Ακούγεται ως κακό ευφυολόγημα, αλλά είναι πραγματικότητα: στην ουσία, μετά την ηχογράφηση, είναι όντως το αρχαιότερο επάγγελμα στη δισκογραφία. Και εξηγούμαι. Μετά τη θέση του ηχολήπτη, ο άνθρωπος που κάθεται στην κονσόλα και αρχίζει να μιξάρει την όποια σύνθεση (από τότε που άρχισε να υπάρχει η δυνατότητα για κάτι τέτοιο), ουσιαστικά κάνει remix. Κι αυτό διότι μπορεί στο μυαλό ενός παραγωγού οι σωρείες καναλιών να απαιτούν μελέτη και προεργασία, αλλά το τελικό καλάθι εμπεριέχει δεκάδες ήχους που –πιστέψτε με!– δεν θα ακουστούν όλοι. Ακόμα κι αν μιλάμε για ένα κλασικό rock τρίο, όπως δηλαδή παίζουν (χωρίς πολλά παραφερνάλια) οι Screaming Females στον τελευταίο τους δίσκο.
Αυτό που τελικώς μάθαμε πολύ αργότερα (τη δεκαετία του 1970), όταν οι DJs άρχισαν να ενώνουν συνθέσεις διαφορετικής ρυθμολογίας (και ύφους, ενίοτε) πάνω στην κονσόλα –και σε πραγματικό χρόνο– δεν είναι τυχαίο ότι έχει την ίδια ρίζα: mix. Και χρειάστηκε να περάσουν κι άλλα χρόνια για να έρθει η έννοια σε ένα πλατύτερο ακροατήριο, μέσω της έκρηξης της acid. Βέβαια ο όρος remix είχε αρχίσει να υπάρχει ήδη από τις αρχές τις δεκαετίας του 1980 όταν μερικά (δεκάδες για την ακρίβεια) italo-disco κομμάτια άρχισαν να κατακτούν κι άλλες όχθες, εκτός από εκείνες της ιταλικής χερσονήσου. Τα πράγματα ήταν άτσαλα τότε, γιατί, παρεκτός και ήσουν χωμένος στην τέχνη της μαγνητοταινίας, μπορούσες να κινηθείς γραμμικά και να παράγεις μια δίγλωσση έκδοση του αρχικού track. Και φυσικά δεν εννοώ σε επίπεδο λεκτικό τη διγλωσσία, μα σε ηχητικό: απλά άλλαζαν τη ρυθμολογία κρατώντας τα φωνητικά, παραλλάσσοντάς τα για να κάτσουν στο σωστό pitch. Ερεβώδες, έδωσε όμως μερικά αριστουργήματα και προμήθεψε το χιπ χοπ με άφθονο υλικό για πειραματισμό.
Μόνο όταν ο DJ άρχισε να θεωρείται καλλιτέχνης που υπογράφει πια συνθέσεις και δίσκους (στα τέλη της δεκαετίας του 1980) έμαθε ακόμα και κοινό το οποίο δεν σχετιζόταν με τεχνικά ζητήματα ότι το remix είναι η τέχνη του «παραλλάζειν»· και οφείλουμε να δίνουμε προσοχή, γιατί σκοπός δεν ήταν αποκλειστικά το dancefloor: όταν δηλαδή ακόμα και συγκροτήματα που ούτε για αστείο δεν στόχευαν στις πίστες και στα πάρτυ (βλέπε Einstürzende Neubauten) αρέσκονταν ν' ακούνε διαφορετικές –και, ας μην κρυβόμαστε, πιο bpm εκφάνσεις– του ρεπερτορίου τους, κάτι σημαίνει.
Θεώρησα καλό για το συγκεκριμένο Avotek να δει πώς βλέπουν θέματα, μεθοδολογίες μα εν τέλει και την ίδια τη φιλοσοφία του remix μερικές εξέχοντες κεφαλές του χώρου στην Ελλάδα. Όπως θα δείτε στις παρακάτω απαντήσεις, στα –ίδια για τον καθένα– ερωτήματα που τους έβαλα, υπάρχουν γοητευτικές αποκλίσεις.
Πρώτα θα πιάσουμε τον Leon Segka, έναν από τους λίγους εγχώριους μουσικούς που μπορούν να υποστηρίξουν γιατί κάνουν αυτό που κάνουν. Ένας απόλυτα συνειδητοποιημένος καλλιτέχνης και με τιμόνι το οποίο συνδυάζει ένστικτο, απλότητα και ευθυκρισία. Ο Λεωνίδας αποφάσισε ν' απαντήσει με ένα πλήρες κείμενο, καταργώντας έτσι τη γραμμή πλεύσης ερώτηση/απάντηση:
«Τον καιρό αυτόν δουλεύω πάνω σε ένα remix για τη Βερολινέζα τραγουδοποιό Toni Kater. Θα σου περιγράψω τη διαδικασία για τη συγκεκριμένη δουλειά, μιας και δεν ακολουθώ πάντα κάποια στάνταρ.
Η Toni μου στέλνει το άλμπουμ της Eingentum, το οποίο ήδη κυκλοφορεί, και με ρωτά εάν με ενδιαφέρει να κάνω remix (ως Joalz) στο τραγούδι "Goliath". Ακούω τον δίσκο στο σύνολό του, μου αρέσει, επίσης βρίσκω και το τραγούδι ενδιαφέρον, της λέω ΟΚ.
Η δισκογραφική της εταιρία επικοινωνεί μαζί μου, συμφωνούμε για την αμοιβή και ζητώ να μου αποσταλούν τα κανάλια ηχογραφήσεων σε μορφή wav 16bit, μιας και πρόκειται να δουλέψω με το Akai mpc2500.
Όταν παραλάβω τα tracks, ακούω πάλι το τραγούδι, αλλά και το κάθε όργανο ξεχωριστά. Κλείνω την πόρτα του home studio και ανεβαίνω στην ταράτσα διαστάσεων γηπέδου βόλεϊ, όπου και ξεκινώ το καθημερινό τζόκινγκ –περίπου 145 κύκλους.
Κάπου στους 50 κύκλους, μου έρχεται η πρώτη μελωδία από το τραγούδι και συγκεκριμένα ένας χαρακτηριστικός ήχος από πιάνο Wurlitzer.
Αυτό θα είναι και η βασική μελωδία, γύρω από την οποία θα δομήσω το remix και θα προσπαθήσω να το εμπλουτίσω συνθετικά με ήχους από τον τελευταίο δίσκο των Joalz.
Μάλιστα αποφασίζω ότι θα το κάνω beatless & ορχηστρικό, ενώ θα κρατήσω μόνο κάποια εξαιρετικά back vocals. Με αυτόν τον τρόπο θα γεφυρώσω την αισθητική του καλλιτέχνη με την αντίστοιχη του remixer. Πιστεύω επίσης ότι, αφαιρώντας τα γερμανικά φωνητικά της Kater, θα υπάρξει και καλύτερο airplay εκτός Γερμανίας. Αυτό βέβαια είναι κάτι που χρειάζεται την έγκρισή της πριν ξεκινήσω, οπότε σκοπεύω να την πάρω άμεσα στο Skype και να της το ανακοινώσω. Τελειώνω το τζόκινγκ, επικοινωνώ μαζί της και συμφωνεί.
Ανοίγω πάλι τα αρχεία και τα φορτώνω στο Mpc, ενώ παράλληλα ετοιμάζω και ένα αρχικό sequence, το οποίο θα το εξελίσσω δοκιμάζοντας ταυτοχρόνως συχνοτικά τους ήχους που πρόκειται να χρησιμοποιήσω. Αποφασίζω να κρατήσω το Wurlitzer, μια drone κιθάρα και τα back vocals, τα οποία όμως πάω και τα βάζω κατά λάθος σε ένα pad όπου έχει σεταριστεί με pitch down: ακούω τα φωνητικά της σε πιο αργό ρυθμό, μου αρέσει και κρατώ το λάθος.Επιλέγω έναν συγκεκριμένο ήχο που έχω κτίσει σε ένα prophet 600 και σε αυτό το σημείο είμαι σίγουρος ότι το δικό μου μέρος της σύνθεσης θα γίνει με τον συγκεκριμένο ήχο.
Ξεκινώ να παίζω και ταυτόχρονα να ηχογραφώ όλες τις κινήσεις του Akai Mpc, σαν να βρίσκομαι σε ένα live των Joalz. Ύστερα από αρκετές δοκιμές ηχογραφώ τις τελικές σκηνές. Βάζω να ακούσω τι έκανα... Προσπαθώ να το ακούω σαν ακροατής και όχι ως δημιουργός, εκεί που το ακούω βλέπω μπροστά μου μια φυσαρμόνικα Hohner την οποία μου είχε κάνει δώρο η Λίνα Μπάκου στο Λύκειο. Την παίρνω, ανοίγω ένα μικρόφωνο και ηχογραφώ πάνω στο remix –εννοείται ότι δεν ξέρω να παίζω φυσαρμόνικα. Στο σημείο αυτό σταματώ και πάω στην κουζίνα να βρω μια τελευταία μπύρα Franziskaner.
Το sequence και οι ηχογραφήσεις σχετικά με ικανοποιούν, συχνοτικά και μουσικά.
Θα περάσω επομένως στη μίξη των ήχων, χρησιμοποιώντας κάποια εξωτερικά αναλογικά effects τα οποία, φτιάχνοντας το remix, θα τα μάθω και καλύτερα.
Είναι αργά και πρέπει να τα κλείσω και να βγω για την επόμενη μπύρα σε κάνα μπαρ εδώ κοντά.
Κοιμάμαι λίγο, καθώς έχω στο μυαλό μου συνέχεια το remix, πετάγομαι στις 07.30, φτιάχνω τον πρώτο εσπρέσο της ημέρας και ανοίγω το στούντιο.
OΚ, δεν είμαι σίγουρος –ποτέ δεν είμαι– κάνω κάποια τελικά edits και αποφασίζω να το κλείσω εκεί. Έτσι κι αλλιώς θα μπορούσε να είχε δεκάδες άλλες εκδοχές.
Τη στιγμή που το στέλνω με WeTransfer πιστεύω ότι είναι χάλια και θα ήθελα να εξαϋλωθεί από τον σκληρό μου δίσκο, ταυτόχρονα με την αποστολή του.
Μετά από 2 μέρες η Τoni με παίρνει στο Skype, λέει ότι της αρέσει που είναι instrumental (καθώς και η όλη προσέγγιση), αλλά όχι το ίδιο και στη δισκογραφική της. Σκέπτομαι γρήγορα, της απαντάω ότι αν χρειαστεί διαφορετική προσέγγιση θα είναι έξτρα χρήματα –έτσι είμαι σίγουρος ότι η δισκογραφική της θα πει «ας κρατήσουμε αυτό, καλό είναι τελικά».
Αφού συμφωνούμε όλοι, προτείνω στην Kater το master του remix να το κάνει ο Cem Oral, άλλωστε το στούντιό του είναι τρία στενά πιο κάτω από το σπίτι της στο Kreuzberg. Εκείνη απαντά ότι δεν είχαν υπολογίσει κι αυτό το κόστος και ζητάει αν μπορώ να το κάνω εγώ, μιας και της είχα κάνει για προηγούμενες ηχογραφήσεις της. Δέχομαι και παίρνω τηλέφωνο τον Cem για να με βοηθήσει.
Αν τελικά μου αρέσει ή το πόσο καλό είναι, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τη δική μου μουσική, θα το καταλάβω μήνες μετά την κυκλοφορία του».
Οι VGO (Video Game Orchestra) έχουν μια πιο sci-fi προσέγγιση, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να νοτίζει την επαγγελματικότητα του διδύμου. Κινούνται με χαρακτηριστική άνεση είτε σε σοφιστικέ αποτιμήσεις της ηλεκτρονικής δομής, είτε σε παραδειγματικές dance εκρήξεις, αναλόγως προς τα πού έχουν στρέψει τους νευρώνες τους ανά περίπτωση. Έχει ενδιαφέρον ότι εδώ, στις απαντήσεις των Alex Retsis & George Aggelides, εμπεριέχεται μια σκέψη περί της δόμησης τελείως διαφορετική από εκείνη του Leon Segka. Κι αυτό φρονώ ότι δεν έχει σχέση μόνο με τη διαφορετικότητα των κατευθύνσεών τους, αλλά και με το ότι έχουμε να κάνουμε με ένα δίδυμο –οπότε οι ισορροπίες και οι δίαυλοι επικοινωνίας/συνεργασίας αποδίδουν μόνο μέσω μιας ισχυρής εσωτερικής του δίπολου κατασκευής, ώστε η εργασία πάνω στο εκάστοτε track να είναι αποτελεσματική.
Τι είναι αυτό που πρέπει να «προσέχει» κάποιος, όταν ρεμιξάρει ένα κομμάτι;
Δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει μόνο ένα συγκεκριμένο πράγμα που πρέπει να προσέχει κάποιος, όταν κάνει ένα remix. Ένα remix αποτελεί κι αυτό μια σύνθεση, οπότε πρέπει να αντιμετωπίζεται αντίστοιχα από τον ενίοτε remixer: να έχει δηλαδή συνοχή, ουσία και όλα όσα κάνουν μια σύνθεση ενδιαφέρουσα. Από εκεί και πέρα, όταν επιλέγεις να κάνεις remix σε ένα δημοφιλές τραγούδι, σίγουρα πρέπει να λάβεις υπ' όψιν τις προσδοκίες των original fans και το feedback τους. Καλό θα είναι επίσης οι προθέσεις του remixer να διαθέτουν ειλικρίνεια και να μην προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την όποια δημοτικότητα ενός τραγουδιού, με σκοπό τη ρηχή προβολή.
Ποια είναι η δική σας μέθοδος προσέγγισης ενός remix;
Συνήθως τον πρώτο ρόλο παίζει η βασική μελωδία ενός κομματιού. Η προσέγγισή μας ξεκινάει από το πώς μπορούμε να την αποδομήσουμε και να την αποδώσουμε σύμφωνα με τη δική μας αισθητική, τα δικά μας μουσικά βιώματα. Λέμε «συνήθως», γιατί πολλές φορές η διαδικασία είναι ενστικτώδης. Ένα κομμάτι μπορεί να σε οδηγήσει μόνο του σε κάποια κατεύθυνση και η μέθοδος καταλήγει έτσι να είναι διαφορετική κάθε φορά. Σίγουρα πάντως, ως καλλιτέχνες, έχουμε αναπτύξει τις δικές μας ιδιότητες, οπότε η προσέγγισή μας δεν διαφέρει δραματικά από κομμάτι σε κομμάτι. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στο πώς αποδίδουμε τα ρυθμικά μέρη, γενικά μας ενδιαφέρει η dance λογική, οπότε λειτουργούμε κάτω από αυτό το σκεπτικό.
Ποιο είναι το όριο που θέτετε σε σχέση με την αρχετυπική σύνθεση και ενορχήστρωση;
Ως Video Game Orchestra, αυτό που μας ενδιαφέρει σε μια διασκευή είναι η διακριτή θέση της αρχετυπικής σύνθεσης και διάθεσης. Δεν θέτουμε όμως κάποια άλλα όρια, όσον αφορά την απόδοση της σύνθεσης: θέλουμε να ψυχαγωγήσουμε τους ακροατές, σεβόμενοι το πρωτότυπο κομμάτι. Εξάλλου ένας από τους βασικούς λόγους που κάποιος θα ακούσει ένα remix, είναι το ενδιαφέρον του για το πρωτότυπο. Αυτή τη σχέση θέλουμε λοιπόν να την κρατάμε σε ισορροπία.
Υπάρχουν φορές που έχετε αμφιβάλλει για την ορθή σας κρίση πάνω στη νεώτερη έκδοση κι έχετε ξεκινήσει εκ νέου, από «λευκό χαρτί»;
Φυσικά! Η αμφιβολία είναι έτσι κι αλλιώς μέρος της δημιουργικής διαδικασίας, είτε μιλάμε για μια διασκευή, είτε για μια πρωτότυπη σύνθεση. Δεν θα κυκλοφορήσουμε όμως ποτέ ένα remix, εάν δεν είμαστε απόλυτα ευχαριστημένοι με το αποτέλεσμα. Άρα η αμφιβολία είναι περισσότερο εσωτερική λειτουργία και όχι βαρόμετρο για την αποδοχή του remix από το κοινό.
Ποια είναι τα συνήθη εργαλεία σας στο remix και με ποια βήματα προχωράτε;
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε είναι κυρίως 8-bit παιχνιδομηχανές ή ΗΥ (Nintendo GameBoy, NES, C64 κλπ). Πολλές φορές τα χρησιμοποιούμε αυτούσια, με το δικό τους tracker (sequencer), είτε προσαρμοσμένα με midi, ώστε να τα ελέγχουμε από κάποιο DAW στο PC. Ενίοτε μπορεί να χρησιμοποιήσουμε και πιο πρόσφατες παιχνιδομηχανές (Nintendo 3ds) ή ακόμα και συνδυασμό (πχ Atari 2600 με midi μέσα στο FL Studio κλπ.). Σε κάθε περίπτωση κινούμαστε γύρω από τα chiptunes, είτε άμεσα, είτε έμμεσα.
Δημιουργικά δεν έχουμε κάποια παγιωμένη διαδικασία όταν προσεγγίζουμε ένα remix. Άλλες φορές θα γνωρίζουμε εξ αρχής πού θέλουμε να πάμε το κομμάτι κι άλλες θα μας οδηγήσει μόνο του. Σίγουρα πάντως ακολουθούμε την αισθητική γραμμή που μας χαρακτηρίζει ως VGO, να αποδίδουμε δηλαδή ένα κομμάτι σαν να ήταν μέρος ενός video-game soundtrack. Συνήθως θα ξεκινήσουμε από τα ρυθμικά μέρη. Επίσης μας ενδιαφέρει τα φωνητικά και τα μελωδικά μέρη να είναι ισχυρά, κι εκεί αφιερώνουμε αρκετό χρόνο –όχι μόνο στο sequencing, αλλά και στο sound design. Μιλάμε άλλωστε για ηλεκτρονική μουσική, δεν έχει νόημα λοιπόν να γράψεις ή να διασκευάσεις ένα φοβερό σόλο εάν ο ήχος που το αποδίδει δεν το αναδεικνύει. Ανάλογα τώρα με το εργαλείο που χρησιμοποιούμε, η διαδικασία της παραγωγής και της μίξης διαφοροποιείται: αλλιώς θα μιξάρεις στο GameBoy με το LSDJ π.χ. και αλλιώς στο Ableton.
Σαν διαδικασία, πάντως, αφήνουμε το ραφινάρισμα της μίξης για το τέλος και μετά προχωράμε στο mastering. Αν η συνολική αίσθηση που μας αφήνει το remix είναι θετική, τότε το θεωρούμε ολοκληρωμένο. Αλλιώς, 20 GOTO 10 μέχρι νεωτέρας!
Ο Blend Miskin είναι φιγούρα η οποία ξέρει μουσική όσο λίγοι στην Ελλάδα. Κάνοντας κατακλυσμιαία στροφή σε πολύ μικρότερη ηλικία και παίρνοντας μια ρυθμολογία ως προσκεφάλι, έκανε ένα όνομα που δεν είναι σεβαστό μόνο στις κονσόλες των clubs, αλλά και στις κυκλοφορίες όπου εμπλέκεται το όνομά του –είτε ως παραγωγός, είτε ως καλλιτέχνης. Θαυμάζω προσωπικώς τις χαμηλές του διότι δεν είναι οι κλασικές του χώρου, μα κάτι μεταλλαγμένο από άλλο φάσμα ήχου, φιλτραρισμένο αποκλειστικά μέσω της δικής του αντίληψης, η οποία κρατάει μια μινιμαλιστική λογική στην περάτωσή της.
Τι είναι αυτό που πρέπει να «προσέχει» κάποιος όταν ρεμιξάρει ένα κομμάτι;
Δεν υπάρχουν κανόνες. Πολλές φορές κάποιοι λιγότερο «επαγγελματίες» φέρνουν τα πάνω-κάτω στον ήχο και δημιουργούν νέα trends, ακριβώς επειδή δεν γνωρίζουν τις συνηθισμένες μεθόδους και δεν ακολουθούν τους κανόνες ηχοληψίας και παραγωγής.
Ποια είναι η προσωπική σου μέθοδος προσέγγισης ενός remix;
Προσπαθώ να εντοπίσω και να φέρω στην επιφάνεια τα κρυμμένα και σε δεύτερο ρόλο ενδιαφέροντα στοιχεία της original version, μέσα από μια διαδικασία αφαίρεσης.
Ποιο είναι το όριο που θέτεις σε σχέση με την αρχετυπική σύνθεση και ενορχήστρωση;
Δεν θέτω όρια κι αυτό πολλές φορές με φέρνει σε ρήξη με τους δημιουργούς. Όρια θα 'πρεπε να θέτουν οι εταιρείες ή όποιος ζητάει ένα remix: είναι δική τους δουλειά να βρουν τον κατάλληλο, ανάλογα με αυτό που θέλουν να πετύχουν στον ήχο.
Υπάρχουν φορές που έχεις αμφιβάλλει για την ορθή κρίση σου πάνω στη νεότερη έκδοση που θα παραδώσεις κι έχεις ξεκινήσει εκ νέου, από «λευκό χαρτί;»
Ναι, φυσικά! Όπως επίσης υπάρχουν και άλλες φορές που δεν βγαίνει κάτι καλό, όσο κι αν προσπαθήσεις.
Ποια είναι τα συνήθη εργαλεία σου στο remix και με ποια βήματα προχωράς;
Τίποτα εκτός από τα στάνταρ, sampler, υπολογιστής κ.λ.π.
*Σκοπός του συγκεκριμένου Avotek ήταν να σας δώσει το σκεπτικό και όχι κάποια μεθοδολογία –το τελευταίο άλλη φορά, γιατί χρειάζεται ξεχωριστό λιβάδι σε άπλωμα και πληροφορία. Stay tuned…
{youtube}v9nMc5I1IOQ{/youtube}
