Παραμένει εκθαμβωτικά όμορφη αν και έχει περάσει πια τα 72. Η φωνή της αποπνέει μια αριστοκρατική γοητεία, αλλά συγχρόνως ηλεκτρίζει, φανερώνοντας τις καταβολές της από τους «δρόμους». Στις χαμηλές νότες ακούγεται ακαταμάχητη, σαν να σου ψιθυρίζει γλυκόλογα στο αφτί, ενώ στο scat είναι ειλικρινά ασυναγώνιστη. Γέννημα θρέμμα του Τενεσί, είδε το πρώτο φως τον Μάιο του 1950, στο Μέμφις, και τίμησε δισκογραφικά την ιδιαίτερη πατρίδα της, με την περιθρύλητη παράδοση στο blues και την soul, στο τελευταίο της μέχρι στιγμής album Memphis... Yes, I'm Ready (Okeh Records, 2017).
Εν έτει 2022, και μετά από τον θάνατο της Abbey Lincoln (4 Αυγούστου 2010), η Dee Dee Bridgewater απλώς αποτελεί τη μεγαλύτερη εν ζωή ερμηνεύτρια της jazz, πιθανότατα μαζί με την Dianne Reeves. Θα την απολαύσουμε ξανά στην Ελλάδα, απόψε Δευτέρα 14 Νοεμβρίου, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Είναι εξάλλου αρκετά δημοφιλής και στην ημεδαπή, χάρη κυρίως στις συχνές επισκέψεις της για live (Λυκαβηττός, Φεστιβάλ Σάνης στη Χαλκιδική, κ.ά.).
Η αλήθεια είναι πάντως ότι η Dee Dee Bridgewater άργησε να αναγνωριστεί. Μολονότι δισκογραφεί από τα μέσα του ’70, άρχισε να γνωρίζει επιτυχία, κυρίως στην Ευρώπη, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μετά, όταν πια εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι. Παρόλα αυτά, η μέχρι τότε δισκογραφία της περιλαμβάνει πολύ αξιόλογες δουλειές: Afro Blue (1974), Dee Dee Bridgewater (1976), Just Family (1977), Bad for Me (1979), Live in Paris (1987), Victim of Love (1989), In Montreux (1992), Keeping Tradition (1993). Τα παραπάνω album δεν πέρασαν ακριβώς απαρατήρητα, ωστόσο η Dee Dee έπρεπε να περιμένει ως το 1995-1997 για να γνωρίσει καθολική επιτυχία∙ το κατόρθωσε χάρη σε δύο tribute.
Για τον Horace και την Ella
To 1995 κυκλοφόρησε από την εταιρία Verve το album Love And Peace (1995) ως φόρος τιμής στις συνθέσεις του Horace Silver (ιδρυτικό μέλος των Jazz Messenger και ίσως το πιο funky κλαβιέ στην ιστορία της jazz), με τη συμμετοχή του ίδιου του μεγάλου πιανίστα. Αρκεί και μόνο να ακούσει κανείς τι κάνει με τη φωνή της η Dee Dee, καθώς προσθέτει στίχους στο “Song For My Father”, ίσως την πιο γνωστή σύνθεση του Silver (στην Blue Note, το 1964). Αφού μεσολάβησε ένα –απαραίτητο- tribute στον Duke Ellington, το 1997 εξέδωσε το album “Dear Ella” ( Verve), με διασκευές σε κομμάτια που είχε τραγουδήσει η Ella Fitzgerald.
«Έκανα το Love And Peace επειδή ήθελα να τιμήσω την υπέροχη μουσική του Horace όσο εξακολουθούσε να είναι εν ζωή (σημ: έφυγε στις 18 Ιουνίου του 2014, σε ηλικία 86 ετών)», λέει η De Dee. «Όσον αφορά το "Dear Ella", αυτό ηχογραφήθηκε στη Verve λίγο μετά τον θάνατό της (15 Ιουνίου 1996). Χωρίς αυτήν, χωρίς την επιτυχία της, πιθανότατα ο Norman Granz (σπουδαίος παραγωγός και ιδρυτής της εταιρίας Verve) δεν θα είχε ιδρύσει καν τη Verve. Θελήσαμε λοιπόν να της πούμε αντίο, τιμώντας αυτές τις τόσο σημαντικές στιγμές που μας άφησε».
https://www.youtube.com/watch?v=hSs1AzglUXY
Η Dee Dee αναζητούσε πάντα νέες προκλήσεις στην καριέρα της. Ούτως ή άλλως, είναι μια κατεξοχήν πληθωρική ερμηνεύτρια, κυρίως όσον αφορά τις επιλογές που κάνει ως προς το υλικό της. Μπορεί να είναι πρωτίστως μια jazz ερμηνεύτρια, ωστόσο έχει πειραματιστεί με επιτυχία και με άλλα είδη, από την καθαρόαιμη soul έως το γαλλικό τραγούδι (chanson) – ειδικά στο album J'ai deux amours (DDB Records, 2005) .
Τα blues του Μάλι
Το επόμενο βήμα στην καριέρα της αποτέλεσε ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Μαθαίνοντας ότι η καταγωγή των προγόνων της, που μεταφέρθηκαν σκλάβοι στην Αμερική, ήταν από τα εδάφη του σημερινού Μάλι, αποφάσισε να εξερευνήσει την τόσο πλούσια παράδοση των πολυποίκιλων μορφών παραδοσιακής μουσικής της δυτικής Αφρικής. Το album Red Earth (A Malian Journey) (DDB Records / EmArcy, 2007) ηχογραφήθηκε στη Μπαμακό, πρωτεύουσα του Μάλι, με τη συνοδεία Μαλινέζων μουσικών. Η επιστροφή της στις αφρικανικές ρίζες της χρονολογείται από ο 1999, όταν δηλαδή εξελέγη πρέσβειρα του Οργανισμού FAO του ΟΗΕ, γεγονός που της έδωσε την ευκαιρία να ταξιδέψει στο Μάλι και τη Σενεγάλη, συμμετέχοντας σε διάφορα προγράμματα του οργανισμού.
«Για να είμαι ειλικρινής, πριν από αυτό τον δίσκο δεν είχα ασχοληθεί ιδιαίτερα με τις μουσικές της Αφρικής. Ουσιαστικά αποφάσισα να προσεγγίσω τη μουσική παράδοση του Μάλι, αναζητώντας τις δικές μου αφρικανικές ρίζες. Την περίοδο της δουλείας, οι αποικιοκράτες συνήθιζαν να μεταφέρουν τους σκλάβους ομαδοποιημένους από συγκεκριμένα σημεία της Αφρικής σε συγκεκριμένα μέρη του Νέου Κόσμου. Αποδείχτηκε ότι οι περισσότεροι σκλάβοι που κατάγονταν από το Μάλι μεταφέρθηκαν στη σημερινή πολιτεία του Μισισίπι. Ανακάλυψα ότι από αυτούς καταγόταν κι η δική μου οικογένεια, πιο συγκεκριμένα από την εθνοτική ομάδα των Πελ, που κατοικούν στα βόρεια του Μάλι (σημ: και της υποσαχάριας Αφρικής γενικότερα) […] Από αυτές τις καταβολές προέρχονται και οι συγγένειες ανάμεσα στις μουσικές του Μάλι και τα blues του Δέλτα αλλά και την jazz. Είναι προπάντων μουσικές που στηρίζονται στον αυτοσχεδιασμό και στην ελευθερία στο παίξιμο».
Το Μάλι είναι κυρίως φημισμένο για τα τοπικά μουσικά όργανα όπως το ngoni (μικροσκοπικό κλειδοκύμβαλο που παίζεται με τα ακροδάχτυλα) και η kora (αφρικανική άρπα), τα οποία φυσικά και χρησιμοποιήθηκαν στο Red Earth. Και, κυρίως, το Μάλι μπορεί να περηφανεύεται για τους τραγουδοποιούς του: τους περίφημους griots, τους θεματοφύλακες της μαλινέζικης προφορικής παράδοσης των λαών των Μαντίνγκο και των Μάντε. Βιρτουόζοι, αυτοδίδακτοι μάλιστα, μουσικοί και χαρισματικοί συνθέτες, όπως ο πρόωρα χαμένος Ali Farka Touré, ο Bassekou Kouyaté, ο Toumani Diabaté και ο Baba Sissoko, εκ των οποίων οι τρεις τελευταίοι συμμετέχουν και στο album.
«Πάνω από όλα ενθουσιάστηκα με τις γυναίκες που συνάντησα στο Μάλι. Οι Μαλινέζες ερμηνεύτριες, μπορεί να μην είναι τόσο γνωστές όσο οι griots, όμως αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της τοπικής μουσικής κουλτούρας. Μιλάμε για φωνές με τρομερές ικανότητες και πηγαίο συναίσθημα. Τα τραγούδια τους έχουν πολιτική χροιά, καθώς συνήθως μιλούν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τοπικές κοινωνίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τραγούδι “Bambo (No More)” της Tata Bambo, που είχε τόσο μεγάλη επίδραση στην τοπική κοινωνία, ώστε οδήγησε την κυβέρνηση να καταργήσει το 1960 το έθιμο του υποχρεωτικού γάμου που ίσχυε έως τότε για τις γυναίκες του Μάλι. Είναι ένα κομμάτι που αναδύει μια απίστευτη δύναμη, γι’ αυτό και αποφάσισα να το διασκευάσω στο “Red Earth”».
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, το album της Dee Dee επιτυγχάνει απόλυτα τον στόχο που είχε θέσει εξαρχής: όχι τόσο το να παντρέψει την jazz με τις μαλινέζικες μουσικές, όσο να υπερτονίσει τη σχέση που υπάρχει de facto ανάμεσα στην jazz και γενικά την αφροαμερικανική μουσική και στην πηγή, τη Μητέρα Αφρική.
Για την Billie
Τρία χρόνια αργότερα (2010), η Dee Dee αποφάσισε να τιμήσει την μεγαλύτερη ερμηνεύτρια στην ιστορία της jazz: Eleanora Fagan (1915–1959): To Billie with Love From Dee Dee Bridgewater. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά: στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η Dee (που έχει παίξει και στο θέατρο και στον κινηματογράφο) υποδύθηκε την Billie στην παράσταση Lady Day, που ανέβηκε Off-Broadway. Το δε album, ηχογραφημένο για την εταιρία EmArcy, περιλαμβάνει 12 κομμάτια, τα περισσότερα στάνταρντ που ανέδειξε η Billie με την ερμηνεία της ή και δικές της συνθέσεις. Αν και η φωνή της Dee Dee πιάνει πολύ υψηλές νότες και γι’ αυτό φέρνει περισσότερο στο στυλ της Fitzgerald, κατορθώνει και αποπνέει το βάθος που χρειάζεται στη φωνή, τον νταλγκά και το οργισμένο παράπονο που απαιτούν τραγούδια όπως τα "Lady Sings the Blues", "All of Me", "Lover Man (Oh, Where Can You Be?)", "You've Changed", "Don't Explain", "God Bless the Child", "A Foggy Day", "Strange Fruit" (προπάντων αυτό!) κ.ά.
Επιστροφή στο Μέμφις μέσω Νέας Ορλεάνης
Τα τελευταία 10 χρόνια η Dee Dee Bridgewater ηχογραφεί αραιά και πού. Τo 2015 κυκλοφόρησε το album Dee Dee's Feathers (Okeh Records), το οποίο ηχογραφήθηκε στη Νέα Ορλεάνη, με την καίρια συμβολή του τρομπετίστα Irvin Mayfield Jr. και μιας 18μελούς ορχήστρας μουσικών από την ίδια πόλη. Το υλικό είναι φυσικά pure New Orleans: "Big Chief", "Saint James Infirmary" “New Orleans", "Treme Song / Do Whatcha Wanna" , "Come Sunday”, "C'est ici que je t'aime”, "Do You Know What It Means”, "Whoopin' Blues", και τα ρέστα. Η κυκλοφορία του δίσκου συνέπεσε με τη συμπλήρωση 10 χρόνων από το πέρασμα του τυφώνα Katrina, που σάρωσε τη Νέα Ορλεάνη.
Αμέσως μετά, η Dee Dee τίμησε τη μουσική της ιδιαίτερης πατρίδας της στο album Memphis... Yes, I'm Ready (Okeh Records, 2017). Εδώ το υλικό είναι blues και rhythm ‘n’ blues, soul και gospel, που η φωνή της Dee Dee διαχειρίζεται με όλη της την τέχνη και την ψυχή. Σε παρένθεση οι συνθέτες και οι πρώτες εκτελέσεις: "Yes, I'm Ready" (Barbara Mason), "Giving Up" (Van McCoy/ Gladys Knight & the Pips), "I Can't Get Next to You" (Barrett Strong, Norman Whitfield/ Temptations), "Going Down Slow" (St. Louis Jimmy Oden), "B-A-B-Y" (Isaac Hayes, David Porter/ Carla Thomas), "The Thrill Is Gone" (Rick Ravon Darnell, Roy Hawkins/ B.B. King), "The Sweeter He Is" (Isaac Hayes, David Porter), "I Can't Stand the Rain"(Donald Maurice Bryant, Bernard Miller/ Ann Peebles), "Don't Be Cruel" (Otis Blackwell/ Elvis Presley), "Hound Dog" (Jerry Leiber, Mike Stoller/ Big Mama Thornton), "Try a Little Tenderness" (James Campbell, Reginald Connelly, Harry Woods/ Otis Redding), "Take My Hand, Precious Lord" (gospel).
All that Jazz
Η Dee Dee Bridgewater δεν έχει και την καλύτερη άποψη για τη σημερινή jazz. Μπορεί το κοινό που ενδιαφέρεται για την jazz να έχει φαινομενικά αυξηθεί, όμως η ίδια η μουσική σαν έχει γίνει λιγάκι έως πολύ flat και clean cut. Φτιαγμένη, λες, από ανθρώπους που τους έχουν έρθει όλα κάπως βολικά και που δεν έχουν πληρώσει τα χρέη τους. Η διαπίστωση αυτή βέβαια αφορά τη mainstream jazz, με τις όποιες εξαιρέσεις (Kamasi Washington), γιατί στο underground, η jazz διαρκώς ανανεώνεται και προσφέρει συναρπαστικά είδη γραφής.
«Aυτό ισχύει περισσότερο για τη vocal jazz. Δες τι γίνεται με όλες αυτές τις λευκές στην πλειοψηφία τους σύγχρονες τραγουδίστριες, για παραδείγματα με τη Dianna Krall. Τις έχουν δημιουργήσει οι ίδιες οι εταιρείες που έχουν επενδύσει πάνω τους εκατομμύρια. Χρήματα που δεν θα επένδυαν σε μια Αφροαμερικανή τραγουδίστρια, στην Abbey Lincoln (σημ: όσο ζούσε) ας πούμε ή και σε μένα. Είναι και πάλι θέμα πολιτικής των εταιριών. Ουσιαστικά προσπαθούν να αποκόψουν την jazz από τις ρίζες της και να την κάνουν να μοιάζει με την pop, για να μπορούν να τη μεταχειριστούν καλύτερα, όχι ως μουσική, αλλά ως προϊόν….».
Ελαφρώς θυμωμένη, η φωνή της ακούγεται ακόμη πιο όμορφη. Αυτή είναι άλλωστε η Dee Dee. Μια ντίβα του Black Power, με εκρηκτικό ταπεραμέντο και εκπληκτική γοητεία.
Υ.Γ:Οι δηλώσεις της Dee Dee Bridgewater προέρχονται από προηγούμενες συνέντεύξεις που είχε πάρχωσει στον υποφαινόμενο (περιοδικό Soul, Ahtens Voice).
Cosmos
Dee Dee Bridgewater
Η ιέρεια της jazz έρχεται στο ΚΠΙΣΝ για μία μοναδική συναυλία
Δευτέρα, 14 Νοεμβρίου, 20.30
