Όταν ήμουν μικρότερος, είχα διαβάσει σε μία συνέντευξη ότι πραγματικά σπουδαίοι δίσκοι είναι εκείνοι για τους οποίους δεν μπορείς να ξεχάσεις με τίποτα την εμπειρία της πρώτης ακρόασης. Αν υποθέσουμε πως αυτό είναι το μοναδικό κριτήριο, τότε το In Rainbows των Radiohead είναι για μένα ισοδύναμο ενός αξεπέραστου αριστουργήματος: θυμάμαι σχεδόν κάθε δευτερόλεπτο, κάθε αίσθηση και κάθε συναίσθημα που αναδύθηκε στην αρχική, μαγική ακρόαση. Όπως βέβαια και όλα όσα φανερώθηκαν στη συνέχεια, κάθε φορά που επιχειρούσα να γευτώ ξανά και ξανά αυτή τη βαθιά ανθρώπινη πράξη.
Ήταν τέλη Δεκεμβρίου, ετοιμαζόμουν να φύγω για χριστουγεννιάτικες διακοπές με την οικογένειά μου και ακολουθούσα το γνώριμο τελετουργικό: πρώτα διάλεγα τα εκλεκτά βιβλία που θα με συντροφεύσουν στη χειμερινή εκδρομή, μετά έριχνα μια ματιά στα κόμικς που είχα αφήσει στη μέση λόγω του πολύ διαβάσματος για το σχολείο και για τελευταίο –και πιο σημαντικό– είχα το γέμισμα του mp3 με τους κατάλληλους δίσκους· εκείνους δηλαδή που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μελλοντικές αναμνήσεις. Στο βάθος, στην κουζίνα, ακουγόταν από το ραδιόφωνο η φωνή του Γιάννη Πετρίδη, ο οποίος ανακοίνωνε ως δίσκο της χρονιάς την τελευταία κυκλοφορία των Radiohead. Δεν χρειάστηκα άλλη αφορμή για να τον προσθέσω στις επιλογές μου.
Στο ταξίδι για το Πήλιο, ο καιρός ήταν κρύος και βαρύς. Όσο πλησιάζαμε στον προορισμό μας, τόσο η ομίχλη κατέβαινε από τα βουνά, γλιστρούσε στις γυμνές πλαγιές και απειλούσε να καταπιεί τις πεδιάδες. Τέτοιες εικόνες αντίκριζα όταν πάτησα play για πρώτη φορά στο In Rainbows. Και συνέχισα να δημιουργώ τις συνθήκες καθ' όλη τη διάρκεια των διακοπών για να το ακούω αδιάλειπτα: σε μοναχικούς περιπάτους στη νυχτερινή, παγωμένη Πορταριά, χωμένος στα ζεστά παπλώματα πριν πέσω για ύπνο στο πέτρινο σπιτάκι ή ανάμεσα στις οδικές μας περιπέτειες προς ανακάλυψη παραμυθένιων χωριών. Πρώτη φορά ένιωθα να συνδέομαι συναισθηματικά τόσο βαθιά με έναν δίσκο. Ήταν σα να ήξερα πως οι μυρωδιές, οι σκέψεις και τα συναισθήματα που πυροδοτούσαν τραγούδια όπως το “Reckoner”, είχαν ήδη χαραχθεί στο μυαλό μου με έναν πολύ μοναδικό και ανεξίτηλο τρόπο.
Ακούγοντας ξανά τον δίσκο 10 χρόνια αργότερα, συνειδητοποιώ ότι η τόσο αθώα, εφηβική, πρώτη επαφή που είχα μαζί του, έχει αλλοιωθεί (ή εμπλουτισθεί;) από άλλες, πιο ενήλικες, ακροάσεις. Κι όμως, ακόμη υπερτερεί το ψυχικό αποτύπωμα το οποίο άφησε μέσα μου, εκείνες τις 4 μέρες.
{youtube}oTPnd0k7itE{/youtube}
Βέβαια για πολλούς, μεγαλύτερους ηλικιακά φίλους των Radiohead, το In Rainbows είναι συνυφασμένο με τα όσα έγιναν τότε, στο πρώτο μισό του Οκτώβρη του 2007, αφότου ο Jonny Greenwood ενημέρωσε τους fans (μέσω του προσωπικού blog Dead Air Space) πως ο νέος δίσκος ήταν έτοιμος και θα κυκλοφορούσε σε 10 μέρες. Άπαντες οι πιστοί ανακουφίστηκαν, καθώς οι Βρετανοί είχαν καθυστερήσει αρκετά την ολοκλήρωσή του και οι φήμες περί διάλυσης του γκρουπ οργίαζαν. Αλλά ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη προκάλεσε ο τρόπος διάθεσης του δίσκου: μέσω του site inrainbows.com, ο καθένας μπορούσε να τον προπαραγγείλει σε όποια τιμή επιθυμούσε –ναι, ακόμη και μηδενική! Και στις 10 Οκτώβρη θα το είχε διαθέσιμο για προσωπική ακρόαση, ως download.
Η μέρα εκείνη έμοιαζε λοιπόν με εικόνα από το μέλλον. Η πρώτη μαζικά προγραμματισμένη ακρόαση στα χρονικά βρισκόταν σε εξέλιξη, με κριτικούς, μουσικόφιλους και ιδιοκτήτες δισκογραφικών να ακούν και να σχολιάζουν ψηφιακά το In Rainbows, σχεδόν ταυτόχρονα. Όπως ήταν επόμενο, ακολούθησε ένα ολόκληρο debate γύρω από αυτήν τη ριζοσπαστική κίνηση ενάντια στη συντηρητική μουσική βιομηχανία. Πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο Bono και ο Trent Reznor, τάχθηκαν υπέρ, ενώ άλλοι –όπως η Kim Gordon και ο Robert Smith– αμφισβήτησαν τις προθέσεις των Radiohead και τόνισαν τις (πιθανές) αρνητικές συνέπειες για τα μικρότερα συγκροτήματα.
Σε κάθε περίπτωση, οι Radiohead –γνωρίζοντας ασφαλώς τη μεγάλη απήχηση την οποία είχαν– απέκτησαν με έξυπνο τρόπο τον πλήρη έλεγχο των παραμέτρων της νέας τους κυκλοφορίας και μάλιστα με μηδενικό ρίσκο και κόστος: εκείνοι που θα αγόραζαν τον δίσκο, θα το έκαναν όπως και να είχε η κατάσταση. Ένας από αυτούς ήμουν κι εγώ, που έτρεξα στο Metropolis αμέσως μετά την εκδρομή.
Η όλη συζήτηση τελικά αποπροσανατόλισε πολλούς ακροατές από την ουσία του ζητήματος: ότι το In Rainbows είναι ένα πανέμορφο άλμπουμ, στο οποίο ο Thom Yorke και η παρέα του αφήσανε για λίγο πίσω τους τα τεράστια γεωπολιτικά προβλήματα, επενδύοντας σε πιο προσωπικούς στίχους σχετικά με τη μοναξιά, τον έρωτα και τον φόβο για τον θάνατο. Μέσω επίσης ενός πιο προσβάσιμου, άμεσου και πλουραλιστικού ήχου –γεμάτου από ανατριχιαστικές μελωδίες– επιχείρησαν να επικοινωνήσουν τις πιο τρυφερές πτυχές της καλλιτεχνικής τους ύπαρξης. Τα 10 κομμάτια του In Rainbows μπορεί να μην κουβαλάνε το ειδικό βάρος των αριστουργηματικών Radiohead δίσκων, αλλά διαθέτουν έναν αφοπλιστικό συναισθηματισμό, καθώς και μια μελωδική καθαρότητα που είχε λείψει (και ακόμη λείπει) από τη ροκ σύνθεση.
Για εμένα, και για πολλά ακόμα άτομα της γενιάς μου, το In Rainbows είναι το πρώτο άλμπουμ των Radiohead που αγαπήσαμε· αυτό που μας άνοιξε τον δρόμο για την εξερεύνηση των υπόλοιπων σπουδαίων έργων της μπάντας. Μέχρι τότε άκουγα και εκτιμούσα συγκεκριμένα κομμάτια από τη δισκογραφία τους –ούτε 15 δεν ήμουν. Από εκεί και πέρα, όμως, άρχισα να ανακαλύπτω τη μαγεία της ολοκληρωμένης ακρόασης ενός δίσκου των Radiohead, από την αρχή μέχρι το τέλος. Είναι συνεπώς η δουλειά που μας έκανε να τους αγαπήσουμε στην ολότητά τους.
{youtube}GoLJJRIWCLU{/youtube}
Ταυτόχρονα, είναι και η δουλειά που μας έμαθε να ακούμε δίσκους κατά ανάλογα ολοκληρωμένο τρόπο. Η πρώτη ακρόαση, η κατάκτηση της οικειότητας, το συναισθηματικό δέσιμο που έρχεται με την αποκωδικοποίηση του περιεχομένου, η βαθύτερη πνευματική εμβάθυνση και τελικά η μοναδικότητα της οικειοποίησης, είναι αρετές που σε πολλούς συνομήλικους μου τις δίδαξε η 7η δουλειά των Radiohead. Αποτέλεσε δηλαδή ένα αρχέτυπο του πώς ακούω, αντιλαμβάνομαι, προσεγγίζω και τελικά κάνω δικό μου ένα άλμπουμ. Ακόμη και αν η συσχέτιση μοιάζει σήμερα πιο θολή από ποτέ.
Στον βιωματικό μου απολογισμό, το In Raibows φαντάζει ως ο τελευταίος μεγάλος ρομαντικός δίσκος πριν την επέλαση της ψηφιακής κατανάλωσης της μουσικής. Διχοτομεί κατά κάποιον τρόπο τόσο τη μουσική πραγματικότητα, όσο και την ίδια μου τη ζωή, αφού κάλλιστα και οι δύο θα μπορούσαν να χωριστούν σε προ-In Rainbows και μετά-In Rainbows εποχή. Αυτό που χάθηκε σταδιακά (και στις δύο περιπτώσεις), είναι η αθωότητα. Όσο πάντως θυμάμαι ακόμη το κατακλυσμικό βίωμα της πρώτης ακρόασης, ίσως και να υπάρχει ελπίδα. Τουλάχιστον για εμένα.
{youtube}BbWBRnDK_AE{/youtube}
