στοιχείο της ασάφειας, ακόμα κι αν είναι κατηγορηματικό. Το μήνυμα ξεπηδά από το μυαλό του δημιουργού του, μεταγλωττίζεται σε λέξεις, ίσως χάνει μερικά καθοριστικά και δομικά του στοιχεία, και μεταδίδεται προς τον ακροατή. Από τη στιγμή της μετάδοσης και μετά, αυτονομείται και αιωρείται στον αέρα.
Δεν έχει δηλαδή ευθύνη ο δημιουργός για το μήνυμα; Προφανώς και έχει, αλλιώς το μήνυμα δεν θα υπήρχε. Κατά την αιώρησή του, όμως, γίνεται προσβάσιμο σε άλλες αντιλήψεις, σε διαφορετικές ανθρώπινες ικανότητες. Και εν τέλει προσλαμβάνει τόσα διαφορετικά νοήματα και τόσες εκφάνσεις, όσοι είναι και οι παραλήπτες του. Αυτή είναι άλλωστε και η ομορφιά των τραγουδιών. Γι' αυτό κι εμείς εδώ λατρεύουμε να ακούμε μουσική, στίχους και μελωδίες. Γι' αυτό και κάνουμε κριτική επί τούτων, εμμένοντας στο τάδε ή στο δείνα στοιχείο. Είναι βλέπετε το διαφοροποιητικό στοιχείο της υποκειμενικότητας που κάνει την τέχνη να λάμπει. Και η υποκειμενικότητα εμπεριέχει και τον ίδιο τον κατασκευαστή της τέχνης.
Χάνει δηλαδή τη λάμψη του το τραγούδι του Τζίμη Πανούση; Προφανώς όχι! Όπως δεν χάνει την αξεπέραστη αξία του ο στίχος «Σε αυτόν τον κόσμο όσοι αγαπούνε, τρώνε βρώμικο ψωμί» του νεο-Ορθόδοξου και «εκσυγχρονιστή» μετέπειτα Διονύση Σαββόπουλου. Όπως παραμένει υπέροχο το τόσο ασαφές στη σαφήνειά του τραγούδι του Woody Guthrie “My Land Is Your Land”. Όπως λαμπερό μέσα στη μιζέρια του παραμένει και το "Γυφτάκι".
Πριν κάποιον καιρό είχα γράψει ότι καλό είναι ο «πνευματικός κόσμος» να πάψει να μιλά, εν αντιθέσει με την κλισέ ερώτηση «Γιατί σωπαίνουν οι πνευματικοί άνθρωποι;». Αυτό που χρειαζόμαστε από τους δημιουργούς είναι να συνεχίσουν να δημιουργούν με ένταση, θέρμη, πάθος, θυμό, αδιαπραγμάτευτη συνέπεια. Ό,τι κι αν λένε στις παρέες τους.
Και από τη μεριά μας, να πάψουμε να αναζητούμε μεσσίες. Τα μεγαλύτερα καθάρματα άλλωστε ήταν «ήρωες».
Υ.Γ.: Το Streaming Stories γίνεται πλέον ξανά εβδομαδιαίο. Θα τα λέμε συχνά, λοιπόν.
