Όταν ακόμα η μουσική διατηρούσε πολιτισμική πυγμή και παρεμβατική σημασία στη συμπεριφορά και στην αντίληψη, τα εξώφυλλα των δίσκων αποτελούσαν καλλιτεχνική έκφραση και αυτοπροσδιοριστικό statement, πέρα από εικαστικό εργαλείο προώθησης που περιέγραφε την «αίσθηση» του περιεχομένου.
Η σεξουαλικότητα εκφράστηκε λοιπόν στα εξώφυλλα βινυλίου, είτε ως exploitation, είτε υπαινικτικά, είτε αισθησιακά, είτε σοκαριστικά, είτε προβοκατόρικα. Και ενίοτε άφησε εποχή, διαμόρφωσε πολιτισμικές τάσεις, τα έβαλε κατακούτελα με τα ταμπού, μέχρι και που λογοκρίθηκε λυσσαλέα. Τα παρακάτω δείγματα είναι μια μικρή αντιπροσωπευτική λίστα, ωδή σε άλλη μία παράπλευρη απώλεια της ψηφιακής εξέλιξης της μουσικής.
Όπως ήταν επόμενο, την πρωτιά σε μερίδιο πρόκλησης είχε η επίδειξη των «απόκρυφων»: τα γεννητικά όργανα σε κοινή θέα, με διαφορετική αισθητική. Το εξώφυλλο π.χ. του 3ου άλμπουμ των Black Crowes, Amorica (1994), απεικόνιζε σε εξαιρετικά κοντινό πλάνο ένα γυναικείο μπικίνι με τη σημαία της Αμερικής και με την έντονη τριχοφυΐα να ξεχειλίζει… Ακόμα και σήμερα παραμένει δύσκολο να βρει τη θέση του στο ράφι των δισκοπωλείων μια φωτογραφία δανεισμένη από ένα περιοδικό Hustler του 1976.
Με το Is This It του 2001, οι Νεοϋορκέζοι Strokes έγραψαν ιστορία με τη «μίνιμαλ» ασπρόμαυρη φωτογραφία μιας γυναίκας με ένα δερμάτινο γάντι στον πισινό της. Είτε το χέρι (ενός άλλου;) τη χαϊδεύει τρυφερά με σεξουαλίζουσα διάθεση, είτε της κάνει spanking στην πιο dominatrix ερμηνεία, το αποτέλεσμα παραμένει επιβλητικό. Σε μια άλλη γωνιά των Η.Π.Α., ακόμα και μετά τους Dead Kennedys και το περιβόητο εσώφυλλο με πέη σε διείσδυση, ο Jello Biafra δεν μαλάκωσε καθόλου. Κι έτσι, στο The Power Of Lard (1989) έβαλε για εξώφυλλο ένα –στη θεωρία– κομμένο ψάρι, που έμοιαζε όμως με βίαια κομμένο πέος.
Αλλά και ο David Bowie ασχολήθηκε με παραμορφωμένα όργανα. Και σε ένα παράξενο απόγειο του χαμαιλεοντισμού του στη δεκαετία του 1970, στο προχωρημένο εξώφυλλο του Diamond Dogs (1974), παρουσιάζεται να είναι μισός άνθρωπος/μισός σκύλος. Αυτό που ενόχλησε ιδιαίτερα δεν ήταν η ιδέα της μεταμόρφωσης, αλλά τα έντονα σκυλίσια αχαμνά. Ο Bowie δεν καταλαβαίνει βέβαια από λογοκρισία και, μερικά χρόνια αργότερα –στο δεύτερο άλμπουμ εκείνου του αποτυχημένου Tin Machine εγχειρήματος– τα πέη από τα αγάλματα στο εξώφυλλο αφαιρέθηκαν ένα προς ένα, για λόγους προσβολής της δημόσιας αιδούς.
Έναν βαθμό πιο παιχνιδιάρικα ήταν τα ζωγραφιστά γεννητικά όργανα και η ιδέα του «τρίο», στο σκίτσο που κοσμούσε το Ritual De Lo Habitual των Jane’s Addiction (1990). Χωρίς ζωγραφιές, μια ρεαλιστική φωτογραφία ενός χαρεμιού από γυμνές γυναίκες κοσμεί το εξώφυλλο του θρυλικού διπλού άλμπουμ του Jimi Hendrix, Electric Ladyland (1968), το οποίο προκάλεσε και σχετικό σάλο τότε. Οι ίδιες κυρίες που πόζαραν γι' αυτό, έτρεξαν λίγο μετά την κυκλοφορία του δίσκου να κατηγορήσουν τους δημιουργούς του για «εκμετάλλευση». Το γιατί βέβαια πόζαραν με τόση διαθεσιμότητα και μέσα στην καλή χαρά για λογαριασμό τους, παραμένει ανεξήγητο...
Ο ίδιος ο John Lennon είχε πει ότι το avantgarde πείραμα του Two Virgins (1968) απεικόνιζε δύο ελαφρά υπέρβαρα πρώην junkies. Η αλήθεια είναι όμως πως απεικόνιζε δύο τριχωτούς πρώην hippies. Το φημισμένο εξώφυλλο μπήκε σε καφέ χάρτινη θήκη για να μπορέσει να πουληθεί. Παραμένει μελανή αισθητικά και δημιουργικά σελίδα στην καριέρα ενός από τους σπουδαιότερους συνθέτες του περασμένου αιώνα.
Παραδόξως, στο Sticky Fingers των Rolling Stones (1971) δεν ήταν μόνο η παραπομπή στην πεολειχία, αλλά κυρίως τα «πρησμένα» γεννητικά όργανα στον δεξί καβάλο, που έκαναν την έκδοση με το φερμουάρ (το οποίο άνοιγε κανονικά) να αποκτήσει προβληματική σχέση με τα ήθη της εποχής. Όμως έχει ενδιαφέρον η επιλογή των λογοκριτών, αφού στο εναλλακτικό «εγκεκριμένο» εξώφυλλο υπήρχαν τρία κομμένα γυναικεία δάχτυλα, που έβγαιναν από ένα κονσερβοκούτι με αίμα.
Στην αρχική εκδοχή του Below The Belt (1976) των Boxer, ένα μοντέλο πόζαρε ολόγυμνο με ανοιχτά χέρια και πόδια, ενώ ένα ακόμα τεντωμένο χέρι, που φορούσε γάντι του μποξ, κάλυπτε τα επίμαχα σημεία. Τα γρήγορα αντανακλαστικά της λογοκρισίας έδρασαν κι εδώ.
Σε δύο περιπτώσεις, ένα δάχτυλο υποδήλωνε την παρουσία πέους. Στην πρώτη, το original artwork για το Love It To Death (1971) απεικονίζει τον Alice Cooper να ποζάρει με τον αντίχειρα να ξεπροβάλει μέσα από το φερμουάρ του παντελονιού του. Η προκλητική πόζα διορθώθηκε σε μεταγενέστερη έκδοση, με το «μεγάλο δάχτυλο» να έχει αφαιρεθεί. Η πρόκληση δεν ήταν πάντως στις διαθέσεις των Five Keys, οι οποίοι έπεσαν θύμα παρεξήγησης. Το –τέρμα αριστερά στο εξώφυλλο του On Stage! (1957)– μέλος του συγκροτήματος, ποζάρει με τον αντίχειρά του να εξέχει ελαφρώς πίσω από το πόδι του. Πολλοί όμως δεν «είδαν» δάχτυλο, οπότε το άλμπουμ έπρεπε να ξανατυπωθεί ελαφρώς πειραγμένο, για να μη σοκάρονται οι ανυποψίαστοι.
Όμως καμία παρεξήγηση ως προς τη λανθάνουσα φαλλική παρουσία δεν υπάρχει στο Lovesexy του Prince (1989), όπου τη θυληπρεπή και γεμάτη πόθο πόζα του συμπλήρωνε το… απειλητικά «ανασηκωμένο» λουλούδι στα αριστερά του! Το ίδιο ισχύει και για το Your Arsenal (1993), στο οποίο ο Morrissey, αφού έχτισε τον ανέραστο μύθο του για μια δεκαετία, εμφανίστηκε προκλητικός στο στήσιμο και με το μικρόφωνο «σηκωμένο». Σε μια πιο γραφική πρόκληση, πάλι, ο τραγουδιστής των Fugazi ποζάρει με λίγο αφρό ξυρίσματος και θολό βλέμμα στο πρόσωπό του, στο εξώφυλλο του EP Margin Walker (1989). Φυσικά η φωτογραφία παρέπεμπε σε εκσπερμάτωση στο πρόσωπο.
Στο όριο της ηθικής βρέθηκαν εξώφυλλα που έπαιξαν με την παιδοφιλία. To ιστορικό ομότιτλο άλμπουμ του supergroup των Blind Faith (1969), προκάλεσε λογικές αντιδράσεις. Το γυμνό ανήλικο κορίτσι στο εξώφυλλο, που κρατούσε αθώα το μεταλλικό, φαλλικό αεροπλανάκι, έδωσε αφορμή στους συντηρητικούς να μιλούν για προπαγάνδα υπέρ της παιδεραστίας. Το εξώφυλλο ξεκίνησε μάλιστα και μια περίεργη φημολογία σχετικά με το κορίτσι: πολλοί έλεγαν πως ήταν η κόρη του ντάμερ Ginger Baker, ενώ συνομωσιολόγοι διατείνονταν πως πρόκειται για groupie, την οποία κρατούσε αιχμάλωτη το συγκρότημα.
Οι Scorpions ήταν επίσης ανάμεσα στα συγκροτήματα που ταλαιπώρησαν συχνά τη λογοκρισία με τα εξώφυλλά τους. Περισσότερο από όλα, με εκείνο το ελαφρά αρρωστημένο του Virgin Killer (1976), με ένα μικρό, γυμνό κορίτσι, το αιδοίο του οποίου κρυβόταν πίσω από το εφέ ενός θρυμματισμένου τζαμιού. Ακόμα και σκηνοθέτης γερμανικού πορνό, θα κοκκίνιζε από ντροπή.
Όταν ο Malcolm McLaren οραματίστηκε το no-wave συγκρότημα των Bow Wow Wow, η τραγουδίστριά τους Annabella Lwin ήταν μόλις 15 χρονών. Στο εξώφυλλο του See Jungle! See Jungle! Go Join Your Gang Yeah! City All Over, Go Ape Crazy! (1981) φαίνεται να είναι γυμνή, πράγμα που έκανε τη μητέρα της να τρέχει στα δικαστήρια τον McLaren, κατηγορώντας τον πως τη χρησιμοποιεί σεξουαλικά. Ακόμη και η Scotland Yard αναμείχθηκε σε αυτή την υπόθεση.
Η αρχική επιλογή για το εξώφυλλο του άλμπουμ που θα απογείωνε εμπορικά την καριέρα των Bon Jovi, ήταν η αισθησιακή εικόνα με το υγρό μπλουζάκι μιας γυναίκας να σκίζεται. Οι μάνατζερ φοβήθηκαν όμως πως το mainstream κοινό θα το έβρισκε παραπάνω πρόστυχο από το κανονικό. Αν είχαν παραμείνει στην αρχική τους επιλογή, το αποτέλεσμα των 28 εκατομμυρίων πωλήσεων του Slippery When Wet (1986) ίσως να μην ήταν το ίδιο.
Το ρομπότ-βιαστής με την κακοποιημένη γυναικεία μορφή να κείτεται στο πεζοδρόμιο, από την άλλη, ήταν σίγουρα υπερβολική εικόνα –ακόμα και σε καρτούν εκδοχή. Οι καταστροφικές ορέξεις για σεξ και βία των Guns 'N' Roses έπρεπε λοιπόν να έρθουν σε συμβιβασμό με την εταιρεία τους και τους retailers των δισκάδικων, για το Appetite For Destruction (1987).
Το σόλο άλμπουμ του Roger Waters, The Pros And Cons Of Hitch Hiking (1984), είχε στην πρόσοψη το σκίτσο μιας γυναίκας hitchhiker που δεν φορούσε τίποτα παρά μια τσάντα πλάτης και ψηλά τακούνια. Πολλοί δεν έμειναν ευχαριστημένοι με το dress code για ωτοστόπ που πρότεινε η συγκεκριμένη κυρία, καθώς θεωρήθηκε ότι ενθάρρυνε τον βιασμό. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπισε και το εξώφυλλο των Sniff N’ The Tears για το The Game’s Up (1980), όπου μια ελκυστική γυναίκα –φορώντας μόνο τη νυχτικιά της– απέχει λίγα δευτερόλεπτα από το να πέσει στα χέρια του βιαστή της, ο οποίος καραδοκεί πίσω από την πόρτα. Οι φεμινιστικές οργανώσεις λύσσαξαν ασφαλώς με τον λανθάνοντα αισθησιασμό που απέπνεε η απεικόνιση ενός σεξουαλικού εγκλήματος.
Σε ρομαντική και χαλαρή διάθεση θα πρέπει να βρίσκονταν οι Pantera όταν εμπνεύστηκαν ένα ηλεκτρικό τρυπάνι να διεισδύει σε έναν πρωκτό(!) στο Far Beyond Driven (1994). Το αυθεντικό εξώφυλλο αντικαταστάθηκε βέβαια άρον-άρον με το τρύπημα ενός κρανίου σε μορφή ακτινογραφίας, για να είναι πιο προσιτό. Το μέσα στη στραβοχυμένη αδρεναλίνη και την εφηβόκαυλα μυαλό του Fred Durst, επίσης, πρέπει να είδε κάποιο καλλιτεχνικό statement στο Gold Cobra των Limp Bizkit (2011), με τα ανυπεράσπιστα νυμφίδια που προτάσσουν γλώσσες απέναντι στο μακρύ και απειλητικό φίδι. Το πρώτο, τέλος, άλμπουμ των Queens Of The Stone Age (1998) απεικόνιζε ένα νεαρό κορίτσι λίγο πριν αφαιρέσει το εσώρουχό της, ενώ στο Around The Fur του 1997, οι Deftones έδειξαν, από πόζα επιβολής και υπεροχής, μια νεαρή κοπέλα σε party mode (τουλάχιστον).
Πολλά όμως ιστορικά εξώφυλλα πάτησαν στιλιστικά στην ατμόσφαιρα του αισθησιασμού. Η συλλογή της Grace Jones με τον τίτλο Island Life, για παράδειγμα (1985), βρίσκει την ανδρόγυνη, μυστηριώδη φιγούρα στα πιο αθλητικά της. Η αψεγάδιαστη γράμμωση στο κορμί της και η εμπνευσμένη πόζα, έθεσαν νέα στάνταρ στον ερωτισμό της εποχής και πολλά lifestyle περιοδικά ακολούθησαν κατά πόδας αυτή την πρόταση σοκoλατένιου, υγρού αισθησιασμού. Ακόμα πιο υγρό και υποσχόμενο ήταν το εξώφυλλο του Musical Massage (1976) από τον Leon Ware, ενώ τον σοκολατένιο θηλυκό ηδονισμό απογείωσε το Love Deluxe (1992) της Sade.
Στον αντίποδα της βελούδινης soul, μια ξεδιάντροπη all-white, macho αισθητική με γκόμενες και φράγκα αποτυπώθηκε στο Nice (2001) των Rollins Band, ενώ ο Eric Clapton – σε μια έκλαμψη ναρκισσισμού– έδειξε τη δύναμη της επιβολής του στις groupies με το εξώφυλλο του E.C. Was Here (1975). Ένα άκρως πρόστυχο ερωτικό κάλεσμα, το οποίο «στάζει», είναι το εξώφυλλο των Wild Cherry από το ομώνυμο άλμπουμ του 1976. Απόλυτο δείγμα της 1970s πορνό αισθητικής, που βρέθηκε στις δόξες της εκείνο τον καιρό, με το Βαθύ Λαρύγγι να προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες. Οι Devo ήταν επίσης ένα συγκρότημα που πάντα έπαιζε με τα όρια του σοκ, αλλά στη συλλογή Hardcore Devo: Vol. 1 (1990) ξεπέρασαν τον εαυτό τους με αυτή την παράξενη S&M ιεροτελεστία: μια γυμνή γυναίκα φαίνεται να φτύνει(;) τα μέλη της μπάντας, τα οποία απεικονίζονται δεμένα με ζουρλομανδύα στο πάτωμα.
Ο τίτλος Country Life (1974) του 4ου άλμπουμ των Roxy Music ήταν ένα είδος παρωδίας του γνωστού βρετανικού περιοδικού για τους αγρότες και την εξοχή. Στο εξώφυλλο βρίσκονται δύο Γερμανίδες μοντέλα-groupies του συγκροτήματος, η Constanze Karoli και η Eveline Grunwald, φορώντας τα απολύτως απαραίτητα στο γρασίδι. Το This Ιs Hardcore των Pulp (1998), από την άλλη, είναι ένα πολύ πεσιμιστικό στον πυρήνα του άλμπουμ, με αναφορές στη σκοτεινή πλευρά της πορνοβιομηχανίας. Ο Jarvis Cocker εμπνεύστηκε την «κομψή» πόζα μιας πορνοστάρ στη μέση της πράξης. Αυτό πάντως που αρχικά δείχνει σαν ερωτικό εξώφυλλο, όταν συστοιχηθεί με το ομώνυμο τραγούδι, οδηγεί σε ολότελα διαφορετικά συμπεράσματα.
Τέλος, αξίζει μια ιδιαίτερη αναφορά σε δύο μεμονωμένα προτραίτα καλλιτεχνών σε εξώφυλλα δίσκων. Αρχικά στον Herbie Mann και το Push Push (1971), όπου απεικονίζεται ένα αγέρωχο, ώριμο αρσενικό με δασύτριχο στήθος, που βαστάει όλο νόημα ένα φλάουτο. Δεν θα υπήρχε καλύτερη απεικόνιση στη δεκαετία του 1970 για τις corny φαντασιώσεις του γυναικείου πληθυσμού. Ακολουθεί η σκανδαλώδης –χωρίς να είναι αποκαλυπτική– πόζα της Jane Birkin στο Di Doo Dah (1973). Εικόνα που προετοιμάζει ιδανικά για ψιθυριστά, έκφυλα φωνητικά ενός πρόθυμου και ερωτικά διψασμένου θηλυκού, το οποίο δεν μπορεί παρά να δημιουργεί καυτές φαντασιώσεις. Δεν θα υπήρχε καλύτερη απεικόνιση στη δεκαετία του 1970 για τις corny φαντασιώσεις του ανδρικού πληθυσμού.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ειδική έκδοση του περιοδικού Sonik, Σεξ & Μουσική, που κυκλοφόρησε το 2015.
