Ο Μονογενής –Τεχνικές και συντεταγμένες των ηχογραφήσεων του Elvis σε όλο το εύρος της καριέρας του

 

Ανεξάρτητα με το τι πιστεύει καθείς για το πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή (…) ο Elvis, το σίγουρο είναι ότι, και να θέλει να αγνοήσει την ύπαρξή του, δεν μπορεί. Όχι μόνο εξ αιτίας της παρακαταθήκης του στην ποπ κουλτούρα, αλλά και γιατί στα μουσικά ζητήματα το αποτύπωμα της φωνής του Big El στέκει χωρίς καμία φθορά, φρονώ.

Η χροιά της ειδικότερα έχει (όπως βλέπετε χρησιμοποιώ ενεστώτα) ηχόχρωμα που ακόμα συγκινεί, άσχετα με την αλλαγή των κοινωνικών δομών· κάντε μια σύγκριση με τις ερμηνείες του Sinatra ή του Perry Como και θα καταλάβετε ότι, αν και θαυμάσιες, ακούγονται πλέον vintage. Αυτό όμως που περνάει σε δεύτερη μοίρα, με την εξαίρεση κάποιων ενδελεχών μα μεμονωμένων μελετών (όπως του Greil Markus), είναι οι παραγωγές του Elvis. Τις οποίες μπορεί να μην επηρέαζε ο ίδιος, έγιναν όμως σαφώς σηματωροί εξελίξεων στο στούντιο, έτσι όπως απλώθηκαν σε 3 δεκαετίες δράσης. Αναγκαστικά –θα καταλάβετε κάτωθι το γιατί– εμείς κάναμε 4 χρονολογικές ενότητες ανάλυσης.

 

 

 

Ο κύριος Sam Phillips, ο οποίος αναζητούσε τον νέο ήχο στις αρχές των 1950s, ήταν ένας άνθρωπος πρακτικός. Έφτιαξε το κλασικό στούντιο της Sun και δοκίμασε την ακουστική του χτυπώντας παλαμάκια και προσπαθώντας να ακούει αποσβέσεις και ηχώ. Στην κατοχή του είχε μια κονσόλα από την προηγούμενη δουλειά του ως τεχνικός ραδιοφώνου (μια RCA 70D - βλέπε φωτό λίγο πιο πάνω) και δύο μπομπινόφωνα Ampex 350, με τα οποία έκανε το εξής κόλπο: από το ένα έπαιρνε κατευθείαν μέσα από το θάλαμο και μετά έστελνε στο δεύτερο το σήμα του πρώτου με καθυστέρηση, ώστε να δίνεται ένα βάθος τεχνητό. Είναι γνωστό ότι εκείνη την εποχή τα πράγματα γίνονταν όλα σε στυλ «ή το παιζεις σωστά, μάγκα μου, ή το ξαναπάμε από την αρχή». Γι' αυτό και, όπως λέει ο Mr. Rock 'n' Roll, έπρεπε να κάνεις τον ψυχολόγο –κάτι που έτσι κι αλλιώς κρατεί ακόμα ως ιδιότητα και στις μέρες μας ο παραγωγός. Τα δε μικρόφωνα που χρησιμοποιούσε ο Phillips ήταν κατά κύριο λόγο απλά Shure, επειδή όμως είχε πραγματικό κόλλημα με την τοποθέτησή τους, είχε μελετήσει κάθε δυνατό συνδυασμό τους στον χώρο. Επίσης, περήφανος δήλωνε σε συνεντεύξεις ότι δεν χρησιμοποιούσε το όποιο φίλτρο από την κονσόλα για να αλλάζει τον ήχο: όλα γινόντουσαν στην πηγή. Παρακαλώ κρατήστε αυτήν τη ρήση ως την πλέον σημαντική του συγκεκριμένου άρθρου.

 

{youtube}6AAOM-BRxcg{/youtube}

 

 

Ο Stephen H. Sholes, ο οποίος υπέγραψε τις περισσότερες από τις παραγωγές του Elvis για ταινίες, ήταν άνθρωπος με πλούσια πείρα. Και ήξερε να τονίσει τις χαμηλές που τόσο έλειπαν από τις πρώτες του ηχογραφήσεις μετά τη μεταπήδησή του στον RCA κολοσσό. Όποτε μπορούσε έβγαζε μάλιστα groove ακόμα κι όταν είχε να κάνει με bossa nova και ρούμπες, επειδή αυτά επέβαλλε ως ήχους το εμπορικότερο προφίλ του Elvis ή το εκάστοτε σενάριο. Απόδειξη του τάλαντού του παραμένει ο μνημειώδης δίσκος Elvis Is Back! (1960), όπου ο ερμηνευτής –ορεξάτος, καθώς έχει τελειώσει με τη στρατιωτική του θητεία στη Γερμανία– επιστρέφει στο στούντιο με μπλουζ διάθεση και χαράζει αυλάκια και χαρακιές, με την τεστοστερόνη στο ταβάνι. 

 

 

Αλλά στα soundtrack των ταινιών ο Elvis βαριόταν του θανατά και προσέγγιζε με χαβαλέ διάθεση το μικρόφωνο, μη βλέποντας την ώρα να φύγει από το στούντιο για να γευτεί τα πλούτη και τα κέρδη του. Μην ξεχνάμε ότι είναι μια περίοδος κατά την οποία δεν εμφανίζεται πια live και ως εκ τούτου τα δεσίματά του με μουσικούς είναι ελάχιστα. Ο Sholes αναγκάζεται λοιπόν να κολλάει τα φωνητικά, κυριολεκτικά: αν και οι δυνατότητες του στούντιο (όπως φάνηκε από άλλες παραγωγές του) είχαν πια πάρει την ανιούσα, αυτός είχε απλά και μόνο μικρής δόσεις overdub για να μπαλώσει τη βαρεμάρα.

 

{youtube}LmNXXUmP8W0{/youtube}

 

 

Μικρή αλλά χρυσοφόρα η περίοδος αυτή. Για την ακρίβεια έχουμε να κάνουμε με έναν δίσκο και μια χούφτα outtakes: μιλάμε βασικά για το From Elvis In Memphis του 1969 σε παραγωγή των Chips Moman & Felton Jarvis. Ηχογραφημένος με τους session μουσικούς με τους οποίους έφτιαξε και η Dusty Springfield το Dusty In Memphis έναν χρόνο νωρίτερα, το From Elvis To Memphis θέτει και πάλι σε τροχιά τον Presley, για τους εξής λόγους. 

 

 

Έχει την πλέον ώριμη φωνή της πορείας του –βαθιά αντρική φωνή, στην τρίτη δεκαετία της, που γεμίζει με εκπληκτικές χαμηλές τα μικρόφωνα· ο El έχει επίσης τα πάνω του σε επίπεδο ψυχολογίας, ένεκα του Elvis (NBC TV Special), το οποίο σάρωσε στο αμερικανικό πανεθνικό δίκτυο, ασχέτως αν συγκαταλέγεται στα πιο κακομιξαρισμένα άλμπουμ στην ιστορία της δισκογραφίας· τέλος, οι παραγωγοί έχουν αφομοιώσει τα soul κελεύσματα της εποχής. Α, και υπάρχουν συνθέσεις! Μπορεί να παραπονεθούν κάποιοι, ορθώς, για το γεμάτο περίεργες μεσαίες mastering ή για τη μη σωστή στερεοφωνική εικόνα στα ηχεία, πάντως το σίγουρο είναι ότι εδώ έχουμε έναν από τους τρεις καλύτερους δίσκους του Elvis σε όλη την καριέρα του. Ενίοτε βέβαια τα πνευστά παιανίζουν σε τελείως λαθεμένα (συχνοτικώς) δρομάκια, προσθέτουν όμως ένα groove που ποτέ δεν ξανασυναντήσαμε σε ηχογραφήσεις του Αρχηγού. 

 

{youtube}oH0xJvRPnqI{/youtube}

 

 

Στα 1970s, όπως διαβάζουμε ακόμα και στο βιβλίο που εξέδωσε ο σωματοφύλακάς του το 1979, ο Elvis βαριόταν ασύστολα στο στούντιο (για ακόμα μία φορά, αλλά για λόγους κατάθλιψης τώρα). Δεν ασχολείτο με το να πιάσει καμιά κιθάρα και ήθελε απλά να ερμηνεύει. Κι αυτό όμως ήθελε να γίνεται τάχιστα. Ως αποτέλεσμα, τα πάντα φτιάχνονταν χωρίς να είναι αυτός εκεί –πήγαινε μόνο για τα φωνητικά. Μπορεί να έμειναν έτσι ορισμένες πολύ ωραίες ερμηνείες, είναι άλλωστε και ο καιρός που έχει πια ως πρότυπό του τους easy listening τραγουδιστές, αλλά λείπει ολοσχερώς η σύνδεση με τους μουσικούς. 

 

 

Ο Felton Jarvis, παραγωγός όλων των (στούντιο) δίσκων του El στα 1970s, δεν διέθετε κάποια σπουδαία περγαμηνή: έτυχε να είναι παρών την κατάλληλη ώρα και στιγμή. Επέλεξε δε μια πολύ soft προσέγγιση, με απλές μίξεις, διότι είχε την εντολή της ΜΗ έκπληξης από τον συνταγματάρχη Tom Parker (τον διαβόητο μάνατζερ-κέρβερο του Elvis), ο οποίος δεν ήθελε πλέον ροκ στον ήχο του ερμηνευτή, ώστε να είναι αρεστός στο αυτί της νοικοκυράς. Φορές-φορές κάνουν βέβαια την εμφάνισή τους country ή ροκ στοιχεία, ποτέ όμως δεν χαρακτηρίζουν τη σύνθεση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του ότι ο Jarvis ΔΕΝ ήξερε πώς να χειριστεί το ροκ ίχνος είναι το "Burning Love" (από το Moody Blue του 1977, το κύκνειο άσμα του El), το οποίο ξεκινά με τη θαυμάσια Telecaster του James Burton και μετά ακολoυθεί μια ενορχήστρωση που δεν αξιοποιεί καθόλου τη γκρούβα που το ίδιο το αρχικό riff προσφέρει. Αυτό είχε να κάνει με την απαγόρευση της εισόδου του μπάσου ως ευκρινούς οργάνου στις μίξεις. 

 

Οι επίπεδες ενορχηστρώσεις, όταν όριζε ο παραγωγός τα παιξίματα, ήταν επίσης κανόνας. Στα live μερικές φορές η μπάντα έκανε του κεφαλιού της και ο γίγας Jerry Scheff οδηγούσε τον καλπασμό μέσω του τετράχορδου. Όμως στο στούντιο ήταν φανερό ότι οι νέες τεχνικές σε όργανα και κονσόλες δεν μπορούσαν να αφομοιωθούν, είτε από τον ίδιο τον El, είτε από το επιτελείο του. Γι' αυτό και οι 1970s δίσκοι του ακούγονται παλιοκαιρισμένοι, ειδικά αν σκεφτούμε ότι τα πολυκάναλα είχαν δώσει τόσες δυνατότητες πια.

 

{youtube}zf2VYAtqRe0{/youtube}

 

 

Εδώ τα πράγματα ήταν πολύ ξεκάθαρα. Η φωνή του Elvis έπρεπε να βρίσκεται μπροστά, όχι μόνο για τους αυτονόητους λόγους, αλλά εξ αιτίας του ότι πάρλαρε πολύ στα live, χρησιμοποιώντας τις ατάκες ως ζωτικό σημείο της κάθε performance του. Η πλέον χαρακτηριστική ίσως στιγμή παραμένει ο δίσκος Elvis In Person At The International Hotel, Las Vegas, Nevada (1969) όπου ο αυτοσαρκασμός λειτουργεί ρολόι και κολλάει απόλυτα με τον ίδιο το χαρακτήρα της πόλης που ποτέ δεν κοιμάται. Στα live οι μπάντες του Elvis ξεφαντώνουν, τα φωνητικά από τις Sweet Inspirations –η μάνα της Whitney Houston θήτεψε στο σχήμα– έχουν τη χαμηλή μπλουζ χροιά που αγαπάμε όλοι, ενώ, ανά στιγμές, ακούμε παιξίματα μεγατόνων.

 

{youtube}ZQRUnH7Fuxo{/youtube}

 

Ακούστε Elvis, ανεξαρτήτως παραγωγής.

Ακούστε Elvis για να ευφράνετε τη δική σας καρδία και των δικών σας ανθρώπων.

O Big El, είτε με τους εξωγήινους, είτε με τους γήινους, θα λάμπει για πάντα και θα συγκινεί

 

 

*Το Avotek οφείλει να αποχαιρετήσει μια μεγάλη του αγάπη. Στην περίπτωση του Joe Cocker δεν γράψαμε τίποτα, διότι η κομμαντατούρε ήταν σοκαρισμένη· αλλά αυτή τη φορά το μέγεθος είναι τέτοιο που πρέπει να γράψουμε. 

Η απώλεια του Demis Roussos (το γράφουμε όπως εκείνος ήθελε) μας χτύπησε, διότι το Avotek λατρεύει τα αηδόνια και το easy listening. Ανήκω βλέπετε σε μια γενιά που μεγάλωσε με το τοτεμικό αυτό πρόσωπο της ελαφράς μουσικής και ένα από τα τρία πρώτα 45αρια τα οποία έλαβα ως δώρο στα 4 μου χρόνια είχε το δικό του όνομα στην ετικέτα. Το "Velvet Mornings" παραμένει ένα μικρό διαμάντι της ποπ, λάτρεψα όμως και το σύνολο, έστω κι αν λοιδορήθηκαν κελεμπίες, μπότες και κόμη του ερμηνευτή. Αυτό ήταν όμως ο Ντέμης, ολόκληρο το πακέτο: βερμπαλιστικό, μεγαλεπήβολο, κυριαρχικό. Take it or leave it. Και παίρνω το θάρρος να σας προτείνω και κάτι. 

 

Ένας άλλος μεγάλος fan του από τη ημεδαπή, ο πεπειραμένος ραδιοφωνικός παραγωγός Πέτρος Αδάμ, παρουσιάζει σήμερα Κυριακή (1/2) στις 3 μ.μ. στο Kosmos 93,6 μια συνέντευξη από το 2009. Τότε ο Demis βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε αποκλειστικά και εφ’ όλης της ύλης στον Πέτρο. Πληροφορίες μου λένε ότι θα ακουστούνε και λεπτομέρειες για τις ηχογραφήσεις του, στουντιακά docs δηλαδή, οπότε διπλή η χαρά του Avotek.

 

«Καλά να θέσεις» Ντέμη, όπως λέμε γι' αυτούς που φεύγουν στα μέρη μου…

 

{youtube}t3Hd04FDVU0{/youtube}