Το όνειρο ενός live της Madonna στην Ελλάδα παίρνει σάρκα και οστά αυτό το Σάββατο στο Ολυμπιακό Στάδιο, βγάζοντας τη βασίλισσα της pop από τη λίστα «συναυλίες που δεν θα δούμε ποτέ εδώ», την οποία για χρόνια καταρτίζουν οι μουσικόφιλοι nerds. Με αφορμή τον ερχομό της, ο Πάνος Γκένας αποτιμά για το Avopolis την πολιτική και κοινωνική στάση της Madonna, με έναυσμα την ήδη συζητημένη περιβαλλοντολογικο-πολιτική της καμπάνια κατά τη Sticky & Sweet περιοδεία της, με την οποία σκοπεύει να επηρεάσει τις επικείμενες προεδρικές εκλογές στις Η.Π.Α...
Την αγαπάς. Τη μισείς. Δεν την αγνοείς. Το φαινόμενο Madonna στόχευε ανέκαθεν στο να κρατά σε εγρήγορση το ανυποψίαστο κοινό, το οποίο περίμενε να ακούσει και (κυρίως) να δει το επόμενο βήμα. Βασίλισσα της pop, συγγραφέας, ηθοποιός, σχεδιάστρια μόδας, σκηνοθέτης. Τελευταία, άλλη μια ιδιότητα προστίθεται. Αφορμή το αμφιλεγόμενο βίντεο “Get Stupid” που προβάλλεται στο τελευταίο μέρος της Sticky & Sweet περιοδείας της. Πρόκειται για μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα πολιτικής και οικολογίας. Φυσικές καταστροφές, υπερκαταναλωτισμός, Hitler, Robert Mugabe και John McCain συνθέτουν το πρώτο μέρος-συναγερμό, ενώ Μητέρα Τερέζα, Gandhi, John Lennon, Oprah Winfrey (;) και Barack Obama προβάλλουν ως τα ιδεαλιστικά σύμβολα που προσφέρουν λύσεις. Τελευταία, η Madonna επιθυμεί να είναι και μια φωνή πολιτικής αφύπνισης. Πόσο όψιμο, όμως, είναι το ενδιαφέρον της;
 |
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η πολυπολιτισμική Νέα Υόρκη ήταν ο καταλληλότερος καμβάς μια νέας καλλιτεχνικής τάσης. Η Madonna, ως φέρελπις χορεύτρια με μεσοαστική καταγωγή, μετά τη φυγή της από το πατρικό σπίτι στο Michigan, μυήθηκε στην κουλτούρα του hip-hop και του graffiti, έκανε σχέση με τον Jean-Michelle Basquiat, γνώρισε τον Keith Haring και τον Andy Warhol, δήλωνε fan της αναρχικής πανκ και σύχναζε σε νεοσύστατα gay clubs. Η ίδια ταύτισε την ελευθερία έκφρασης με την καλλιτεχνική ελευθερία και σύντομα η μουσική έγινε το κατάλληλο μέσο έκφρασης.
Μετά από ένα επιτυχημένο ντεμπούτο, το Like Α Virgin σε παραγωγή του Nile Rodgers (των δοξασμένων, κάποτε, Chic) τη μετέτρεψε σε κοινωνικό σύμβολο. Παίζοντας με το οξύμωρο δίπολο παρθένα-πόρνη και τραγουδώντας το “Material Girl”, η Madonna έγινε, άθελά της, πρέσβειρα της απληστίας και της αρχομανίας που ταυτοποίησαν τη δεκαετία του 1980. Με τον Ronald Reagan και τη Margaret Thatcher στα ηνία δυο ισχυρών κρατών, ο νεοσυντηρητισμός υπαγορευόταν από οικονομικά κίνητρα. Η ίδια φάνηκε να το αντιμετωπίζει με αφέλεια, απολαμβάνοντας την επιτυχία. Χρειάστηκε το «Απεγνωσμένα Αναζητώντας Τη Σούζαν» (ταινία στην οποία ουσιαστικά υποδύεται τον εαυτό της), για να διαφανεί το ανυπότακτο πνεύμα της, που αποτελεί την κινητήρια δύναμή της. «Πώς σταμάτησαν οι ανησυχίες μου και έμαθα να αγαπώ τη Madonna» έγραψαν φεμινίστριες της εποχής, επειδή αρχικά την είχαν εκλάβει ως εκμεταλλεύσιμο πρότυπο γυναίκας. Η Madonna ήταν απ’ την αρχή η κύρια διαχειρίστρια της εικόνας της (το MTV ήταν δε ο καταλληλότερος αρωγός) και τα τέλη των 1980s τη βρήκαν γεμάτη αυτοπεποίθηση να μετατρέπεται σε φορέα καλλιτεχνικής ακρότητας. Κι όλα αυτά σε ένα ανδροκρατούμενο κοινωνικό περιβάλλον. Το “Like A Prayer” αποτελεί τη διαμαρτυρία της στην πατρική καταπίεση των παιδικών της χρόνων και στο καθολικό δόγμα με το οποίο γαλουχήθηκε. Μέχρι τότε, η μουσική της αντιμετωπιζόταν με το φίλτρο της pop ελαφρότητας και τα κίνητρά της παραήταν προφανή. Το περιβόητο video clip συνέδεε τη σαρκική επιθυμία με τον πνευματικό, μυστικιστικό κόσμο, είχε ήρωα έναν μαύρο Ιησού – ως αποθέωση του αντι-ρατσιστικού κινήματος – και πανηγύριζε την έκσταση της κοινωνικής προσευχής σε αντίθεση με την ατομική και ενοχική εξομολόγηση. Ήταν η πρώτη φορά (είχε προηγηθεί το κοινωνικό σχόλιο του “Papa Don’t Preach”) που κατέθετε προσωπικά βιώματα, αντιδρούσε σε κοινωνικό θεσμό και η καλλιτεχνική της έκφραση ήταν πηγαία.
 |
Με 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια κέρδη για την εταιρία της και 70 εκατομμύρια πωλήσεων σε μια δεκαετία, η Madonna ήταν κατεστημένο. Έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στην περσόνα της και με απεριόριστη διάθεση ελευθερίας, προχώρησε το θρησκευτικό χαρακτήρα των σκανδάλων σε καθαρά σεξουαλικό. Το βιβλίο «Sex» μπορεί να θεωρηθεί μια κενή άσκηση marketing, αλλά με τους αμφισεξουαλικούς πειραματισμούς του και το μήνυμα της ταύτισης σαδομαζοχισμού και θρησκείας έσπαγε τα κοινωνικά taboo των αρχών των 1990s. Το AIDS θεωρούταν πλέον η μάστιγα του αιώνα και η Madonna, με ένα στυλιζαρισμένο πορνογράφημα (έστω soft) και φυσικά το album Erotica, έγινε η φωνή κοινωνικά καταπιεσμένων ομάδων, όπως οι ομοφυλόφιλοι. Μετά την υπερέκθεση και την εμπορικότητα του ονόματός της να διακυβεύεται, η Madonna ουσιαστικά επέστρεψε στο προσκήνιο με το ψυχαναλυτικό Ray Of Light. Η μητρότητα και η ενασχόληση της με την εβραϊκή μυστικιστική παράδοση των διδαχών της Kabbalah την οδήγησαν στο να επαναξιολογήσει τις προτεραιότητές της. Αποκήρυξε πολλά από το παρελθόν της και θέλησε να άρει τον ναρκισσισμό της, να αποστασιοποιηθεί από τον μικρόκοσμό της και να ενδιαφερθεί για το εύρος των κοινωνικών προβλημάτων. Λίγα χρόνια πριν, είχε αποσιωπήσει την ειρωνεία του θεατρικού μιούζικαλ, για ένα πιο συμπαθητικό πορτρέτο μιας κατά τ’ άλλα φασιστικής προσωπικότητας, όπως η Evita Peron.
 |
Ο country-folk πειραματισμός του Music συνέπεσε με το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους. Η Madonna βρισκόταν ξανά σε περιοδεία μετά από 8 χρόνια. Στην τελευταία συναυλία, λίγες μέρες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, εμφανίστηκε με την αμερικάνικη σημαία για φούστα λέγοντας: «Η βία γεννά βία. Εκλαμβάνω ό,τι έγινε ως σήμα αφύπνισης. Υπάρχει τρομοκρατία παντού στον κόσμο». Όταν το κοινό ούρλιαξε «USA! USA!», ανταπάντησε πως η Αμερική πρέπει να κοιτάξει γενικά τον κόσμο και να αλλάξει. Μέχρι τότε η Madonna έπαιζε εκ του ασφαλούς σε θέματα πολιτικής. Από ιέρεια του υλισμού και παραδόπιστη καθολική, ως S&M αφέντρα και gothic ιέρεια, τα μόνα δείγματα πολιτικών πεποιθήσεων ήταν οι δηλώσεις της υπέρ των Δημοκρατικών και το φιλελεύθερο πνεύμα της. Οι παραπάνω δηλώσεις ήταν προμήνυμα του επόμενου βήματος.
 |
Το American Life βγήκε ενάμιση μήνα μετά την απόβαση των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ και οι πωλήσεις του στην Αμερική μόλις που ξεπέρασαν τις 600.000 συνολικά (το Erotica είχε 3 εκατ.). Mε ύφος Che Guevara στο εξώφυλλο του album, η Madonna υιοθέτησε μια περισσότερο rock φόρμα και επέδειξε την οργή της στην πολιτική του νεότερου Bush. Δυστυχώς είχε προηγηθεί η απόσυρση (από την ίδια) του αντιπολεμικού video clip, μια κίνηση η οποία φανέρωσε την αδυναμία της να φτάσει στα άκρα τα πολιτικά πιστεύω της με αντάλλαγμα την κοινωνική κατακραυγή στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, εκεί που ουδέποτε είχε μετανοήσει για οτιδήποτε στο παρελθόν. Στη δεκαετία του 1960 καλλιτέχνες όπως οι Beatles ή ο Bob Dylan δεν δίσταζαν να σχολιάσουν την πολιτική σκηνή χωρίς να υπολογίζουν το κόστος. Στον απόηχο μιας νέο-μακαρθικής παράνοιας η Madonna δεν τόλμησε. Την επόμενη χρονιά με τη Re-Invention περιοδεία της, εξαπέλυσε με άνεση και ασφάλεια το κατηγορώ της, αλλά η αντίδραση ήταν ετεροχρονισμένη. Το να αντιπαθείς τον George Bush Jr, ήταν πλέον μόδα. Στην ίδια περιοδεία τραγούδησε το “Imagine” του Lennon και στις προβολές που το συνόδευαν, δυο παιδιά, ένα από το Ισραήλ και ένα από την Παλαιστίνη, έδιναν τα χέρια. Με μια επιφανειακή διάθεση απλοποίησης, τα video στις συναυλίες της έγιναν φορέας πολιτικής νουθεσίας. Στην Confessions tour εικόνες του Bush Jr. και της Kondoliza Rais έπαιζαν πάνω σε remix του “Sorry”, ενώ φέτος στην Sticky & Sweet tour το “Get Stupid” έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις.
Η Madonna ξέρει καλά να διαχειρίζεται την προβοκατόρικη διάθεσή της και τα σκάνδαλα (με πρόσφατο την αμφιλεγόμενη υιοθεσία στο Malawi) προς όφελός της. Σε δυο βδομάδες που η περιοδεία θα ταξιδέψει στην Αμερική, θα συμπέσει με την προεκλογική περίοδο και ως μήνυμα αλλαγής το “Get Stupid” θα προσπαθήσει να επηρεάσει συνειδήσεις. Δυστυχώς οι προθέσεις της δεν συνάδουν με την αυταπάρνηση που θα τους προσέδιδε ειλικρινή ποιότητα. Το «διάγγελμά» της για πολιτική εγρήγορση και οικολογική αφύπνιση είναι δίκαιο και επίκαιρο. Απ’ την άλλη, είτε ως το Κύριο pop icon, είτε ως Σκλάβα της υστεροφημίας της, δεν δύναται να κάνει εκπτώσεις οι οποίες να αφορούν την εικόνα της. Who is the master and who is the slave?
