Κακά τα ψέματα, για έναν θιασώτη της ροκ εν ρολ οικοδόμησης των τραγουδιών, το hip hop μπορεί να είναι εκνευριστικό. Η γρήγορη και ρυθμική εκφορά του λόγου και των στίχων, το «ραπάρισμα» δηλαδή, και οι επαναλαμβανόμενες μελωδίες ως «χαλί» δεν μπορούν να χωρέσουν στη δομή που είχε εντυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο ενός ολόκληρου κόσμου.
{youtube width="480" height="300"}yYzakWz3JxU{/youtube}
Μπορεί βέβαια οι ρίζες αυτής της μορφολογίας να φτάνουν τόσο μακριά όσο και οι ρίζες των μαύρων πρωταγωνιστών της νέας κουλτούρας, η οποία άλλαξε το τοπίο της μουσικής του άστεως. Φτάνοντας όμως στις πρώιμες μέρες του hip hop και λαμβάνοντας υπ' όψιν τις χωροχρονικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής, μοιάζει σαν φυσικό επακόλουθο μια μορφή τέχνης σαν κι αυτήν να αποτελεί τον πιο «αφιλτράριστο» τρόπο έκφρασης των καταπιεσμένων μαζών.
Δεν πρέπει δηλαδή να θεωρείται τυχαίο φαινόμενο ή «διαβολικό σχέδιο» το γεγονός ότι τα παιδιά στις φτωχογειτονιές της Νέας Υόρκης τριγύριζαν και φώναζαν τα απελευθερωτικά μηνύματά τους. Ακόμα κι αν, εκ πρώτης όψεως, έμοιαζαν «ρηχά». Σε αυτό το σημείο ας κάνουμε όμως μια παύση. Κι ας προσθέσουμε το δεδομένο ότι το εκπαιδευτικό και πολιτιστικό επίπεδο των πρωταγωνιστών, δηλαδή των ίδιων των κομιστών της πρώιμης hip hop κουλτούρας, ήταν χαμηλό: τρισάθλια σχολεία, αναζήτηση διεξόδου στη μικροεγκληματικότητα για μεγάλες ομάδες μαύρων κατοίκων του Μεγάλου Μήλου και –κυρίως– μια καλλιτεχνική κληρονομιά η οποία μαθαίνεται στον δρόμο και όχι σε κάποιον εκπαιδευτικό μηχανισμό ή σε αγκίτ προπ ομάδες. Τέλος της παύσης.
Ας μεταφερθούμε τώρα στο βιντεοκλίπ που έφτιαξαν οι Rage Against The Machine διασκευάζοντας το “Renegades Of Funk”. Εκεί παρατάσσονται φωτογραφίες των σπουδαιότερων προσωπικοτήτων που πάλεψαν για τα δικαιώματα της κοινότητάς τους. Εκτός από τον δημιουργό του πρωτοτύπου, του «πατριάρχη» Afrika Bambaataa, εμφανίζονται οι εξής:
Gil Scott-Heron (δεν ήταν αμιγώς hip hop καλλιτέχνης, αλλά διατηρούσε διαλεκτικές συγγένειες με τους δημιουργούς του είδους), DJ Kool Herc, Grandmaster Flash, Kurtis Blow, Whodini, Run-D.M.C., LL Cool J, Ice-T, Roxanne Shante, Beastie Boys, Salt-N-Pepa, Eric B.& Rakim, MC Lyte, Slick Rick, Big Daddy Kane, EPMD, Public Enemy, De La Soul, Queen Latifah, Tone Lōc, N.W.Α. και σίγουρα ξεχνάμε μερικούς.
Με μια εύκολη ανάγνωση, διαπιστώνει κανείς ότι το μίγμα των παραπάνω ονομάτων/σχημάτων είναι μεν hip hop, αλλά και τρομερά ανομοιογενές. Από τις «αλητείες» και την επιθετικότητα των N.W.A. στους λευκούς Beastie Boys και από τη ντίβα (πλέον) Queen Latifah στους επαναστάτες Public Enemy. Κάγκουρες και χαμίνια μπλεγμένοι με «καθηγητές» του είδους και πραγματικούς ποιητές. Το βασικό όμως ενοποιητικό στοιχείο είναι ότι όλοι τους υπήρξαν απολύτως πολιτικοί.
Εδώ μια δεύτερη παύση. Η πολιτική στις Η.Π.Α. –κατ’ επέκταση και η ενασχόληση με αυτήν, όπως και η έννοια της αντιπροσώπευσης– παρουσιάζει τρομερές διαφορές σε σχέση με τους παραδοσιακούς δεσμούς πολιτικών και πολιτών στην Ευρώπη. Εκεί οι αποκλεισμοί την εποχή εκείνη ήταν πολύ πιο άγριοι, τόσο ώστε η ενασχόληση με τα κομματικά επιτελεία να μοιάζει πολυτέλεια. Παρ’ όλα αυτά ενυπάρχει στην αμερικανική κοινωνία ένα σημαντικό στοιχείο: η αλληλεγγύη της γειτονιάς. Μια έννοια που εδώ, στη «μητρόπολη», είχε προ πολλού ξεχαστεί, μέχρι να διαλυθεί ο κοινωνικός ιστός και να ανακαλύψουμε και πάλι τη δύναμή της. Τέλος δεύτερης παύσης.
Και πού φτάνουμε, λοιπόν; Στο συμπέρασμα ότι το hip hop είναι ένα από τα λίγα είδη μουσικής με τόσο βαθιές ρίζες στις λαϊκές μάζες των μεγαλουπόλεων. Πρόκειται για το είδος που χρησιμοποίησε τα εργαλεία του συστήματος για να αποδομήσει την ίδια τη γενεσιουργό συνθήκη του: την πλαστικότητα των παραγόμενων ήχων και μορφών.
Τα κατάφερε; Σε ορισμένες περιπτώσεις ναι. Αλλά στις περισσότερες, η προαναφερθείσα πλαστικότητα το κατάπιε. Δείτε τι κυριαρχεί σήμερα στον χώρο. Δεν χρειάζεται νομίζω επιπλέον περιγραφή...
