Κάθε φορά που διαβάζω, ακούω και μιλάω για τον "θάνατο του ροκ" μου έρχεται στο μυαλό ο τίτλος της εξαιρετικής ταινίας του Tommy Lee Jones, Οι τρεις ταφές του Μελκιάδες Εστράδα. Από το καλοκαίρι του 1974 που πήγα στο Μοναστηράκι και αγόρασα τους τρεις πρώτους μου δίσκους, έχω ζήσει τέσσερις - πέντε "ταφές" του ροκ και πτώμα ακόμη δεν έχω δει - και απ’ ό, τι λένε οι φήμες δεν υπάρχει και κάποιος άλλος που να το έχει δει. Ούτε κανείς απ’ αυτούς που λένε με βεβαιότητα πως έχει πεθάνει, πήγε στην κηδεία του. Κηδεία δεν έγινε, πτώμα δεν έχει βρεθεί, τι διάολο συμβαίνει;
Δημοσιογράφοι, αναλυτές, bloggers, και λοιποί "στοχαστές" της ποπ κουλτούρας και διάφοροι (μουσικά) αμόρφωτοι ταλιμπάν που γουστάρουν άλλα μουσικά είδη και ιδιώματα, γράφουν, λένε και διαδίδουν (εδώ και χρόνια) πως αυτό ήταν, rock δεν υπάρχει, ενταφιάστηκε σε μία πυραμίδα μαζί με όλα του τα κτερίσματα: ηλεκτρικές κιθάρες, ενισχυτές, δαχτυλίδια και κοσμήματα, μαλακές δερμάτινες μπότες από φίδι, πένες και χορδές, λαχούρια πουκάμισα, μπριγιαντίνη, παραμάνες και σκισμένα τζιν. Κάθε τρεις και λίγο το rock πέθανε, πεθαίνει, αιμορραγεί, είναι άρρωστο βαριά, κάτι κιθάρες που ακούγονται εδώ κι εκεί, είναι ο επιθανάτιος ρόγχος.
Κατά καιρούς δε έχουν γραφτεί κι ένα σωρό επικήδειοι, χαριτωμένοι, έξυπνοι, με επιχειρήματα (σαθρά κατά βάση), με στοιχεία (που βασίζονται μόνο στις πωλήσεις), με τον ενθουσιασμό του πρωτομάρτυρα. Το "πνεύμα" του ροκ πέθανε μετά τη συναυλία των Rolling Stones στο Altamont, το "παλιό" rock πέθανε με την έκρηξη του punk που και αυτό με την σειρά του πέθανε όταν αποθεώθηκε η ηλεκτρονική μουσική, ενώ στον 21ο αιώνα δεν πουλάει και πολύ (όσο το hip-hop ας πούμε) και άρα πέθανε. Εκατομμύρια views, χιλιάδες ακόλουθοι, μουσικοί του hip-hop και της K-pop που πουλάνε προϊόντα σε όσους τους ακολουθούν στο Ιnstagram, ονόματα συγκροτημάτων που είναι στην ουσία brand names για άλλες μπίζνες. Η μουσική που είναι ακριβώς;
Όταν ρώτησα τον Zbigniew Preisner -σε μια συνέντευξη που έγινε για το Avopolis και δημοσιεύτηκε πρόσφατα- τη γνώμη του για το hip-hop μου απάντησε: «Για κάτσε να δούμε τι θα μείνει από όλο αυτό». Είναι πιά φανερό -τη μουσική του διαδικτύου τη σκεπάζει πολύ εύκολα η σκόνη του χρόνου. Μετά από λίγο είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ.
Υπάρχει λοιπόν η μουσική του διαδικτύου αλλά υπάρχει και η μουσική εκεί έξω. Όσοι λένε ότι το rock έχει πεθάνει ας ρίξουν μια ματιά στα line - up των μεγάλων (και των μικρών) φεστιβάλ. Ποιος είναι ο βασικός πυρήνας του ήχου τους ακόμη και τώρα; Ποιοι είναι οι δίσκοι που κυριαρχούν κάθε χρόνο στα "καλύτερα" της χρονιάς; Τι είδους δίσκοι είναι αυτοί που επανακυκλοφορούν, επανεκδίδονται, ανατυπώνονται και επανέρχονται διαρκώς σε επετειακές επανεκδόσεις; Που διάολο είναι οι επανεκδόσεις ηλεκτρονικής μουσικής που "σημάδεψε" (;) τις δεκαετίες του ’80 και του ’90; Ποια ακριβώς είναι τα κλασσικά albums του hip-hop που επανέρχονται, ανατυπώνονται και μνημονεύονται μετά από σαράντα χρόνια χρόνια ιστορίας του είδους;
Μην παρεξηγηθώ. Δεν θα το ήθελα καθόλου και δεν είναι η πρόθεση αυτού του άρθρου -μία αντιπαράθεση δηλαδή των μουσικών ειδών. Θαυμάζω και εκτιμώ πολλά albums από πολλά είδη, μπορώ να βρω πια ενδιαφέρον σε κάθε μουσικό είδος και ιδίωμα, υπάρχουν δίσκοι του hip-hop που είναι εξαιρετικοί αλλά όποιος μετράει την τέχνη με τα views, τους ακόλουθους, τα gossip, τα likes και το ιντερνετικό σούσουρο, όποιος μετράει την αξία της τέχνης με τα εισιτήρια και τις πωλήσεις, όποιος μπερδεύει την (εκάστοτε) νεανική κουλτούρα με το χιπστερικό life style της, κατά τη γνώμη μου κάνει σοβαρό λάθος. Γιατί όποιος θέλει να «σκοτώσει» το rock είναι σαν να αυτοπυροβολείται με το πιστόλι της άγνοιας.
Ακόμη και οι Γάλλοι το ξέρουν πως “Rock ‘n’ Roll Is Not Dead”. Το φώναξε τόσο δυνατά ο Marlon Magnee των La Femme στην Τεχνόπολη, στο τεlευταίο Plissken Festival, που ακούστηκε σε όλο τον κόσμο. Κι όσοι ήταν εκεί μπορούν να σε διαβεβαιώσουν ότι έτσι είναι. Γιατί το είδαν ζωντανό μπροστά στα μάτια τους, παλλόμενο, ηλεκτρισμένο, γεμάτο ενέργεια και πάθος. Να γίνεται και πάλι ένα όχημα διαμαρτυρίας και αντίδρασης. Αυτό που πάντα ήταν δηλαδή και που συνεχίζει να είναι εδώ και -σχεδόν- εξήντα χρόνια. Γιατί όταν τα πράγματα ζορίζουν, όταν χρειάζεται μια φωνή διαμαρτυρίας και αντίδρασης, τότε είναι απλό - “It’s only rock ‘n’ Roll”.
Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων / Φωτογράφος: Νίκος Ζαραγκόπουλος
Είναι σαφές ότι ο λεγόμενος δυτικός πολιτισμός και οι κοινωνίες που τον συγκροτούν περνάνε μεγάλη κρίση που είναι πολιτική, κοινωνική, αισθητική, πολιτιστική. Και κάθε φορά που υπάρχουν μεγάλες κρίσεις πολιτισμού, αλλαγές και ανακατατάξεις, το ροκ θα είναι μία απάντηση, όπως ήταν το τη δεκαετία του ’60 με τα μεγαάλα κινήματα, τη δεκαετία του ’70 με το punk, τη δεκεαετία του ’90 με το grunge, όπως είναι και τώρα, γιατί η εποχή και οι συνθήκες το απαιτούν.
Διαβάζω για παράδειγμα ότι ο Drake ξεπέρασε τους Beatles σε "πωλήσεις" ή σε Νο. 1 μέσα σε μια χρονιά. Τα νούμερα αυτό λένε αλλά προσέξτε πόσο μεγάλο είναι αυτό το "ψέμα". Τα νούμερα που αφορούν τους Beatles έχουν να κάνουν -σε συντριπτικό ποσοστό- με πωλήσεις φυσικού προϊόντος και πραγματική ακρόαση δίσκου. Κάποιος σηκωνόταν από τον καναπέ, έβγαινε από το σπίτι, έπαιρνε το μετρό ή το λεωφορείο, πήγαινε στο δισκάδικο, αγόραζε το album, επέστρεφε σπίτι με τον ίδιο τρόπο, έβαζε τον δίσκο στο πικάπ ή το cd στο player και άκουγε. Τα νούμερα του (κάθε) Drake έχουν να κάνουν -βασικά- με έναν τύπο που πατάει ένα κουμπί, πάει στο άλμπουμ, ακούει το πρώτο τραγούδι, ακούει και το δεύτερο, στο τρίτο μιλάει στο κινητό, το τέταρτο το ψιλοτρέχει και μετά -λίγο ως πολύ- τα παρατάει. Και αυτοί οι δύο τόσο διαφορετικοί τρόποι μετράνε το ίδιο στις μετρήσεις. Τι λες τώρα ρε μεγάλε… Κάπως έτσι ο Drake, η Taylor Swift, η Ariana Grande και ο Justin Bieber ξεπερνάνε τους Beatles και τον Elvis και τον Bob Marley και τα διάφορα trap και reggaeton υποπροϊόντα (που στην ουσία είναι τα μπουζούκια της Αμερικής) φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη δυναμική από το σύγχρονο rock. Θα μου πεις βέβαια, τότε πώς εξηγείς το ότι ο Drake κονταροχτυπιέται με τους Iron Maiden για το Νο.1 των βρετανικών charts;
Πάνω-κάτω αυτό είναι και το βασικό επιχείρημα ενός άρθρου σχετικού με τον "θάνατο του rock" που διάβασα στο Vice. Ο θρυλούμενος θάνατος έχει να κάνει με τη μουσική βιομηχανία που δεν επενδύει στο rock, στα charts που δεν έχουν rock τραγούδια και albums συχνά σε ψηλές θέσεις και στο hype που πλέον έχει φύγει από το rock για να πάει στο hip-hop, την pop ή το EDM. Ε, και; Η δημιουργικότητα είναι πάντα που μας ενδιαφέρει στη μουσική (και στην τέχνη γενικότερα), όχι το hype και το πόσο πουλάει. Το παράδειγμα είναι κλασσικό αλλά πάντα το ίδιο ενδεικτικό: δες πόσο πούλησε και τι αντίκτυπο είχε η μπανάνα των Velvet Underground όταν κυκλοφόρησε και που είναι τώρα. Κυρίαρχη εικόνα στο εικονοστάσι του ροκ. Άλλωστε τα 50+ χρόνια ιστορίας του rock ‘n’ roll μας έχουν δείξει ότι όταν το ροκ είναι outsider βρίσκεται στα καλύτερα του και στις εποχές που είναι mainstream είναι για τα μπάζα.
Τι κι αν ο Gene Simmons των Kiss είπε πως "το ροκ είναι νεκρό". Μάλλον εννοούσε το δικό του rock, το οποίο -ούτως ή άλλως- είναι πεθαμένο από καιρό και καλά κάνει.
Τι κι αν οι Doors, o Lenny Kravitz και ο Marilyn Manson το κάνανε τίτλο τραγουδιού. Μια προβοκατόρικη πλάκα είναι - άκου τους στίχους.
Τι κι αν ο Lemmy αναρωτήθηκε γι’ αυτό και ο Flea δήλωσε ότι "η ροκ φόρμα είναι νεκρή".
Όλοι αυτοί μιλάνε για τις πιο παραδοσιακές ροκ φόρμες και ίσως να μην έχουν άδικο σε έναν βαθμό. Όπως λέει και η παροιμία: «Πέτρα που δεν κυλάει, χορταριάζει». Οι φόρμες είναι για να ανανεώνονται, να αλληλεπιδρούν, να δέχονται επιρροές, να εκσυγχρονίζονται, να συνομιλούν. Οι κατά καιρούς "πιουρίστες" ήταν πάντα και θα είναι η τροχοπέδη της μουσικής κι αυτό αφορά σε όλα τα είδη. Υπάρχει ένα κομμάτι του σύγχρονου rock ‘n’ roll που έχει ως σημείο αναφοράς το "ένδοξο παρελθόν" του garage, του punk, του grunge και της ψυχεδέλειας όπως υπάρχει κι ένα άλλο που δείχνει διάθεση πειραματισμού, αναζήτησης και συνομιλίας με άλλα είδη.
Οι Black Country, New Road και οι Black Midi που διευρύνουν το πεδίο, οι Fontaines DC που συνομιλούν με τις παραδοσιακές φόρμες και με την ποίηση, οι Dry Cleaning που όπως έγραψε το Wire "είναι το πιο ενδιαφέρον κιθαριστικό γκρουπ των ημερών", οι Γάλλοι La Femme που τους συναντήσαμε στην αρχή αυτού του άρθρου να επιβεβαιώνουν πως “Rock ‘n’ Roll Can Never Die”, καλλιτέχνες όπως ο Fantastic Negrito, ο Yves Tumor και ο Shamir που ανακατεύουν το χαρμάνι αλλά με rock attitude αλλά και η Angel Bat Dawid (μη μου πεις πως δεν είναι rock), οι Sleep Token, Dinosaur Pile-Up, Larkin Poe, Young Thug, Goat, King Gizzard & the Lizard Wizard και τελειωμό δεν έχει η λίστα. Και μαζί ένα σωρό γυναικεία σχήματα που ροκάρουν δημιουργικά και με τσαγανό όπως οι Haim, Courtney Barnett, St. Vincent, U.S. Girls, Soccer Mommy, Japanese Breakfast, Nilufer Yanya, Goat Girl, κλπ. κλπ. Κι αν στο κάδρο βάλεις ένα όλο και αυξανόμενο κύμα που έρχεται από την Αφρική με τους Mdou Moctar, Songhoy Blues, Tamikrest κι όλα τα νεότερα γκρουπ που πέρασαν από την πόρτα ανοίγοντας ονόματα όπως ο Ali Farka Toure ή οι Tinariwen, τότε το πράγμα γίνεται global και είναι στην πρίζα.
Ναι, αλλά όλο αυτό ούτε πουλάει ιδιαίτερα, ούτε πολύ κόσμο απασχολεί (πια), ούτε hype κάνει, θα ξαναπεί αυτός που του αρέσει να λέει πως το ροκ είναι νεκρό. Μόνο που το πραγματικό ροκ -και ως ήχος και ως attitude- δε μέτρησε ποτέ το μπόϊ του ούτε με πωλήσεις, ούτε με hype, ούτε με gossip, ούτε με βραβεία και κόκκινα χαλιά. Δεν πούλησε προϊόντα σε Instagram ακόλουθους, ούτε κοινωνική ευαισθησία βαμμένη με χρυσή λάκα. Γιατί όλα αυτά δεν είναι καθόλου ροκ.
