 |
Ο BONO μιλάει για τον BONO: Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου που μόλις εξέδωσε στα ελληνικά το Μεταίχμιο, σε μετάφραση Γιώργου Δημητριάδη (σελ. 384, τιμή 20,00 €), συνεχίζοντας μια σειρά (Μουσική Βιβλιοθήκη) ποιοτικών μουσικών εκδόσεων.
Στο βιβλίο αυτό ο ηγέτης των U2 μιλάει στον μουσικό συντάκτη Michka Assayas για πρώτη φορά ανοιχτά για τη ζωή του, για το πώς τον επηρέασε ο θάνατος του πατέρα του, για τις προσωπικές του σχέσεις, για τις πεποιθήσεις του, το πολιτικό του έργο και το τι σημαίνει να είσαι σούπερ σταρ. Οι ερωτήσεις αποτελούν απλώς την αφορμή για να ξεδιπλώσει με χειμαρρώδη τρόπο τους λόγους που γράφει τραγούδια, που εμμένει σε συγκεκριμένα ιδανικά και αρχές, που αποφάσισε να ανοιχτεί μ’ αυτό τον τρόπο στο κοινό.
Το Avopolis παρουσιάζει σήμερα αποσπάσματα από το βιβλίο...
Ποιο είναι το πράγμα για το οποίο διαφωνείτε περισσότερο μέσα στους U2; Μπορείς να θυμηθείς πότε ένιωσες για πρώτη φορά κάτι σαν: Ωχ, Θεέ μου, αυτό είναι λάθος· δεν πίστευα ότι ποτέ θα καταλήγαμε σε τέτοιο σημείο οι τέσσερίς μας; Αν θέλω να είμαι ειλικρινής, μου ’ρχονται στο μυαλό περίοδοι που καθένα από τα μέλη της μπάντας ήταν σε απίστευτο βαθμό απογοητευτικό.
Δεν θα χρησιμοποιούσες άλλη λέξη;
Όχι, μα είμαι βέβαιος πως αυτό έχει συμβεί από την ανάποδη και με μένα. Ευτυχώς, δεν συνέπεσαν όλα αυτά την ίδια στιγμή. [γελάει] Φαντάζομαι ότι αυτό είναι που λέμε σόλο καριέρα. Αλλά πιστεύω πως πρέπει να δίνουμε στους ανθρώπους λίγο χώρο να ξεσπάνε μια στις τόσες, και μπορώ να θυμηθώ πότε ο καθένας τους είχε χάσει την ψυχραιμία του ή το δρόμο του μέσα στη δουλειά, και το έβρισκα πολύ εκνευριστικό. Κι έπειτα, δεν ξέρω, πιθανώς να υπήρξε κάποια περίοδος που ένιωθαν έτσι για μένα, αλλά δεν γνωρίζω πότε μπορεί αυτό να συνέβη.
Μπορείς να θυμηθείς μία συγκεκριμένη φορά που ένιωσες πως η μπάντα δυσανασχετούσε μαζί σου;
Όταν ηχογραφούσαμε το All That You Can’t Leave Behind, νομίζω ότι εξάντλησα την υπομονή τους σε σχέση με το έργο μας για την Αφρική, επειδή ήμουν πάρα πολύ στο τηλέφωνο.
Ας πάμε πίσω σ’ αυτή την ασκητική περίοδό σας στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Πώς έφτασε σε ένα τέλος; Πώς συντονίστηκε ο Adam μαζί σου κι εσύ μ’ αυτόν;
Νομίζω ότι συναντηθήκαμε κάπου στη μέση. Ο Adam… βρήκαμε έναν τρίτο δρόμο. Είχε κουραστεί πολύ με τον κόσμο, κι εγώ είχα λίγη παραπάνω περιέργεια.
Έχετε την ίδια πίστη όλοι τώρα;
Ναι. Ο Adam είχε τη δική πορεία που τον τράβηξε λίγο περισσότερο έξω στον κόσμο. Ωστόσο θα ’λεγα πως ο Adam είναι, αυτήν τη στιγμή, πνευματικά το πιο συγκροτημένο μέλος της μπάντας.
Επειδή το μονοπάτι του ήταν πολύ τραχύ;
Ναι, νομίζω ότι είναι το άτομο που προσέχει πιο πολύ τα πρόβατα καθώς ξεστρατίζουν από το κοπάδι. [γελάει] Μου αρέσει πολύ η εικόνα των προβάτων. Πρέπει να του το αναγνωρίσουμε του Ιησού. [γελάει] Είναι φοβερό αυτό με τα πρόβατα, έτσι δεν είναι; Επειδή υπάρχει, ας πούμε, κι αυτό: τα γουρούνια είναι ευφυή, είναι χρήσιμα ζώα της φάρμας καθώς πλατσουρίζουν μέσα στις ακαθαρσίες. Αλλά τα πρόβατα! Θέλω να πω, είναι χρήσιμα για να φτιάχνουμε πουλόβερ, φυσικά, μα είναι πραγματικά πολύ κουτά. Αντιπροσωπεύουν τη γενική εικόνα της ανθρωπότητας. Και μετακινούνται μαζικά επίσης. Ξεκινούν προς τη λάθος κατεύθυνση όλα μαζί. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος αρχηγός, οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει αρχηγός και οποιοσδήποτε μπορεί να προκαλέσει πανικόβλητη φυγή. Είναι τόσο φοβισμένα, και επιπλέον αγνοούν πως είναι εξαιρετικά χρήσιμα για να φτιάχνουμε μάλλινα πουλόβερ ή ότι, όταν είναι νεκρά, γίνονται δερμάτινα παλτά για πωλητές μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. [γελάει]
Δεν ξέρω κατά πόσον αυτό αληθεύει ή σε ποια έκταση είναι κατασκευασμένο, αλλά λέγεται ότι το Achtung, Baby βασιζόταν κυρίως στην προσωπική κρίση του Edge εκείνο τον καιρό, στο τραύμα του διαζυγίου του. Ήταν παράλληλα αυτή και μία κρίση μέσα στο συγκρότημα ή, αντίθετα, το πρόβλημά του παρέμεινε μέσα στα όρια της ιδιωτικής του ζωής;
Όχι, έχεις δίκιο. Τα τραύματα και οι ρωγμές στη ζωή του Edge ήταν μία τέλεια μεταφορά γι’ αυτό που συνέβαινε στην μπάντα. Υπήρχε πάρα πολλή ένταση μεταξύ μας κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης αυτού του άλμπουμ, με τον Edge και μένα να θέλουμε να ξεκόψουμε από το Joshua Tree, και τον Larry και τον Adam να θέλουν να χτίσουν ένα γυάλινο σπίτι γύρω του και να παίξουμε με όλη μας τη δύναμη. Ήταν επειδή ο Larry και ο Adam είχαν αυτή την ταπεινότητα, αλλά ο Edge κι εγώ είχαμε την αλαζονεία να πιστεύουμε πως δεν ήταν ο ήχος της κιθάρας, δεν ήταν η σύγκρουση από νότες που έφτιαχναν μια μελωδία, ή μια συγκεκριμένη προσέγγιση από τα ντραμς και το μπάσο που έκαναν τους U2. Πιστεύαμε πως αυτό που έκανε τους U2 ήταν η σπίθα, και μπορούσες να καταστρέψεις όλο το περίβλημα, και αυτή να είναι ακόμη εκεί. Μπορούσες να βγάλεις τη φωνή μου μέσα από ένα εφέ παραμόρφωσης, μπορούσες να απαγορέψεις στον Edge να παίζει χρησιμοποιώντας τα echo εφέ της μονάδας του και εκείνες τις ασημένιες νότες που παίζει, μπορούσες να αλλάξεις το περιεχόμενο… [γελάει] μπορούσες να παραμορφώσεις καθετί που χαρακτήριζε την μπάντα, μα αυτή πάλι θα ήταν εκεί. Είχαμε τη δυνατότητα να δουλέψουμε πάνω σε ένα υλικό που, υπό κανονικές συνθήκες, δεν θα είχε σχέση με την μπάντα.
Θα ’λεγες ότι το χάος που βασίλευε στη ζωή του Edge τού έδωσε το μουσικό έναυσμα να το κάνει αυτό;
Μμμ… όχι. Ήταν μεγάλη η δοκιμασία που πέρασε. Είναι σκληρό καρύδι αν έρθεις σε ρήξη μαζί του. Δυσκολεύτηκε πολύ να ξεπεράσει το διαζύγιό του. Αγαπούσε την Ασλίν υπερβολικά, και τα παιδιά του ήταν το παν γι’ αυτόν. Ως εκ τούτου ήταν πολύ βασανιστικό να παρακολουθείς κάποιον που νιώθει τέτοια αποστροφή για έναν τέτοιο χωρισμό να τον υφίσταται. Μέσα σ’ αυτήν τη φάση νομίζω πως συγκεντρώθηκε απλώς στη μουσική του για να κρατηθεί. Η ένταση μέσα στην μπάντα πρέπει να είχε κοπάσει συγκριτικά. Κι έτσι λοιπόν πήγε διακοπές σύμφωνα με τις παροτρύνσεις μας, μολονότι δεν το ήθελε.
Αλλά τον απομόνωσε η προσωπική του δοκιμασία από την μπάντα;
Να σου πω, δουλέψαμε πολύ στενά μαζί. Εννοώ, εγώ ήμουν αυτός που πίεζε προς την κατεύθυνση της αλλαγής, και ο Edge ήταν ο πιο ένθερμος υποστηρικτής. Υπήρχαν φορές που ο Adam και ο Larry ήταν, στην πραγματικότητα, ανταγωνιστικοί. Μα πάλι, εξαιτίας μιας μετριοπάθειας, ένιωθαν πως δεν μπορούσαμε να αγγίξουμε αυτό που θέλαμε.
Πώς εκφράστηκε μουσικά ο τρόπος με τον οποίο ο Edge αντιμετώπισε αυτό το χάος; Εκφράστηκε στο θέμα μερικών τραγουδιών όπως το One;
Ναι, στο περιεχόμενο, φυσικά. Πρόκειται για πολύ ενήλικα θέματα. Υπάρχει ένας απελπισμένος αγώνας για ξέδομα [γελάει], το οποίο κατά τη γνώμη μου αποτελεί, ξέρεις, μία αντίφαση. Να! αυτό είναι. Σ’ όλα αυτά τα άλμπουμ, όταν προσπαθούσαμε να ξεφύγουμε από τη βαρύτητα, στο Pop και στο Achtung, Baby, πάντα καταλήγαμε πεσμένοι ανάσκελα κάτω από το βάρος του αέρα. [γελάει] Είναι πολύ αστείο.
Κάποιους μήνες πριν άκουσα όλα αυτά τα άλμπουμ στη σειρά. Το Achtung, Baby ακούγεται ως το πιο δυνατό απ’ όλα, μα επίσης το πιο σκοτεινό και το πιο δύσκολο. Ακούγεται πιο δύσκολο τώρα από ό,τι ακουγόταν τότε. Εκείνη την εποχή, νόμιζα πως ήταν διασκεδαστικό, επειδή πειραματιζόσασταν με μηχανήματα και η φωνή σου έβγαινε με παραμόρφωση. Μα εκ των υστέρων βγάζει μια απίστευτη βία.
Ναι. Το Love is Blindness είναι αληθινά το κάτι άλλο. Και θυμάμαι όταν ο Edge έπαιξε το σόλο στο κλείσιμό του. Τον εμψύχωνα, τον πίεζα και τον πίεζα μέχρι που του έσπασαν οι χορδές από το παίξιμο. Στ’ αλήθεια, θα ακούσεις χορδές να σπάνε κατά τη διάρκεια του σόλου προς το τέλος. Έκλαιγε, νομίζω, από μέσα του, μα προς τα έξω έδειχνε εξοργισμένος.
Υπάρχει τόση πολλή αυτο-απόρριψη σ’ αυτόν το δίσκο.
Είναι μία μαύρη καλλονή.
Μιλώντας για μαύρες καλλονές… Εννοώ, ο κόσμος δεν θα καταλάβει –κι εγώ δεν θα καταλάβω [γέλια]– αν δεν ανακινήσουμε το γεγονός που συνέβη στη «δύσκολη περίοδο» του Adam. Πώς νιώσατε όταν ο Adam έχασε την παράσταση του Σίδνεϊ στην περιοδεία του Zoo TV το 1993; Έχω την εντύπωση ότι ποτέ δεν είπες την ιστορία από τη δική σου πλευρά. Πώς το πληροφορήθηκες; Πώς το αντιμετώπισες; Πώς το ξεπέρασες; Και τι συνέβη όταν μετά συναντήθηκες με τον Adam;
[μπερδεμένος] Εεεεε… Ποια δηλαδή είναι η σχέση ανάμεσα στον Adam και τη μαύρη καλλονή;
Θα σου πω, σκεφτόμουν τη Ναόμι Κάμπελ.
Πήδηξες από τη Ναόμι στο Σίδνεϊ.
Είχα έτοιμη την ερώτηση, μα ξέρεις τι εννοώ.
[λιγάκι αμήχανος] Όχι… Εγώ σύστησα τον Adam στη Ναόμι. Πάντα τη γούσταρε. Αυτό που πρέπει να καταλάβει ο κόσμος για κάποια σαν κι αυτήν είναι ότι υπάρχει εξαιρετική ικανότητα και πολύ μυαλό πίσω από τα κολλητά λεοπαρδαλέ ρούχα της, και είναι όντως μία αγριόγατα, νομίζω ότι είναι ένα πούμα. Μα ξέρεις, ταίριαζαν σε παρά πολλά πράγματα. Νομίζω ότι θα ήταν άδικο να θεωρήσουμε τη Ναόμι ως υπεύθυνη καθ’ οιονδήποτε τρόπο για την κατάπτωση και την τελική κατάρρευση του Adam στο Σίδνεϊ.
Ήταν απλώς ένας συνειρμός σκέψεων. Δεν υπονοούσα πως υπήρχε κάποια λογική σχέση.
Ω, καταλαβαίνω. Γιατί νομίζω ότι εκείνος είχε πάρει ήδη το δρόμο της απωλείας [γελάει] και της καταδίκης, είχε κόψει πορεία –και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς– πολύ πριν τη συναντήσει. Είχε βγει έξω στον κόσμο και έπαιρνε το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτσας που θα μπορούσε κανείς να πάρει. Ήταν νέος, ήταν σε μία μεγάλη rock μπάντα και ήταν ο μοναδικός rock σταρ στo συγκρότημα. [γελάει] Έτρωγε μια μερίδα για τέσσερα άτομα για πάρτη του. Άρα, σαν πολλή πίτσα του ’πεφτε! Αρρώστησε έπειτα από λίγο. Δεν μπορούσε να βγάλει μία συναυλία εξαιτίας του μεγάλου κοιλόπονου. Η πραγματική προδοσία στο Σίδνεϊ δεν συνέβη ανάμεσα στο γκρουπ και τον Adam. Η πραγματική προδοσία συνέβη ανάμεσα στον Adam και τον εαυτό του, επειδή δεν υπάρχει πιο επαγγελματίας μέσα στην μπάντα από τον Adam. Του ήταν πολύ δύσκολο να αντέξει αυτή την κατάσταση, και πράγματι δεν την άντεξε. Συνειδητοποίησε πως είχε αρρωστήσει βαριά και ήθελε να γίνει καλά. Του πήρε λίγα χρόνια, μα αυτό ήταν μια αληθινή καμπή. Όπως είπα, είναι ένας πραγματικός επαγγελματίας.
Ένας επαγγελματίας που δεν παρουσιαζόταν για να δουλέψει.
Ναι. Γυρίζαμε ταινία, πράγμα που έκανε τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Ήταν η πρώτη βραδιά του Zoo TV σε ζωντανή μετάδοση από το Σίδνεϊ. Είκοσι κάμερες να μετακινούνται στο χώρο, και ακόμα σταθερές κάμερες και γερανοί, έξτρα φωτισμός – «φώτα, έτοιμοι, πάμε». Ή μάλλον σ’ αυτή την περίπτωση, «φώτα, έτοιμοι, στοπ!». Κάναμε το σόου από σεβασμό προς τον κόσμο που ήρθε αλλά και λόγω του ύψους των λογαριασμών που επρόκειτο να πληρώσουμε αν δεν ξεκινούσαμε το γύρισμα. Ο τεχνικός μπάσου του Adam, ο Stuart Morgan, ήταν ο αντικαταστάτης του εκείνη τη νύχτα. Ήταν ηρωική η εμφάνισή του, και εντελώς αντικειμενικά ήταν μια εμφάνιση που άξιζε την προβολή, πράγμα που δεν μπόρεσε να γίνει. Έπαιζε στο σκοτάδι. [γελάει] Πράγματι, κάποιοι από το κοινό τον πέρασαν για τον Adam, γεγονός που πιθανότατα να τον πείραξε, αν και θα μπορούσα να προσθέσω εδώ κάτι για το παίξιμο του Adam στο μπάσο και να πω γιατί είναι εντέλει αναντικατάστατο. Το μπάσο μπορεί να είναι το πιο αφανές απ’ όλα τα όργανα σε ένα rock κουαρτέτο. Στις περισσότερες συναυλίες που πηγαίνω και όχι μόνο rock –αλλά και jazz, pop, blues– δεν προσέχω το μπάσο. Κανένας δεν το προσέχει. Κανένας δεν ξέρει τι κάνει ο τύπος που έχει τις περισσότερες επιτυχίες στα κορίτσια. Στους U2 δεν ισχύει αυτό. Ένιωθα ένα τεράστιο κενό εκείνο το βράδυ και ένιωθα πως έπεφτα μέσα του. Ένιωθα πως όλοι μας πέφταμε.
Μα δεν το περιμένατε;
Ναι, ναι, το είχαμε προβλέψει. Μα τι μπορείς να κάνεις; Ο Adam έχει τόση πλάκα, είναι τόσο καλός σ’ αυτό. [γελάει] Ήταν πολύ, πολύ καλός στην πλάκα. Αλλά χρειάζεται πολύς χρόνος για να αναρρώσεις απ’ αυτό το πράγμα. Μπορεί να μην ξέρεις πού πατάς και πού βρίσκεσαι για κάποια χρόνια. Πιστεύω πως το να κόβεις το αλκοόλ και τα ναρκωτικά μοιάζει πιθανώς με το να χωρίζεις με τη γυναίκα σου. Λένε ότι για να ξεπεράσεις το χωρισμό χρειάζεσαι περίπου το μισό χρονικό διάστημα από αυτό που πέρασες μαζί της. Άρα αν ήσουν παντρεμένος για δέκα χρόνια, θα σου πάρει πέντε. Αν ήσουν παντρεμένος είκοσι, θα σου πάρει δέκα για να ξεκολλήσεις πραγματικά. Αν υποθέσουμε ότι ο Adam ήταν μέσα στα ναρκωτικά για δέκα δύσκολα χρόνια, πιθανώς χρειάστηκε πέντε χρόνια για να συνέλθει.
Τι είδους αντίκτυπο είχε στο συγκρότημα;
Οποτεδήποτε o Adam έμπαινε σε μπελάδες, εμείς ήμασταν πάντα εκεί γι’ αυτόν. Και ανεξάρτητα από το σκάνδαλο που δημιουργούνταν, κανείς δεν νοιαζόταν για την μπάντα σε τέτοιες στιγμές. Καθένας μας νοιαζόταν μονάχα γι’ αυτόν.
