Στην είδηση ότι κάποιοι BTS δώρισαν το ποσό του εκατομμυρίου δολαρίων για τους σκοπούς του κινήματος Black Lives Matter, οι περισσότεροι είναι πολύ πιθανόν να αναρωτήθηκαν «ποιοι είναι αυτοί οι BTS»; Και αναγνώστες, αλλά και συντάκτες που ξεκάθαρα δηλώνουν άγνοια για το φαινόμενο της K-pop και τους BTS, οι οποίοι είναι -με εμπορικούς όρους- αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο μουσικό συγκρότημα στον πλανήτη. Ναι, μπορεί να έχουμε υπερπληθώρα μουσικών και πολιτιστικών μέσων στη χώρα μας, αλλά πολύ δύσκολα θα ξεπεράσουμε ένα εγγενές πρόβλημα και ταυτόχρονα ευτύχημα της σύγχρονης μουσικής ενημέρωσης: είναι τόσο διαλυμένο το παγκόσμιο δισκογραφικό σύστημα της μουσικής βιομηχανίας, που αδυνατεί να κατευθύνει έστω τις εκάστοτε εμπορικές του σταθερές στα media.
Κι όμως, σ' αυτή την υπερπληθώρα άρθρων, ό,τι έχει γραφτεί για ένα τόσο μεγάλο μουσικό φαινόμενο είναι στριμωγμένο (στην καλύτερη περίπτωση) σε αναφορές αυτοκτονιών της K-pop. Σε μικρότερο βαθμό συνέβαινε αρχικά και με τα μουσικά μέσα της Δύσης, προτού δουν στρατιές ανθρώπων να καταναλώνουν με μανία και απόλυτη αφοσίωση οτιδήποτε προέρχεται από την ποπ της Νότιας Κορέας.
Και κάπως έτσι, το BBC χαρακτήρισε τους βασικούς εκπρόσωπους της k-pop ως «Beatles του 21ου αιώνα».
Οπωσδήποτε, ο χαρακτηρισμός δεν έχει να κάνει με την αξιολόγηση του έργου ή την παρακαταθήκη τους, αλλά με το πώς έχουν δομήσει σχέσεις με εκατομμύρια εφήβους (και όχι μόνο) σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, οι BTS ήταν πέρσι το πιο καλοπληρωμένο συγκρότημα της k-pop μουσικής, με 57 εκατομμύρια δολάρια ετήσιο εισόδημα. Αλλά το προϊόν τους αποδίδει πολύ περισσότερο. Το τελευταίο μουσικό τους βίντεο έσπασε όχι ένα, αλλά τρία παγκόσμια ρεκόρ στο YouTube, κάνοντας 76 εκατομμύρια views μόνο την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας του. Πολύ δύσκολα θα βρεις, όμως, έστω και έναν άνθρωπο στην Ελλάδα να σου γράψει 5 κουβέντες γι' αυτούς. Και δεν μιλάω για το μουσικό κομμάτι μόνο, μιας -εν πολλοίς- boy band. Αυτό είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι το παρακολουθεί μόνο το επικαροποιημένο target group. Αν είσαι άνω των 40, δεν μπορείς να θυμηθείς ούτε ένα κομμάτι του Justin Bieber, αλλά γνωρίζεις 5-6 στίχους των New Kids On The Block, διαχωρίζοντας τάχα μου τα τότε σκουπίδια από τα τωρινά. Μιλάω για αυτό που ξεκινάει ως βιομηχανία από τη Νότια Κορέα και εξάγεται μαζικά σε όλο τον κόσμο. Δεν είναι μόνο τα εκατοντάδες εκατομμύρια views και οι πωλήσεις που το 2018 τους έφεραν στη δεύτερη θέση παγκοσμίως (και μιλάμε για μια μπάντα που τραγουδάει στη γλώσσα της, έτσι;). Είναι η παγκόσμια εισβολή της κορεάτικης κουλτούρας, η άνοδος του τουρισμού και ένα αίσθημα εκατομμυρίων οπαδών τους σε όλο τον κόσμο ότι αποτελούν μια ιδιαίτερη κοινότητα, με engagement που θα ζήλευε η πιο καλοοργανωμένη φάση των ημερών που οι δισκογραφικές έλυναν και έδεναν.
Αισθάνεσαι και λίγο Νίκος Μαστοράκης στους Μοντέρνους Καιρούς κομίζοντας γλαύκας εις Αθήνας (κι εδώ κολλάει ένα μεγαλοπρεπές "ok boomer"), αλλά καλώς ή κακώς η δημοφιλία της κορεάτικης ποπ δεν στέκεται μόνη της. Συμπαρασύρει σειρές, ταινίες, φαγητό, τουρισμό, ακόμα και εκμάθηση γλωσσών. Και είναι και ένα παράδειγμα του πώς μπορεί ένα καλοκουρδισμένο και συντονισμένο σύστημα να κατακτήσει ένα κατακερματισμένο μουσικό κόσμο.
Τι είναι λοιπόν η k-pop («Korean pop») και πώς κατάφερε να έρθει τόσο κοντά στη δυτική κουλτούρα;
Αυτό είναι κάτι που έχει ενδιαφέρον, ακόμα κι αν βρίσκεις ότι οι BTS -ή οποιοδήποτε άλλο συγκρότημα που εκφράζει και πηγάζει από αυτή την κουλτούρα- δεν είναι παρά οι New Kids On The Block της εποχής μας. Ναι, επικρατεί χάος μουσικών αναφορών ακόμα και στο ίδιο κομμάτι: από trap και παραδοσιακή boy band pop, μέχρι αρκετά αφρο-αμερικάνικα στοιχεία και φυσικά μπόλικη κουλτούρα Νότιας Κορέας. Και με τις εναλλαγές στο ίδιο κομμάτι να είναι όχι απλώς επιθυμητές, αλλά επιβεβλημένες, κάτι που σαφώς μπορεί να μας ξενίσει. Ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής αυτής δεν είναι παρά βιομηχανοποιημένη ποπ του κιλού που τα δυτικά media θα απέρριπταν από τα πρώτα δευτερόλεπτα. Τα δε περισσότερα boy bands είναι κατασκευάσματα εταιριών management. Αλλά εκεί σταματούν οι γενικεύσεις. Γιατί ακόμα και η indie κουλτούρα έχει πάρει την k-pop τζούρα της (βλ. Grimes)...
Κατά βάση ο όρος k-pop περικλείει την ποπ μουσική που προέρχεται από τη Νότια Κορέα. Τις σύγχρονες ρίζες της, τις συναντούμε από τις αρχές των '90s, αλλά για πολλά χρόνια, παρά το γεγονός ότι αποτελούσε μια βιομηχανία 5 δισεκατομμυρίων, η Δύση αρνείτο να παρακολουθήσει. Και στην Ελλάδα, δεν ιδρώσαμε και πολύ. Μια πολύ διάσημη τότε μπάντα κορεάτικης ποπ θα έπαιζε πριν 6 χρόνια στο Κύτταρο. Και δεν έχει επιβεβαιώσει κανείς μας ότι έπαιξε. Κι όλα αυτά 2 χρόνια αφού ο Νοτιοκορεάτης Psy έσπασε το ρόδι με το “Gangnam Style”, κι ας ήταν μια περίπτωση που δεν εντασσόταν απόλυτα στις νόρμες της k-pop. Όμως, η βιομηχανία αυτή ωρίμασε, οργανώθηκε καλύτερα και πέτυχε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια ως εξαγωγές.
Όμως όλα αυτά δεν έγιναν χωρίς τίμημα...
Πίεση υπήρχε και σε οποιοδήποτε boy band της Δύσης, διαχρονικά. Αραιά και πού διαβάζουμε λίγο αδιάφορα για «πρίγκιπες της K-pop» που αφαίρεσαν τη ζωή τους και η ζωή συνεχίζεται. Σε ένα οργανωμένο σύστημα που θέλει παιδιά από μικρή ηλικία να εκπαιδεύονται για να γίνουν k-pop stars, δουλεύοντας πολλές ώρες την ημέρα με αβέβαιο αποτέλεσμα, η ζωή για κάποιους είναι ένα πολυετές X-Factor. Σ' αυτό προσθέστε τις ιδιαίτερες απαιτήσεις της σχολικής ζωής (από τις τάξεις του αντίστοιχου δημοτικού), για να αντιληφθείτε το μέγεθος της εξάντλησης. Το σύστημα αυτό, βάζει παιδιά από την ηλικία των 7 ετών να συναγωνίζονται για να επιτύχουν -μετά από πολλά χρόνια εκπαίδευσης και προετοιμασίας- μία από τις ελάχιστες θέσεις της χρυσοφόρας βιομηχανίας. Μη γελιόμαστε, εν μέρει συμβαίνει και στη Δύση, συνέβαινε και παλιά στη μουσική (όχι τόσο οργανωμένα και μαζικά), συμβαίνει διαχρονικά και στον πρωταθλητισμό. Αλλά εδώ μιλάμε για το πιο συντονισμένο σύστημα ανάδειξης ειδώλων, με μια επίπονη εκπαίδευση και προετοιμασία που σε αναγκάζει ακόμα και να εγκαταλείψεις το σχολείο.
Τίποτα δεν είναι τυχαίο
Όταν εμφανίστηκαν οι BTS το 2013, οι πιο δημοφιλείς εκπρόσωποί της πλέον, τίποτα δεν έδειχνε ότι θα άλλαζαν μια για πάντα τις νόρμες της μουσικής βιομηχανίας. Δεν είναι ότι ξεπήδησαν από το πουθενά, από άλλο χάρτη στον οποίο η προετοιμασία αυτή δεν συνέβαινε. Για πάρα πολλά χρόνια, τα μέλη τους χτυπούσαν διπλά οκτάωρα και μεγάλωσαν με την προσμονή ενός stardom. Αυτά που ήξεραν να κάνουν, εν πολλοίς δεν διέφεραν από αυτά των συνομηλίκων τους. Επιλέχθηκαν, όμως, προσεκτικά από μια γάτα της εκεί δισκογραφίας, τον Bang Si-hyuk, ο οποίος άφησε μια μεγάλη δισκογραφική για να ξεκινήσει το δικό του project. Διάλεξε χαρακτήρες που μπορούσαν να ανταποκριθούν στην πίεση, με ρόλους διακριτούς και με το κάτι παραπάνω. Ο RM, για παράδειγμα, ήταν μέρος της νοτιοκορεάτικης underground rap σκηνής. Σήμερα, είναι σε θέση να κάνει σοβαρές μουσικές συζητήσεις που τα boy bands της δεκαετίας του '80 θα έπρεπε να κουβαλάνε σε σκονάκι ή να αποστηθίζουν αλά Ζωή Λάσκαρη στο Μια κυρία στα μπουζούκια.
Προσεκτικά, οι BTS έχτισαν ένα ολόκληρο προφίλ μπάντας που αποτέλεσε και αποτελεί καθημερινότητα και τρόπος ζωής και έκφρασης για πολλά παιδιά στον κόσμο. Φυσικά, δεν είμαστε ηλίθιοι να πιστέψουμε ότι δεν υπάρχει από πίσω στρατός image makers, χορογράφων και ειδικών στα social media, αλλά ξέρουμε ότι πολλές φορές γράφουν οι ίδιοι τα κομμάτια τους, έχουν συμβόλαια που είναι μεν αυστηρά αλλά δεν έχουν καμία σχέση με εκείνα που ουσιαστικά στερούν ελευθερίες από άλλα boy band της χώρας τους, έχουν κοινωνικές ευαισθησίες ή αυτές των εφήβων και της ζωής τους στη Νότια Κορέα (με κάποιες αντιστοιχίες και στον πιεστικό τρόπο ζωής της Δύσης), ασχολούνται και οι ίδιοι με τη social media παρουσία τους και πιστεύουν απόλυτα στο φορμάτ του άλμπουμ, σε ένα παγκόσμιο σκηνικό που ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με singles.
ARMY: ο στρατός των BTS
Οι BTS δεν είναι απλά το πιο δημοφιλές boy band του πλανήτη σήμερα. Είναι ότι έχουν κατορθώσει να διατηρούν και να αυξάνουν τη δύναμή τους χάρη σε έναν στρατό fans, τον λεγόμενο και...ARMY. Οι fans τους δεν είναι απλά ο στρατός, η προστασία τους, είναι κι εκείνοι που απαιτούν από τα ραδιόφωνα σε όλο τον κόσμο να ανοίξουν το ρεπερτόριό τους και να τους συμπεριλάβουν.
Φανταστείτε ότι στην Ελλάδα δεν έχουν καν δισκογραφική εταιρία και οι πωλήσεις των CD τους στα Public το 2019 έφτασαν (σύμφωνα με πληροφορίες) σε πενταψήφια νούμερα. Για CD μιλάμε, έτσι; Ένας και μόνο διαγωνισμός στο Mad TV έφερε πρόσφατα 16.000 συμμετοχές, όταν το ρεκόρ του ήταν 6.000 με τον Justin Bieber. Κάνουν sold out στο Wembley (με 2 show) σε 15 λεπτά. Στην τουαλέτα δεν μπορούν να πάνε χωρίς συνοδεία - είναι τέτοια η υστερία των οπαδών τους. Αυτό χρησιμοποίησε το BBC για να κάνει τις συγκρίσεις με τη μανία των fans των Beatles. Δεν υπάρχουν και πολλές μουσικές κοινότητες ανά τον πλανήτη, που να έχουν διαφορετικά (ακόμα και ηλικιακά) χαρακτηριστικά και να είναι τόσο υποστηρικτικές και ζωντανές. Τα παιδιά που τους ακολουθούν έχουν τόσο δεθεί με τη μουσική, το attitude και την αίσθηση ότι φέρνουν στο προσκήνιο κάτι διαφορετικό στην παραδοσιακή, δυτική πιο κουλτούρα, που ζουν με και από αυτό. Επικίνδυνο; Όχι, προς το παρόν, μιας και τα μηνύματα των στίχων τους, η κοινότητα, η αίσθηση ότι συμμετέχουν σε κάτι, είναι το λιγότερο από τα όσα συμβαίνουν φόρα παρτίδα στην πιο αποδεκτή πλευρά της.
Τόσο οι BTS, όσο και η k-pop είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Όχι μόνο πωλήσεων ή στυλ. Μπορείς να τους προσπεράσεις, όπως όλα τα boy bands διαχρονικά (όσο κι αν άφησαν κι αυτά το στίγμα τους και σε άλλα είδη) και σίγουρα μουσικά δεν θα χάσεις κάτι. Αλλά αν θέλουμε να κοιτάξουμε πίσω από την υστερία, το foundation, τα lip-gloss ή το χωνευτήρι δυτικής και κορεάτικης κουλτούρας και να δούμε το άμεσο μέλλον της παγκόσμιας ποπ (και όχι μόνο), δεν χάνουμε και τίποτα με το να λάβουμε υπόψη μας αυτό που συμβαίνει και με τον τρόπο που συμβαίνει.
Το βιβλίο Οι BTS Κι Εγώ κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Οξύ.
-2.jpg)
