Ας ξεκινήσουμε με αυτό. Το να κερδίζεις μέρος του εισοδήματός σου παίζοντας χορευτική μουσική, κατά μέσο όρο 60 με 70 βράδια τον χρόνο, δύσκολα σε κάνει ειδήμονα στην αναζήτησή ambient μουσικής. Όπου ambient, -για τους καθόλου μυημένους- η νεφελώδης μουσική συνθήκη που δίνει έμφαση στην τονικότητα και την ατμόσφαιρα περισσότερο από ό,τι στην παραδοσιακή φόρμα της μουσικής και τον ρυθμό. Νότες και συγχορδίες με διάρκεια, δημιουργούν ηχητικό υπόβαθρο τέτοιο ώστε να επιτυγχάνουν περισσότερο την αίσθηση του ήχου στον χώρο, παρά να υπηρετούν τις μελωδικές γραμμές του αυτές καθαυτές.
Όταν, λοιπόν, για παραπάνω από ένα χρόνο μένεις κλεισμένος σπίτι, μοιραία αρχίζεις να σκαλίζεις μουσικά είδη που στην προηγούμενη ζωή έδειχναν αχρείαστα. Πόσω μάλλον όταν συνειδητοποιείς την ήρεμη δύναμη που κρύβει η ατμοσφαιρική μουσική, που είναι ικανή να παροπλίσει τον οργανισμό με το δικό της ιδιόμορφο Ζεν, απέναντι στην πίεση που δημιουργεί η πιο αγχώδης καθημερινότητα που έχει βιώσει η ανθρωπότητα εδώ και έναν αιώνα. Παράλληλα, αρκετοί από τους αγαπημένους σου μουσικούς επιμελητές στρέφονται εν μέσω πανδημίας σε αυτό τον ήχο, ενώ τα μουσικά sites πυκνώνουν τα αφιερώματα γύρω από τις καταπραϋντικές και ευεργετικές ιδιότητες του.
Από τον σούπερσταρ dj της EDM, Diplo, που «μυρίστηκε» χρήμα ανάλογο με αυτό της ενδιαφέρουσας εφαρμογής ύπνου Calm και κυκλοφόρησε το MMXX, μέχρι τις αναρτήσεις σε underground λογαριασμούς του Twitter και το επίκαιρο κόνσεπτ της Johanna Knutsson και του Sebastian Mullaert για την Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου (είχαν αυτοσχεδιάσει επί 8 ώρες πάνω σε ήχους ιδανικούς για ύπνο στο Live At De Waalse Kerk 2019 και το ίδιο αναμένεται να κάνουν και φέτος), όλα τα σημάδια οδηγούν στην επιστροφή της ambient, που ευτυχώς θα είναι εκεί για να βελτιώνει την ψυχική υγεία όλων, ακόμα κι όταν σύντομα επιστρέψουμε σε κανονικούς ρυθμούς.
Σε αυτό το τρένο σκέψεων, η σύνδεση της ambient με την μοντέρνα καλοζωία και με μεθόδους εσωτερικής αναζωογόνησης όπως η yoga ή ο διαλογισμός, βρίσκεται ίσως στην πιο επίκαιρη φάση της. Από τους ανοιχτόμυαλους djs που σύντομα παράτησαν τα ανούσια τα dj live streams και έψαξαν πιο πνευματικές φόρμες έκφρασης (βλέπε την Music For Healing σειρά του Richard Norris, μέλους των Beyond The Wizards Sleeve), μέχρι τους μελετητές της πειραματικής ηλεκτρονικής που αναζωογονήθηκαν μετά τις περσινές επανεκδόσεις των Coil και ασφαλώς, τους λάτρεις της μεταμοντέρνας κλασικής ή της λεγόμενης new age μουσικής, κάτω από την ομπρέλα της οποίας μπαίνει ο εξαιρετικός κατάλογος του Beverly Glenn-Copeland ή της Enya (που μπορεί να είναι η μόνη που επωφελήθηκε του "Make ΠΑ.ΣΟ.Κ. Great Again" κινήματος). Οι νέες κυκλοφορίες και οι επανεκδόσεις που συνδέονται με τον αναχρονιστικό ήχο (ίσως όσο ο Eno, αλλά, πάλι, πόσο ευκολά ξεπερνά κανείς τον Eno;) που ορίζουμε σαν ambient, έχουν γίνει οι νέες ηχητικές «ταπετσαρίες» στα σπίτια των millennials (και οι ταπετσαρίες είναι κουλ, όπως λέει ο Mark Ronson).
Για τους φίλους της ραδιοφωνικής pop, rock ή rap μουσικής, αυτό που πάντα χαρακτηρίζαμε background music, πήρε (και έδωσε) νέα ζωή στα αυτιά των ανήσυχων ακροατών κατά την διάρκεια αυτού του χρόνου. Με την καθημερινότητα να επιβάλλει τον επαναπροσδιορισμό των πάντων, η ανάγκη για πνευματική ισορροπία, πολλές φορές, ξεκίνησε από τις δισκοθήκες μας.
Καθόλου τυχαία, αυτό που έδειχνε το 2016 σαν μία ακόμα τυπική καταγραφή της ιστορίας του ήχου (περισσότερο μάλλον από την ανάγκη του Pitchfork να ευλογήσει τα γένια του Eno) ή από τις νεοχίπικες τάσεις των «φωτισμένων» μουσικών του Λος Άντζελες, κατέληξε υπό τις τρέχουσες συνθήκες πανδημίας σε έναν καλαίσθητο οδηγό για την εξέλιξη του είδους εν έτει 2020, με αποκορύφωμα την (περσινή) Grammy υποψηφιότητα της μεγάλης ιαπωνικής σχολής μέσα από την επανέκδοση της Light In The Attic.
Και μπορεί δύο ή τρεις δεκαετίες πίσω οι πρωτότυπες εκδόσεις (ειδικά της new age) να φάνταζαν κιτς (τις έβρισκες πάντα στις προσφορές, στα ράφια των δισκοπωλείων), αλλά σε αυτό το γύρισμα του χρόνου μα και της τύχης, φτάσαμε στην χρονιά που κάποιοι από εμάς (και τα ακουστικά μας ή οι τοίχοι των σπιτιών μας) είχαμε ανάγκη την «ήρεμη», χαλαρή «μουσικούλα» περισσότερο από τα indie hits.
Με ακόμα πιο απλά λόγια, αν είστε από αυτούς που στην διάρκεια «των δύο επόμενων κρίσιμων εβδομάδων» βρεθήκατε σε αδιέξοδο, έχοντας τερματίσει ξανά και ξανά τις αγαπημένες σας μουσικές πίστες, η επιστροφή της ambient έτσι όπως πλέον έχει μπολιάσει σχεδόν σε κάθε είδος (παρακάτω, μια playlist με ambient country διαμαντάκια) είναι ικανή να αποτελέσει από την νέα σας μουσική πρόκληση (γιατί πόση ambient να αντέξει κανείς;) μέχρι το νέο αγαπημένο σας είδος.
Αρκεί να γνωρίζετε τα βασικά.
Οι ρίζες του ήχου εντοπίζονται στις αρχές του εικοστού αιώνα, με πατέρα τον γάλλο συνθέτη Erik Satie και μητέρα την ίδια την φύση, καθώς, τα λεγόμενα field recordings, δηλαδή ήχοι που καταγράφονται μέσω συσκευών ηχογράφησης αλλά ανήκουν στο φυσικό περιβάλλον (κύματα, θρόισμα φύλλων, ήχοι ζώων κ.α.) αποτέλεσαν (και ακόμα αποτελούν, βλέπε καμπάνια του NTS radio) σημαντικό κομμάτι του είδους.
Η εξέλιξη και η πρώτη χρυσή εποχή της ambient λαμβάνει χώρα στα 70s με τον ιάπωνα συνθέτη Isao Tomita, τον Brian Eno και το γερμανικό συγκρότημα Tangerine Dream να οδηγούν τις εξελίξεις, ενώ από τα 90s και έπειτα με τη συμβολή των superstar πειραματιστών της Warp (o Aphex Twin και αν ξέρει από ambient...) αλλά και την συστέγαση υπό τον γενικό ambient όρο της new age και της μοντέρνας κλασσικής μουσικής, οι ιδιαιτερότητες του ήχου ξεκίνησαν να συνδέουν -με την βοήθεια του ίντερνετ- τους απανταχού music nerds, δημιουργώντας ανάλογο ενδιαφέρον για μικρότερες και τοπικού χαρακτήρα σκηνές (shout out στα ακραία events που συνέβησαν στις αρχές των 00s στο Μικρό Μουσικό Θέατρο).
Ασφαλώς και ο κορυφαίος από τους συνθέτες-ευαγγελιστές της ambient παραμένει ο βρετανός Brian Eno, για πολλούς ο νονός της ή απλά, ο άνθρωπος που έπεισε τον υπόλοιπο κόσμο ότι η ambient μπορεί (και πρέπει) να υπάρχει στη ζωή μας με τουλάχιστον δύο διαστάσεις : α) της μουσικής δωματίου που την ακούμε στο βάθος αλλά ακόμα κι αν δε μας απασχολεί, υποσυνείδητα επιδρά και β) αυτής με χαρακτηριστικά «ανώτερης» μουσικής, που ανυψώνει και ακονίζει το πνεύμα, ακόμα κι αν δυσκολευόμαστε πολλές φορές να καταλάβουμε τους σκοπούς που εξυπηρετεί, όσο και αν εστιάζουμε σε αυτήν.
H αναβίωση του βινυλίου και ακόμα πιο πρόσφατα, της κασέτας (οι πιο πειραματικές αλλά και οι εξωτερικές -field- ηχογραφήσεις ευδοκιμούν σε αυτό το φορμάτ), έπαιξαν επιπλέον ρόλο στην επιστροφή του είδους, ενώ, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι και η χώρα μας είχε -και έχει ακόμα- σπουδαίους εκπροσώπους σε αυτό το είδος. Πέραν του Ιάννη Ξενάκη (1922-2001), ο Vangelis, τόσο με τη new age αλλά και τη διαστημική -σάουντρακική- εποχή του, είναι οι κύριο στυλοβάτες. Στις μέρες μας, ο κατάλογος ηχογραφήσεων που με απόλυτο επαγγελματισμό φέρνει στο φως η Into The Light Records αλλά και ακόμα πιο κλειστοί κύκλοι όπως αυτοί της Deadgum ή της Man Out Of A Man εκπροσωπούν με συνέπεια τον εν λόγω ήχο.
Να σημειωθεί ότι η παγκόσμια ανάπτυξη της μεγάλης ambient ομπρέλας, ειδικά στην δεύτερη δεκαετία αυτού του αιώνα, έχει πάρει σχεδόν ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Πλέον,ο καθένας (και εννοούμε ιντερνετικά έγκυρους συλλέκτες ή ετικέτες που φροντίζουν σπάνιες και προσεγμένες επανεκδόσεις) έχει το δικαίωμα να ορίσει ως ambient οτιδήποτε διατηρεί έστω ένα από τα χαρακτηριστικά του είδους (για παράδειγμα, αρκεί να μην υπάρχει η αίσθηση του ρυθμού σε μία ηχογράφηση) και είναι ικανό να «ταξιδέψει» τον ακροατή. Επιπλέον, είναι αρκετά τα έργα που χρησιμοποιούν ambient τεχνικές για να ντύσουν κινηματογραφικές παραγωγές και είναι εξίσου αρκετές οι στιγμές που η νεοκλασική ενορχήστρωση δανείζεται από τον ambient μινιμαλισμό. Στις μέρες του Βandcamp και όσο ανακαλύπτονται ηχητικά ντοκουμέντα που ήταν θαμμένα στην προ-ίντερνετ εποχή και επανακυκλοφορούν, αρκεί να έχουν τα βασικά χαρακτηριστικά της new age ή των πειραματισμών με παραδοσιακά στοιχεία για να ενταχθούν κάτω από την ομπρέλα της. Αν θα έπρεπε δειγματολειπτικά να οριοθετήσουμε τον όγκο όσων πλέον αποδεχόμαστε με τον όρο ambient, τότε από το παρακάτω θρακιώτικο θέμα καταγεγραμμένο από την Δημόσια Τηλεόραση της Βουλγαρίας, μέχρι τη νέα κυκλοφορία της νεοϋορκέζικης RVNG International (σ.σ. Eίναι η ετικέτα που «εισπράττει» σε hype την ambient αναβίωση και φρόντισε για το θρυλικό πλέον στάτους ονομάτων όπως ο πολυοργανίστας πειραματιστής Laraaji ή η πρόσφατα εκλιπούσα Pauline Anna Strom) και την πρόσφατη επιτυχία της Andrianne Lenker, είναι ουκ ολίγοι οι ατμοσφαιρικοί δίσκοι που μπορούν να προσφέρουν υπερβατική εμπειρία ακρόασης.
Με τα παραπάνω να δίνουν τη γενικότερη εικόνα της πορείας αυτού που σήμερα ονομάζουμε ambient, ακολουθούν αναφορές σε μορφή οδηγού σε 5 διαχρονικές κυκλοφορίες που καταγράφουν την εξέλιξή του είδους, καθώς και 5 από τις πρόσφατες παραγωγές που δικαιολογούν τον ντόρο γύρω από αυτήν, ενώ στο ίδιο κλίμα καταγράφονται μερικά έργα με εγχώριο ενδιαφέρον.
Τα Κλασικά
1. Brian Eno - Ambient 1: Music For Airports
(Virgin, 1978)
-Ήτανε ambient, κύριε Πάνο;
-Ο ορισμός του ambient...
2. Aphex Twin - Selected Ambient Works Volume II
(Warp, 1994)
Όταν ο μαθητής γίνεται ο λόγος που ο κόσμος «μαθαίνει» τον δάσκαλο.
3. The KLF - Chill Out
(1990, Wax Trax! Records)
Στα 90s η ατμοσφαιρική μουσική, είτε στην πειραματική εκδοχή της, είτε στην chill out (η ηρεμία μετά το rave) φόρμα που της επιφύλασσαν οι KLF, θα γνώριζε το δεύτερο μαζικό κύμα αποδοχής. Μέχρι το πρώτο μισό των 00s ένα επαρχιωτάκι από την Αργολίδα θα μετατρέψει το βραχύβιο "Blue Room" των Chris Coco και Rob Da Bank στην αγαπημένη του BBC Radio 1 εκπομπή και θα προσπαθήσει (μέχρι και τις μέρες μας) να αποκαταστήσει την πραγματική αξία της “chill out” μουσικής στην αντίληψη του μέσου έλληνα ακροατή.
4. Terry Riley - A Rainbow In Curved Air
(Sony, 1969)
-1.jpg)
Έτη φωτός μακριά από τους χίπις και όμως όσο μίνιμαλ, πειραματικό και ψυχεδελικό χρειαζόταν για να αναφωνήσουν οι έχοντες γνώση ότι ο Terry Riley του Α Rainbow In Curver Air είναι ο Baba(s) O’Riley όλων σας.
5. Fennesz - Endless Summer
(2001, Fennesz)
-Παιδί μου, έχει χαλάσει το CD, δεν το ακούς να το αλλάξεις;
-Άραξε ρε μάνα, Fennesz είναι, άμπιεντ πειραματίλα από Αυστρία.
Αυτά που Έδωσαν Αξία στα Lockdown
1. Space Afrika - hywbtwibt?
(2020, NTS)
Ηχογραφημένο σαν mixtape για τα ambient sessions του NTS Radio, μια μέρα μετά την δολοφονία του George Floyd. Όλος ο πόνος ψυχής, οι βαθυστόχαστες πρόζες και ο σπαραγμός των πλήκτρων από την Black Lives Matter πραγματικότητα είναι εκεί.
Συγκινητικό.
2. Gia Margaret - Mia Gargaret
(2020, Gia Margaret)
Από το Σικάγο, την πόλη που «συμβαίνει» η σωστή, πνευματική jazz και αναπνέει ελεύθερα ο αυτοσχεδιασμός σε κάθε μορφή του, με αγάπη. Ο μικρόκοσμός μας μπορεί όντως να αλλάξει με δίσκους σαν και αυτόν, πόσω μάλλον η ρουτίνα μιας καραντίνας.
3. Julianna Barwick - Healing Is A Miracle
(2020, Ninja Tune)
Εδώ οι φωνές έχουν τον πρώτο ρόλο,ο Jónsi των Sigur Rós κάνει ένα πέρασμα και η εμπειρία του να αφήνεις ένα μέρος που ήξερες ως σπίτι (στην περίπτωσή της, κάπου στο Μπρούκλιν) για τη νέα ζωή στο L.A. σε γεμίζει συναισθήματα. Από αυτά που εσύ νομίζεις ότι τα κάνεις δίσκο και οι ακροατές προσευχές.
4. Anna von Hausswolff - All Thoughts Fly
(2020, Southern Lord)
Mε συνθέσεις όπως το επτάλεπτο “Persefone” η σουηδή μουσικός χώρεσε σε νότες το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης. Η αγάπη και η θλίψη που ενίοτε τη συνοδεύει, είναι το θεμέλιο για αξιοθαύμαστες δημιουργίες. Η σκοτεινή πλευρά της ambient, που μπορεί να έχει χιλιάδες εκπροσώπους, αλλά μόνο εδώ συναντά τον μέσο ακροατή.
5. Asher Levitas & Hannah Archambault - Nous N'étions Jamais Vraiment Là
(2021, Line Explorations)
Η μουσική του λονδρέζου Asher Levitas (με ιστορία στην Planet Mu) και της παριζιάνας Hannah Archambault είναι παραίτητη όπως ο αέρας και το νερό και θα σε κάνει να τη βγάλεις καθαρή με λίγο ακόμα σεβασμό προς τον εαυτό σου στον εγκλεισμό. Το αφήνεις απλώς να κυλάει, κοιτάς το μωρό να το απολαμβάνει και νιώθεις ότι κάτι σε προστατεύει σαν οπτική ίνα από την τρασίλα των social media και της τηλεόρασης. Βγαίνεις ένας καλύτερος άνθρωπος μετά από αυτό.
Η Ambient Η Ελληνική (και Λοιπές Σημειώσεις)
Όσοι θέλουν να ζήσουν στο πετσί τους την εγχώρια πειραματική ambient εμπειρία, πριν απ' όλα, πληκτρολογούν Iannis Xenakis στο Google και ξεκινάνε το μεγάλο ταξίδι.
Πραγματικός πρωτοπόρος παγκόσμιου βεληνεκούς, για πολλούς είναι από τις σημαντικότερες μουσικές προσωπικότητες που γνώρισε η ελεύθερη μουσική. Αρκεί να διαθέτει κανείς τον χρόνο και την όρεξη να τον ερευνήσει.
Σχετικά κοντά στέκεται και ο Iasos. Γεννημένος εδώ αλλά με όλη την δημιουργική του δράση στο Σαν Φρανσίσκο, είχε συνεισφέρει στο είδος ένα από τα άλμπουμ αναφοράς. Το Angelic Music όσο καλτ μπορεί να διαβάζεται ή να φαίνεται, παραδίδει την σχεδόν after life εμπειρία που υπόσχεται ενώ το Inter-Diamensional Music του 1975 φιγουράρει στην λίστα με τα 50 σπουδαιότερα ambient άλμπουμ του Pitchfork.
Τέλος, για πραγματικούς μύστες,το soundtrack του Γιώργου Χατζηνάσιου για την Πρωινή Περίπολο του Νίκου Νικολαΐδη κατέχει περίοπτη θέση στις δισκοθήκες όσων ξέρουν.
Τα τελευταία δέκα χρόνια η σύγχρονη πειραματική σκηνή, έχει μετατρέπει σε «αυλή» για τον δικό μας Βασίλη Κουλιγκά. Η ετικέτα του, PAN Records, ειδικά με την εντυπωσιακή Mono No Aware συλλογή το 2017, ξεκίνησε το «πέρασμα» αυτού του ήχου στα indie και ηλεκτρονικά ακροατήρια. Σχεδόν κάθε σετ του Κουλιγκά, ειδικά αυτά που κάνει σε ιντερνετικά ραδιόφωνα (βλ. Movement, WIP της Carhartt, Rinse ή NTS) εκπροσωπεί κυρίως τον drone, πειραματικό ή τον νεοκλασικό ήχο.
Όσον αφορά τη new age μουσική στην χώρα μας, ας μην ξεχνάμε πως έφερε τόσο έντονα το στίγμα της κιτς ορχηστρικής μουσικής στα τέλη των 80s και αρχές των 90s, που οι έλληνες ακροατές και κυρίως τα δισκάδικα σχεδόν προσπάθησαν να τη θάψουν. Περίπου τριάντα χρόνια μετά, ο Ηλίας Πίτσιος ξεκίνησε να ξετρυπώνει και να επανεκδίδει υλικό από ονόματα όπως οι Δημήτρης Πετσετάκης, Βαγγέλης Κατσουλης, Γιώργος Θεοδωράκης, Άγγελος Ιωακείμογλου και για λίγο η Ευρώπη έζησε και επιτέλους εκτίμησε τα δικά μας new age vibes. Η συνεισφορά της ετικέτας είναι τέτοια σε παγκόσμιο, πλέον, επίπεδο που νομίζω πως αν αυτό το αφιέρωμα δεν τελείωνε με το Bandcamp και τη φινέτσα της Into The Light, θα έπρεπε να ξαναγραφτεί.
Σημείωση 1: Αν σας κέρδισαν τα ταξίδια μέσα από τους ambient ήχους και οι σχεδόν ιαματικές ιδιότητές τους, τότε για περισσότερο φρέσκο υλικό μπορείτε να τσεκάρετε εκπομπές όπως το Calm Roots της Alex Rita, το La Maison Musiq του Worldwide Radio ή ολόκληρο το πρόγραμμα του Ambient Flo (ο νέος ψηφιακός σταθμός του μουσικού παραγωγού Auntie Flo) καθώς και το δισκάδικο Objects and Sounds. Αλλά και ολόκληρο τον κατάλογο της εξαιρετικής Ediotions Mego (αναμείνατε στις 2 Απριλίου το νέο άλμπουμ της Caterina Barbieri με τίτλο Fantas Variations) και συλλογές σαν το Colliding Wind της Concentric Records και το Apocope της C.A.N.V.A.S.
Σημείωση 2: Μην ξεχνάτε ότι η παγίδα που κρύβει η ambient είναι γνωστή και την έχει εντοπίσει πριν απ' όλους, ένας εκ των δημιουργών της. Ο Brian Eno έχει σωστά υποδείξει ότι αυτό το είδος, όσο εύκολο είναι να το αγνοήσεις, άλλο τόσο εύκολο και να το λατρέψεις.
.jpg)
