ΜΝΗΜΕΣ – Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΣΜΥΡΝΑΙΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ 1907 – 1935
(Αυθεντικές Ηχογραφήσεις απο τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Νέα Υόρκη)
 |
Κάποια μέρα έφτασε στα γραφεία μας τούτη εδώ η κασετίνα. Πρόκειται για μια σπάνια δουλειά, όσον αφορά στην λεπτομέρεια και την αισθητική της. Λειτουργεί το λιγότερο ως εγκυκλοπαιδικό μουσικό εγχειρίδιο αλλά και ένας πολύ καλός λόγος για να έρθει κάποιος πιο κοντά με το Σμυρναίικο τραγούδι και όλη την κουλτούρα που αυτό κουβαλά. Πραγματικά, είναι τόσο προσεγμένη αυτή η συλλογή που το λιγότερο που μπορεί να καταφέρει είναι να συγκινήσει, όχι μόνο τους συναισθηματικά δεμένους με τη Σμύρνη, αλλά και όσους αγαπούν την μουσική.
Σας παραθέτω το Δελτίο Τύπου, το οποίο αποκαλύπτει όλη τη δουλειά που χρειάστηκε για να δημιουργηθεί αυτό εδώ που με απεριόριστη χαρά κρατάω στα χέρια μου, και που νομίζω πως καλύτερα απο κάθε άλλη δική μου λέξη ή φράση μπορεί να παρουσιάσει την συλλογή αυτή.
«Χρειάστηκε επίμονη προσπάθεια πολλών ετών για να βρεθούν οι παμπάλαιοι δίσκοι 78 στροφών και οι καρτ ποστάλ, της πρώτης περιόδου του Σμυρναίικου.Χρειάστηκαν άλλα 20 χρόνια ερασιτεχνικής ενασχόλησης με τον καθαρισμό δίσκων βινυλίου για να φτάσουμε στο σημείο να ακούσουμε τις φωνές των τραγουδιστών της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, που ηχογραφήθηκαν απο το 1907 έως το 1913 σε μήτρες απο κερί. Και όταν λέω να ακούσουμε, εννοώ της φωνές με τις νταλγκάτζες, τα τέρσα, τις κορώνες και τη δυναμική τους, ώστε να μπορέσουμε να θαυμάσουμε την τέχνη του Μελεμένη, του Τσανάκα, του «παιχνιδιάτορα» Ψαματιανού και του Γιοβανίκα.Που τραγουδούσαν στις αίθουσες του Κόρσο» και του “Luna Park”, στα σαλόνια με τις δαντέλες, το πιάνο και τις ονομαστικές εορτές, στο «Παρίσι της Ανατολής», αλλά και στις κακόφημες συνοικίες της Κωνσταντινούπολης.
 |
«Σμυρναίικο Πολίτικο, τραγούδι ανατολίτικο, λυπητερό», που μεσουράνησε στην Αθήνα του 1932, με την Εσκενάζυ και την Αμπαζή, το Σέμση και τον Τομπούκη, το Λεονταρίδη και το Νούρο, τον Ατραίδη και τον Νταλγκά, που ξεσήκωναν τους Αθηναίους στα «Καφέ Αμαν». Τον Παπάζογλου, τον Τούντα, τον Σκαρβέλη και όσων άλλων που συμμετείχαν σ’αυτή την πολιτιστική επανάσταση που ανάγκασε τις σκοτεινές δυνάμεις της εποχής να επιβάλλουν λογοκρισία το 1937 για να τη σταματήσουν.
 |
Στη Νέα Υόρκη του 1926 μια προσφυγοπούλα απο τη Ρόδο, η Μαρίκα Παπαγκίκα με τον άντρα της ηχογραφούν και διασώζουν ένα πλήθος απο παραδοσιακά Σμυρναίικα. Τι να πρωτοθαυμάσεις, τη φωνή της Παπαγκίκα; το μουσικό επίπεδο των συνεργατών της; το επίπεδο παραγωγής; το ήθος τους;
Ο αιωνόβιος τροβαδούρος Γιώργος Κατσαρός, που είχε γυρίσει όλη την οικουμένη παίζοντας και τραγουδώντας στους Έλληνες της διασποράς. Που τον γνωρίσαμε – τί πάθος Χριστέ μου – όταν έπαιξε επί δυόμισι ώρες σε ηλικία ενενήντα επτά ετών στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά, θαρρώ το 1996;
Η παλαιότερη Κυρία Κούλα που πρώτη φορά ακούγεται καθαρά, γιατί το εμπορικό της δαιμόνιο την οδήγησε στο να ιδρύσει τη δική της εταιρία με αποτέλεσμα οι δίσκοι της να υστερούν τεχνικά. Ο επιθεωρησιακού ύφους Δούσιας, ο Τέτος Δημητριάδης που ήταν και παραγωγός στην Κολούμπια, ο πρωτοπόρος Πύρης, Ο ρουμπανης με την διάσημη Μισιρλού του, η μεταγενέστερη Βιργινία Μαγκίδου και πολλοί άλλοι που τραγουδούσαν σε νυχτερινά κέντρα και συνεστιάσεις, για τους Έλληνες που ζούσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, προσπαθώντας φευ, να διαιωνίσουν «το τραγούδι της Ιωνικής γής.»
 |
Η συλλογή αποτελείται απο 3 cd που το καθένα ακολουθεί και μια διαφορετική περίοδο του Σμυρναίικου τραγουδιού απο το 1907 – 1939, απο ενα 64 σέλιδο ένθετο γεμάτο πληροφορίες αλλά και 14 αντίγραφα δεκατεσσάρων καρτ ποστάλ εποχής έτοιμες για ταχυδρόμηση.
 |
Το ένθετο πραγματικά ολοκληρώνει ιδανικά την αρτιότητα αυτής της δουλειάς αφού περιέχει επιμελημένα κείμενα με πληροφορίες για τις εποχές που καλύπτει το κάθε cd, όλους τους στίχους, μουσικολογικά σχόλια, πληροφορίες σχετικές με τους καλλιτέχνες, μεταφρασμένα και στα αγγλικα. Οι πληροφορίες και οι επεξηγήσεις που υπάρχουν καλύπτουν κάθε λεπτομέρεια και κάθε στοιχείο που χαρακτηρίζουν το κάθε κομμάτι, αλλά και που δεν είχαμε ίσως ποτέ την ευκαιρία να μάθουμε ακούγοντας κάποιο απο αυτά με μια σημερινή απόδοση. «Η συλλογή αυτή αποτελεί «ένα αφιέρωμα μνήμης του Υπουργείου Πολιτισμού για τα 80 χρόνια απο την καταστροφή της Σμύρνης». Δεν είναι όμως απλά μια αρχειακή συλλογή, αλλά η σύγχρονη απόδειξη οτι το γλυκόλαλο Σμυρναίικο με την τόση καλλιτεχνική αξία, εξακολουθεί να είναι λειτουργικό».
Το εξαιρετικό αυτό έργο πραγματοποιήθηκε υπό την επιμέλεια και το μεράκι του Γρηγόρη Φαληρέα, με τη συνεργασία της Μαρίνας και του Ανακρέοντα Καναβάκη, του Ορέστη και Λύσανδρου Φαληρεα, και την φιλική συνεισφορά του Σπύρου Παπαιωάννου, του Πάνου Σαβόπουλου και του Χρήστου Τσιαμούλη.
 |
Ακούγοντας όλα αυτά τα τραγούδια και με συνοδοιπόρο το ένθετο μοιάζει πραγματικά πως χάνεσαι στο χρόνο. Ένα μαγικό ταξίδι, μέσα στους ήχους της δικής μας ανατολής, σε μια ιστορία που αισθάνεσαι να καταγράφεται πιο πραγματική απο ποτέ. Σεβντάς ανεξάντλητος ο κάθε ρυθμός, ο κάθε στεναγμός και η κάθε σημείωση και ακόμα περισσότερο το μεράκι αυτών που έβαλαν την ψυχή τους και κατάφεραν να δημιουργήσουν αυτό το θησαυρό...
Προχθές σε μια επίσκεψη που έκανα στις σε ένα απο τα μεγάλα δισκοπωλεία, χαζέυοντας τις συλλογές, ανακάλυψα πως η συγκεκριμένη πωλείται σε ιδιαιτέρως φθηνή τιμή εις αναλογία της μουσικής της αξίας και δε μπορώ να κρύψω τη χαρά μου...
Και επειδή αυτό το κείμενο αποτελεί παρουσίαση, διότι σε τέτοιες δουλειές οι κριτικές είναι περιττές, σας παραδίδω και το ακριβές soundtrack στο ταξίδι των μουσικών της Σμύρνης.
(Στο κάθε κομμάτι αναφέρεται μονάχα ο τραγουδιστής (για ευνόητους λόγους), ενώ στη συλλογή υπάρχουν πληροφορίες για κάθε σημαντικό καλλιτέχνη που συμμετέχει)
 |
CD 1 - Η Μουσική Σκηνή του Σμυρναίικου στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη
1. Σόυστα– Γιάγκος Ψαματιανός–Κωνσταντινούπολη, 1913
2. Hedzaz Μανές (Άμα το θέλεις να πονώ)– Γιώργος Τσανάκας - Σμύρνη, 21/06/ 1907
3. Manamen Zeibek– Ελευθέριος Μενεμενλής– 1910- 1911
4. Τσιφτετέλλη (Θα σπάσω κούπες)– Σμυρναική Εστουδιαντίνα– Σμύρνη, περίπου 1909
5. Rast Gazel (Πάντα με σέβας περπατώ)– Γιώργος Τσανάκας - 1913
6. Βουρνοβαλιά - Σμυρναική Εστουδιαντίνα– Σμύρνη, 1909
7. Μελαχροινό– Γιώργος Τσανάκας– πιθανόν Σμύρνη, περίπου 1909
8. Δζιβαέρι– Γιώργος Τσανάκας- περίπου 1910
9. Αντριάννα - Σμυρναική Εστουδιαντίνα– Κωνστανινούπολη, περίπου 1910
10. Ελενάκι– Λευτέρης Μενεμενλής και πιθανόν ο Γιώργος Τσανάκας – Σμύρνη 1910
11. Το Γιασουμί – Γιάγκος Ψαματιανός – Κωνσταντινούπολη 1910
12. Αχ Μελαχροινό – Γιάγκος Ψαματιανός – Σμύρνη, 10 Φεβρουαρίου 1911
13. Ταμπαχανιώτικος Μανές (Μου λένε να μη σ’αγαπώ) – Γιώργος Τσανάκας - 1911
14. Αδάμ Αμάν (Καρδιά μου βάστα τον καημό) – Γιώργος Τσανάκας
15. Θάλασσα– Λευτέρης Μενεμενλής– Κωνσταντινούπολη, 9 Φεβρουαρίου 1911
16. Τσοπανάκος ήμουνα – 1910
17. Εμβατήριο Σμύρνης – Σμύρνη, περίπου 1919
 |
CD 2 Η Μουσική Σκηνή του Σμυρναίικου στην Αθήνα
1. Μπεϊκος– Τα Πολιτάκια– Αθήνα 1935
2. Το Βενιζέλο χάσαμε– Στελάκης Περπινιάδης– Αθήνα 1936
3. Manes Karip (Garip) Hedzaz – (Όταν παχαίνει ο άνθρωπος) – Ρίτα Αμπαζή – Αθήνα, 1935 -6
4. Υιαμο– Ρόζα Εσκενάζυ & Λάμπρος Λιονταρίδης - Αθήνα 28 ή 29 Δεκεμβρίου 1934
5. Δερβίσικος Χορός– Αγάπιος Τομπούλης– 1930
6. Κατηφές– Ρόζα Εσκενάζυ– 1931/32
7. Φερενζέ– Ρίτα Αμπαζή– Αθήνα, Δεκέμβριος 1933
8. Η Μαμπέσα – Ρόζα Εσκενάζυ – Αθήνα, 29 Νοεμβρίου 1933
9. Ξανθή Εβραιοπούλα – Ρίτα Αμπαζή – Αθήν, 1934
10. Γαλατά Μανές – Κωνσταντίνος Νούρος – 1930
11. Μπουρνοβαλιό – Αθήνα, 1937
12. Η Γκαρσόνα – Ρόζα Εσκενάζυ – Αθήνα 1936
13. Ο Βορονώφ – Ρόζα Εσκενάζυ – Αθήνα, 29 Ιουλίου 1934
14. Ζούλα η Μαργιωρή – Στελάκης Περπινιάδης – Αθήνα, 1934
15. Ζειμπέκικο Πολίτικο – Αντώνης Νταλγκάς – Αθήνα 1928
16. Δερβίσης και Ρίτα – Ρίτα Αμπαζή και Δημήτρης Ατραίδης – Αθήνα, 20 Νοεμβρίου 1934
17. Νέο Μαναβάκι – Ρόζα Εσκενάζυ – Αθήνα 1933
18. Σούστα Πολίτικη (Η Πόλη και ο Βόσπορος) – Αντώνης Νταλγκάς – Αθήνα, 1933
19. Τσιφτετέλι – Ανατολίτικη Ορχήστρα – Αθήνα, 4 Ιανουαρίου 1935
20. Το Καναρίνι – Ρόζα Εσκενάζυ –Αθήνα, 29 Ιουλίου 1934
3 - Η Μουσική Σκηνή του Σμυρναίικου στη Νέα Υόρκη
1. Έλλη – Κώστας Γκαντίνης – Νέα Υόρκη, 27 Δεκεμβρίου 1939
2. Φεραχνάκ Μανές – Αχιλλέας Πούλος – Νέα Υόρκη, 1926
3. Τι σε μέλει εσένανε – Μαρίκα Παπαγκίκα – Νέα Υόρκη, 1926
4. Τα παιδιά της γειτονιάς σου – Μαρίκα Παπαγκίκα – Νέα Υόρκη, 1926
5. Τούρνενε – Τάκης Νικολάου – Νέα Υόρκη, 9 Ιανουαρίου 1928
6. Οι Μπαγλαμάδες – Κυρία Κούλα – Νέα Υόρκη, 1919
7. Γιαφ Γιουφ – Τέτος Δημητριάδης – Νέα Υόρκη, 1926
8. Γκελ Γκελ – Μαρίκα Παπαγκίκα – Νέα Υόρκη, 1927
9. Μπραϊλα – Μαρίκα Παπαγκίκα – Νέα Υόρκη, 1928
10. Ουσακ Ζεϊμπέκικο – Λεωνίδας Σμυρναίος – Νέα Υόρκη, 1927
11. Εργάτης Τιμημένος – Κώστας Δούσας – Νέα Υόρκη, 28 Φεβρουαρίου 1935
12. Βασίλισσα – Κώστας Δούσας – 1931
13. Γιάνναρος – Χ. Πύρρης – Νέα Υόρκη, 1931
14. Μισιρλού – Μιχάλης Πατρινός- Νέα Υόρκη, 1931
15. Εσκουτάρι – Βιργινία Μαγγίδου – Νέα Υόρκη 1950 -55
16. Γιατί δε μας το λες – Γιώργος Κατσαρός – Νέα Υόρκη, 1938
17. Πες μου Μεμέτη μου – Γιώργος Κατσαρός – Νέα Υόρκη, 1945 -50
18. Εγώ για σένα ξενυχτώ – Γιώργος Κατσαρός – Νέα Υόρκη, 1938
19. Instabul – Κώστας Γκαντίνης – Νέα Υόρκη, 27 Δεκεμβρίου 1939
20. Η Ντουντού – Χαρίλαος ο Κρητικός – Νέα Υόρκη, 1950 -55
21. Αμαν, Γιάμα Γιάλελέλι – Ρόζα Εσκενάζυ – Νέα Υόρκη, 1950 - 55
