Μία δυστοπική, πρωτοποριακή για την εποχή της ταινία, φέτος γιορτάζει τα 40 χρόνια από την πρώτη του παρουσίαση, που θα προβληθεί σε τεράστια οθόνη στο Ηρώδειο και παράλληλη live εκτέλεσή του συγκλονιστικού soundtrack του Philip Glass.
Ναι, το Koyaanisqatsi είναι «βωβός κινηματογράφος» καθώς δεν έχει διαλόγους.
Πρώτο ρόλο παίζει η αντίληψη, η μουσική, οι εικόνες.
Το Koyaanisqatsi ΚΡΑΥΓΑΖΕΙ!
ΚΡΑΥΓΑΖΕΙ για την κλιματική «αλλαγή» που έγινε κλιματική «κρίση», για τους φυσικούς πόρους που εξαντλούνται καθημερινά, για την αλλοτρίωση του ανθρώπου, για την καταστροφή της φύσης, για την αλόγιστη βιομηχανική ανάπτυξη.
22+1 facts
Για αυτή την ταινία που αποτέλεσε τομή όταν πρωτοπαίχτηκε και επηρέασε όσο λίγες την πορεία του κινηματογράφου, συγκεντρώσαμε 22 +1 ενδιαφέροντα facts*.
Ο σκηνοθέτης Godfrey Reggio επιθυμούσε διακαώς να γράψει ο Philip Glass τη μουσική της ταινίας που ετοίμαζε. Πλησίασε τον Glass μέσω ενός κοινού φίλου και ο Glass απάντησε: «Δεν κάνω κινηματογραφική μουσική». Ο Ρέτζιο επέμεινε και τελικά ο φίλος είπε στον Glass ότι αυτός ο επίμονος τύπος δεν επρόκειτο να φύγει χωρίς τουλάχιστον να τα πούνε από κοντά. Ο Reggio έφτιαξε ένα φωτογραφικό μοντάζ και το «έντυσε» με μουσική του Glass, και το παρουσίασε στον Glass σε ιδιωτική προβολή στη Νέα Υόρκη. Αμέσως μετά την προβολή, ο Glass συμφώνησε να γράψει τη μουσική για την ταινία του.
Χρειάστηκαν σχεδόν 6 χρόνια για να ολοκληρωθεί το Koyaanisqatsi.
Το πλάνο της οροσειράς παραχωρήθηκε από την MacGillivray-Freeman Films και δεν ήταν τίποτε άλλο παρά από τα απομεινάρια της «Λάμψης» (The Shining, 1980). Και για την ιστορία σημειώνεται ότι η άλλη ταινία που χρησιμοποίησε πλάνα από τα ίδια leftovers ήταν το Blade Runner (1982).
Ο Philip Glass χώρισε την ταινία σε 12 διαφορετικές ενότητες και έγραψε μουσική για την κάθε μία. Μόλις ο Godfrey Reggio άκουσε τη μουσική, κυριολεκτικά μοντάρισε από την αρχή την ταινία, με βάση την αίσθηση της μουσικής και όχι τη δομή που είχε στο μυαλό του.
Το soundtrack της ταινίας χρειάστηκε πάνω από 3 χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Τα σπήλαια που εμφανίζονται στην αρχή και στο τέλος της ταινίας είναι πλάνα από το The Great Gallery, αυτόν τον τεράστιο βράχο που βρίσκεται στο Horseshoe Canyon, στην Utah και έχει ζωγραφιστεί 1500 τουλάχιστον χρόνια πριν.
34 λεπτά αφού έχει ξεκινήσει η ταινία, παρακολουθούμε μία λήψη από ελικόπτερο που δείχνει την κατεδάφιση ενός συγκροτήματος εργατικών κατοικιών. Πρόκειται για το περίφημο πρότζεκτ «Pruitt-Igoe» εργατικών κατοικιών που ξεκίνησε σαν υπόδειγμα στέγασης στις μεγαλουπόλεις, και κατέληξε ένας εφιάλτης για τους ενοίκους του. Βρίσκονταν στο Σεντ Λούις του Μιζούρι. Το όλο εγχείρημα ολοκληρώθηκε το 1956 και κατεδαφίστηκε το 1972. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο αρχιτέκτονας που το είχε σχεδιάσει ήταν ο Minoru Yamasaki, ο οποίος σχεδίασε επίσης το World Trade Center (τους Δίδυμους Πύργους δηλαδή) στη Νέα Υόρκη.
Ο Godfrey Reggio ήθελε αρχικά να χρησιμοποιήσει σαν τίτλο της ταινίας ένα σύμβολο που θα ερμηνεύεται δύσκολα, αλλά αντ' αυτού αρκέστηκε στη λέξη "Koyaanisqatsi", από την άγνωστη γλώσσα των Hopi και το δικαιολόγησε λέγοντας ότι δεν του προξενούσε «καμία συναισθηματική φόρτιση» λόγω της ασάφειάς της.
Στο τέλος της ταινίας, το χορωδιακό μέρος με τίτλο «Prophecies», τραγουδιέται στη διάλεκτο των Hopi:
«Αν εμείς οι άνθρωποι σκάψουμε και πάρουμε ότι πολύτιμο υπάρχει θαμμένο μέσα στη γη, θα προκαλέσουμε την καταστροφή
Όσο πλησιάζει η ημέρα της Κάθαρσης, θα υπάρχουν ιστοί αράχνης στον ουρανό που θα περιβάλλουν τη Γη
Ένα δοχείο με στάχτη θα πεταχτεί από τον ουρανό που θα μπορούσε να κάψει τη γη και να βράσει τους ωκεανούς
Ζωή εκτός ελέγχου. Ζωή τρελή. Ζωή χωρίς ισορροπία»
Η πρώτη ταινία, Koyaanisqatsi: Life Out of Balance της τριλογίας Qatsi που στην γλώσσα των Χόπι σημαίνει Ζωή, ήταν παραγωγή του Φράνσις Φορντ Κόπολα. Η δεύτερη, το Powaqqatsi: Life in Transformation (1988) του George Lucas και η τρίτη, το Naqoyqatsi: Life as War (2002) του Steven Soderbergh.
Ο Godfrey Reggio αποτίνει φόρο τιμή στον Ρώσο σκηνοθέτη Andrei Tarkovsky. Στο Solaris (1972) υπάρχει ένα παρόμοιο πλάνο τεράστιου αυτοκινητόδρομου, που βλέπουμε συχνά να εμφανίζεται στο Koyaanisqatsi.
Το μεγαλύτερο πλάνο στην ταινία, είναι αυτό των δύο περίφημων αεροσκαφών United Airlines Boeing 747 – το πλάνο διαρκεί πάνω από 2 1/2 λεπτά. Πλέον κανένα 747 δεν πετά – όλα έχουν αποσυρθεί ή καταστραφεί.
Ο Godfrey Reggio πριν το Koyaanisqatsi είχε φτιάξει μία σειρά ταινιών μικρού μήκους για το Institute of Regional Education, με θέμα την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Σε αυτές ο Ρέτζιο συνεργάστηκε για πρώτη φορά με τον διευθυντή φωτογραφίας, Ron Fricke.
https://www.youtube.com/watch?v=O0dpY74e4wo
Η ταινία περιέχει συνολικά τέσσερα καρέ όπου εμφανίζεται πορνογραφικών ταινιών / ταινίων μόνο για ενήλικες η ηθοποιός ταινιών ενηλίκων Marilyn Chambers. Στα τρία από τα τέσσερα καρέ είναι εμφανώς τόπλες. Για την ιστορία η Marilyn Chambers ήταν το «πρόσωπο» της διαφημιστικής καμπάνιας του απορρυπαντικού Ivory Snow που πλασαριζόταν ως κατάλληλο για μωρά παιδιά. Όταν άρχισε να πάιζει σε ταινίες για ενήλικες, η εταιρεία διέκοψε τη συνεργασία μαζί της.
Ένας από τους συμβούλους του Godfrey Reggio στην ταινία σχετικά με τον αντίκτυπο της τεχνολογίας στην ανθρωπότητα ήταν ο κορυφαίος κοινωνικός αναλυτής και φιλόσοφος, Langdon Winner, ο οποίος στο βιβλίο του, Autonomous Technology του 1977, έχει υποστηρίξει ότι η τεχνολογία έχει αυτονομηθεί και «έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο ακολουθώντας τη δική της τροχιά, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε ανθρώπινη καθοδήγηση και παρέμβαση». Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ανίκανος να ελέγξει την ξέφρενη πορεία της τεχνολογικής καινοτομίας.
Στο 65ο λεπτό της ταινίας αυτή σχεδόν διακόπτεται απότομα από φρενήρη γραφικά που πέφτουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα και ακούγεται εκκωφαντική μουσική, και μετά ακολουθεί η απόλυτη σιωπή. Ξαφνικά εμφανίζεται ένα ελικόπτερο που κατοπτεύει από ψηλά. Παρατηρεί ουρανοξύστες, παίρνει νυχτερινές δορυφορικές λήψεις μιας πόλης και μετά βλέπει εξαρτήματα υπολογιστών. Στην πραγματικότητα, αυτές οι εικόνες δημιουργήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 σε υπολογιστή, πιθανώς σε κάποιον IBM ή σε έναν DEC PDP!
Μουσική από το Koyaanisqatsi ακούγεται κατά τη διάρκεια μιας σκηνής στην ταινία Watchmen (2009).
Γύρω στο μέσο της ταινίας, υπάρχει ένα εμβληματικό πλάνο ενός πιλότου με αυστηρό πρόσωπο, που στέκεται χωρίς να βλεφαρίζει μπροστά από την τουρμπίνα του τζετ του. Το εν λόγω τζετ είναι ένα Ling-Temco-Vought A-7 Corsair II και ο πιλότος φαίνεται να φοράει διακριτικά της Tactical Air Command.
Η Rockstar Games εμπνεύστηκε από την ταινία (ιδιαίτερα τη σκηνή της Νέας Υόρκης και του Pruitt-Igoe) για το τρέιλερ #1 του βιντεοπαιχνιδιού Grand Theft Auto IV (2008). Το τρέιλερ έχει time lapses, παρόμοια με αυτά της ταινίας. Το μουσικό κομμάτι που παίζει στο τρέιλερ είναι του Philip Glass – το "Pruitt Igoe" από το soundtrack αυτού του Koyaanisqatsi.
Τα αυτοκίνητα που παράγονται στο πλάνο στη γραμμή συναρμολόγησης είναι Chevy Camaros.
Το Koyaanisqatsi περιλαμβάνεται στη λίστα με τις «1001 ταινίες που πρέπει να δεις πριν πεθάνεις», του Steven Schneider.
Ενώ η πρεμιέρα της ταινίας υποτίθεται ότι έγινε στις 4 Οκτωβρίου 1982, στη Νέα Υόρκη, στο Radio City Music Hall, η πραγματική παγκόσμια πρεμιέρα του πραγματοποιήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σάντα Φε (ΗΠΑ) στις 27 Απριλίου 1982.
Το video clip του τραγουδιού της Grace Jones: Pull Up to the Bumper (1982) χρησιμοποιεί μερικά από τα πλάνα time-lapse την ταινία και συγκεκριμένα από το «The Grid».
Το video clip του "Hard to Explain" των _The Strokes περιλαμβάνει αρκετές σκηνές από αυτήν την ταινία.
Το Koyaanisqatsi μας φέρνει αντιμέτωπους με την καταστροφή της ισορροπίας του πλανήτη, με την πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης. Το Koyaanisqatsi παρουσιάζεται στο ελληνικό κοινό, σαν μια απόκοσμη φωνή αφύπνισης και ευαισθητοποίησης.
Ένα Συμπαντικό μήνυμα για αλλαγή.
KOYAANISQATSI
Life out of Balance
Live at the Acropolis
40th Anniversary (1983-2023)
Film Screening & Live Performance
The Philip Glass Ensemble
with Academia Athens Youth Choir
Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2023
Ωδείο Ηρώδου Αττικού
Εισιτήρια: https://www.more.com/music/
