Τελικά το να επιτίθεσαι σε ένα μέσο με τρόπους σαν τον εμπρησμό, δεν του κάνει και τόσο κακό. Μάλλον το ατσαλώνει θυμικά, το ίδιο και τους οπαδούς του, το «ντύνει» με αγιότητα στη δημόσια σφαίρα και ενισχύει τη «φωνή» του. Το συμπέρασμα αφορά την Athens Voice, η οποία έγινε στόχος μιας ομάδας αυτοπροσδιοριζόμενης ως «αναρχικής» πριν από περίπου μία εβδομάδα. Και το πλέον ιστορικό παράδειγμα για μια τέτοια παραδοχή αποτελεί η απόπειρα να καούν τα γραφεία της εφημερίδας Τα Νέα στα Ιουλιανά του 1965.
Εκείνη την εποχή, η εφημερίδα αυτή, ως ναυαρχίδα του συγκροτήματος που έμελλε να γίνει ένα από τα μακροβιότερα στη χώρα, είχε γίνει στόχος των συνισταμένων δυνάμεων του λαϊκού αισθήματος. Τα πρωτοσέλιδα με τις αποστασιοποιημένες αναγγελίες –ακόμα και για τις εν Ελλάδι θηριωδίες των Ναζί– συνέτειναν στο να περάσουν οι εφημερίδες της ιδιοκτησίας Λαμπράκη το «τεστ» των πλέον συστημικών. Μέσων δηλαδή που αφενός εξέφραζαν και επιχειρηματολογούσαν υπέρ της καθεστηκυίας τάξης, της «ομαλότητας» και της ηρεμίας, αλλά και που ήταν ταυτόχρονα εξαιρετικά μελετημένα και πρωτοπόρα στον τομέα τους. Γι' αυτό και τόσο επιδραστικά.
{youtube}RPFYjdJXnb8{/youtube}
Στα Ιουλιανά, οι μάζες θεώρησαν ύψιστη προδοσία το να περάσουν τα Νέα στο στρατόπεδο των Αποστατών, εγκαταλείποντας την πολιτική φυσιογνωμία του Γεωργίου Παπανδρέου και τασσόμενα με την κυβέρνηση που σχηματίσθηκε μετά από τις ενέργειες του Παλατιού. Αν όμως σε αυτήν την περίπτωση είχαμε μια μεγαλειώδη «στροφή», μπορούμε να πούμε το ίδιο για την Athens Voice; Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι άλλο αξιακό σύστημα πρέσβευε όταν πρωτοκυκλοφόρησε και διαφορετικό τώρα;
Κάποιοι ίσως να μην μπορούν να απαντήσουν με ευθύτητα «όχι». Κι αυτό γιατί άλλαξαν δραματικά οι καιροί και οι συνήθειες, σε βαθμό μάλιστα που οι συντεταγμένες του πολιτικού και πολιτιστικού κόσμου να επανατοποθετηθούν. Όταν αλλάζουν λοιπόν οι συνθήκες, πρέπει να είσαι έτοιμος να παρακολουθήσεις τις εξελίξεις και να αξιολογήσεις με τον ίδιο τρόπο. Πρέπει με άλλα λόγια να είσαι σταθερός στη θέση σου, ώστε να αντιληφθείς αν τα υπόλοιπα πράγματα γύρω σου κινούνται ή μένουν στάσιμα.
Ας θυμηθούμε το προφίλ της Athens Voice της πρώτης περιόδου, όταν το πρώτο πρωτοποριακό στοιχείο της ήταν η ανύπαρκτη τιμή της. Οι ιθύνοντές της εισήγαγαν στην Ελλάδα ένα μέσο πλούσιο σε ύλη, προσιτό, χρηστικό και άμεσο. Ας μην γελιόμαστε, πολλοί ήταν όσοι εκείνη την εποχή έτρεχαν να προμηθευτούν στο σαντουιτσάδικο της γειτονιάς ένα φύλλο που μιλούσε σε νεανικό στυλ, αλλά δεν προέτρεπε και προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ή τουλάχιστον έτσι φαινόταν. Πράγμα που δεν ίσχυε επ' ουδενί.
Βλέπετε, η επίκληση της εναλλακτικότητας ήταν το ισχυρότερο όπλο για να πιαστεί ολόκληρη η εναλλακτική κουλτούρα στη φάκα της διαφήμισης. Το να ισχυρίζεται ένα έντυπο ότι ζει «στον δρόμο» περιείχε μια κάποια πρωτοπορία σε ένα περιβάλλον που λάνσαρε μόνο καλλίπυγες μοντέλες, γρήγορα αμάξια και σεξιστική καλοζωία. Η Athens Voice εισήγαγε λοιπόν το κόλπο των ομώνυμων αμερικάνικων εφημερίδων πόλης. Η απόλαυση ενός δίσκου των Sonic Youth ήταν για τους συντάκτες το ίδιο αθώα διαδικασία όσο και η απόλαυση ενός παγωτού συγκεκριμένης εταιρίας. Και λίγο παραδίπλα εμφανιζόταν η Σώτη Τριανταφύλλου, να γράφει για την αθεΐα και τη μικρή, πολύ μικρή τότε, Αριστερά. Όλα στο μπλέντερ.
Το πιο «ύπουλο» όμως όπλο της Athens Voice δεν ήταν όλα τα παραπάνω, αλλά η πανομοιότυπη αίσθηση που πάντοτε διαπερνούσε τα κείμενά της. Πριν μερικά χρόνια ένα πολύ αγαπημένο μου πρόσωπο έγραφε μια εργασία σχετικά με την περιπλάνηση σε έναν τόπο. Ανάμεσα σε άλλα, ανέφερε ότι τα δωρεάν έντυπα πόλης αναπαράγουν μια προσωπική αίσθηση με τρόπο που να τη μεταφράζουν σε παράδειγμα προς μίμηση.
«Στη Δραπετσώνα ο ήλιος καίει και τα τραπεζάκια είναι τοποθετημένα λες και ήταν πάντοτε εκεί. Η κυρα-Νίτσα, που έχει τρια παιδιά, μας συστήνει τον Γκούφη, το σκυλάκι της, κι εμείς διαλέγουμε να πιούμε κρύα πορτοκαλάδα. Ναι, ζούμε για τέτοιες στιγμές, που οι άνθρωποι είναι απλοί και όμορφοι».
Το παραπάνω απόσπασμα είναι μια μπούρδα που σκέφτηκα μόλις. Αν όμως αλλάξετε το «Δραπετσώνα» με το «Κολωνάκι», «Ψυχικό», «Φάληρο» τότε δεν θα αλλάξει και πολύ η παραγόμενη αίσθηση. Θα πρόκειται όμως για ένα μεγαλειώδες ψέμα, το οποίο διαμορφώνει την επίπλαστη εικόνα ενός τοπίου στο κατώφλι της απόλυτης ευτυχίας. Μπούρδες και πάλι μπούρδες... Έτσι όμως έγραφαν πάντοτε οι περισσότεροι συντάκτες της εν λόγω τεχνοτροπίας και των υπόλοιπων «free press» εντύπων.
Το κόλπο αυτό βέβαια κάποια στιγμή ξεθώριασε. Όλοι πήγαμε τελικά στη Δραπετσώνα και είδαμε πώς έχει η κατάσταση. Η επιδραστικότητα και η επιρροή της συγκεκριμένης τεχνοτροπίας έφτασε έτσι στα όριά της. Κι έφτασε εκεί όταν ήρθε η κρίση κι έριξε μια γερή σφαλιάρα στην οικονομία και στην διαφημιστική δαπάνη –το κύριο δηλαδή έσοδο των δωρεάν εντύπων. Για να κρατήσεις όμως την κερδοφορία σου, έπρεπε να σκαρφιστείς τρόπους ώστε να υπερασπιστείς το πλαίσιο που σου την εξασφάλιζε. Και η Athens Voice ακριβώς αυτό έκανε. Υπερασπιζόταν μέχρι σήμερα το σύστημα που της εξασφάλιζε τη φήμη της: την πώληση μιας ελπίδας. Ό,τι κι αν σήμαινε κάτι τέτοιο.
Παρακολουθούσα τα γραπτά του Φώτη Γεωργελέ από παλιά. Και διέκρινα ότι τα κείμενά του ήταν υποδειγματικά γραμμένα για να πουλάνε διαρκώς την ελπίδα. Όταν όμως το όνειρο της επίτευξης προσωπικής επιτυχίας απομακρύνθηκε –μαζί με αρκετούς εργαζόμενους, συνεργάτες και μισθούς– τότε η ελπίδα μετατράπηκε σε άγχος. Ήταν εξαιρετικά απογοητευτικό να βλέπεις έναν υποτιθέμενο αρθρογράφο να συναγελάζεται με πρόσωπα της εξουσίας, στα κέντρα πολιτικών αποφάσεων. Ναι, εκεί βρισκόταν ο Γεωργελές, με διαρκές το άγχος ότι η παράταξη που τον έφτασε στα ουράνια τώρα καταστρεφόταν.
Το άγχος βέβαια έγινε και οργή· νεοφιλελεύθερη οργή ενάντια στους «άλλους», οτιδήποτε κι αν ήταν: Αριστεροί, καλοί μόνο όσο βρίσκονταν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, δημόσιοι υπάλληλοι βολικοί όσο ήταν εντός του Δημοσίου (γιατί μετά απολύθηκαν και χάθηκε έτσι κι αυτή η «καραμέλα»), πολιτικοί που ήταν χρήσιμοι για να τους ασκείς κριτική, αλλά κουραστικοί όταν νόμιζαν πως είχαν την εξουσία.
Η Athens Voice ήταν λοιπόν πάντοτε σταθερή στην επιδίωξή της, αν και είχε την ευελιξία να μεταβάλλει επιφανειακά (μερικές από) τις απόψεις του editorial της. Είναι αυτό κατακριτέο; Όχι βέβαια. Κατακριτέο είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν μπορούν να αντιληφθούν τη δύναμή της· την υπόγεια ικανότητά της να καθοδηγεί, ακόμα και μέσα από την καταστροφή της.
Γι' αυτό και είναι απολύτως ηλίθιο να νομίζεις ότι με το να καις τα γραφεία της, θα αλλάξει κάτι.
