Esbjörn Svensson Trio (e.s.t.): Η ζωή μετά

Θα μπορούσε κανείς να βρει μπόλικες αφορμές για να αναφερθεί σ’ ένα συγκρότημα όπως οι Esbjörn Svensson Trio (e.s.t.). Μια απ’ αυτές –έμμεση, αλλά με διαρκή ισχύ– είναι η επίδραση που έχουν ασκήσει σε πολλά πιανιστικά τρίο της τελευταίας 15ετίας, το γεγονός δηλαδή ότι (έστω και εξ αντανακλάσεως) ο ήχος τους διατηρείται στην επικαιρότητα. Υπάρχουν όμως και δισκογραφικές αφορμές, παρ' όλο που ο πρόωρος θάνατος του Svensson σε καταδυτικό δυστύχημα εκείνον τον Ιούνη του 2008 έκοψε βίαια και οριστικά το νήμα του τρίο. Πέρσι λ.χ. κυκλοφόρησε το 301, ένα σύνολο από 7 συνθέσεις βγαλμένες από το τελευταίο στουντιακό session, στην Αυστραλία τον Ιανουάριο του 2007 (του ίδιου που είχε δώσει το Leucocyte)· ή η προγραμματισμένη για τις 25 Οκτώβρη επανακυκλοφορία (σε συλλεκτικό τετραπλό βινύλιο) του Live In Hamburg –του δίσκου δηλαδή που έπεισε τους Times του Λονδίνου να τον χρίσουν ως το καλύτερο τζαζ άλμπουμ των '00s.

Οι τελευταίες αφορμές διατηρούν προφανώς το πλεονέκτημα της αμεσότητας: αφορούν δηλαδή απευθείας και χωρίς μεσολάβηση στα πεπραγμένα του τρίο. Εστιάζουν όμως σε ό,τι έχει οριστικά μπει στη σφαίρα του παρελθόντος· και τείνουν να «συναισθηματικοποιούν» τις εκτιμήσεις, ανάγοντας υπό μία έννοια το τραύμα (του θανάτου ή της βίαιης παύσης μιας διαρκώς εξελισσόμενης πορείας) σε μία μορφή επιχειρήματος. Όσο κι αν, με κομμάτια όπως το ακόλουθο, βρίσκουν καλούς λόγους για να κάνουν ό,τι κάνουν:

{youtube width="480" height="300"}ig-JEffvGBY{/youtube}

Στο παρόν κείμενο ωστόσο, το πρίσμα είναι λιγάκι διαφορετικό. Η αναδρομή στους e.s.t. δεν αποτελεί καθ’ αυτή το ζητούμενο· γίνεται (ίσως και λίγο καταχρηστικά) με σκοπό απλώς να θυμίσει ορισμένους από τους λόγους που τους έκαναν ένα από τα πιο πετυχημένα ευρωπαϊκά τρίο των τελευταίων ετών. Το κυρίως ζητούμενο σχετίζεται όμως περισσότερο με το παρόν. Έχει δηλαδή να κάνει με το έργο των Dan Berglund και Magnus Öström στη μετά-e.s.t. εποχή και με το κατά πόσο έχουν με αυτό υπερβεί την ιδιότητα που συνήθως συνοδεύει την οποιαδήποτε αναφορά του ονόματός τους: πρώην e.s.t. Αλλά, για να φτάσουμε στο «μετά», ας προσπαθήσουμε πρώτα να συνοψίσουμε το «πριν».

e.s.t.

Η τυπική έναρξη των εργασιών των e.s.t. μας φέρνει πίσω στο 1993, οπότε και σχηματοποιείται το τρίο, κυκλοφορώντας και την πρώτη του δουλειά (When Everyone Is Gone). Τυπική, διότι την ουσιαστική θα μπορούσε κάποιος να την αναζητήσει στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν οι παιδικοί φίλοι Esbjörn Svensson και Magnus Öström, δίχως ιδιαίτερα θεωρητικά εφόδια, βρίσκουν στο πιάνο και στα τύμπανα τα μέσα για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους. Πάνω σ’ αυτήν ακριβώς την οικειότητα (της οποίας κοινωνός έγινε γρήγορα και ο Dan Berglund), το τρίο βάσισε την ίδια του την ύπαρξη. Και, όταν λέμε για οικειότητα, αναφερόμαστε σε κάτι παραπάνω από την αισθητική τοποθέτηση των νότων και την όποια αξία αυτής: μιλάμε για τη μουσική ως επικοινωνία, ως μια συμβολική γλώσσα η οποία εξωτερικεύει συναισθήματα, και κατ’ επέκταση για την αξιοποίηση των ηχητικών χώρων μεταξύ ενός πιάνο, ενός κοντραμπάσου και ενός σετ τύμπανων με τον πιο φυσικό τρόπο.

Διόλου τυχαίο ότι ένας από τους κατά τεκμήριο καλύτερους δίσκους τους ήταν εκείνο το λάιβ στο Αμβούργο, όπως επίσης και το γεγονός ότι –κατά δήλωση Svensson– τις περισσότερες φορές έβγαιναν στη σκηνή δίχως προαποφασισμένη setlist· τέτοιες λεπτομέρειες γίνονται περιττές μόνο εφόσον ξέρεις πως ό,τι και να ξεκινήσεις να παίζεις, οι άλλοι δύο θα σε ακολουθήσουν, ψυχή τε και σώματι. Συν τω χρόνω, οι e.s.t. δημιούργησαν τη φήμη ενός άψογου συναυλιακά τρίο. Και ανταποκρίθηκαν πλήρως.

{youtube width="480" height="300"}D7KXq6RJ0PA{/youtube}

Αυτή η έμφαση στη μεταξύ τους επικοινωνία είχε δύο λογικά επακόλουθα: πρώτον, την ανάπτυξη ενός εξαιρετικού ενστίκτου, με το οποίο δομούσαν ευθύβολες εξάρσεις και ιδιαίτερα εποικοδομητικές σιωπές• και, δεύτερον, τη φυγή από το σύνηθες μοντέλο μιας τζαζ μπάντας –εκείνο του ενός ηγέτη και των λοιπών ακολούθων. Σκοπίμως μάλιστα οι ίδιοι δεν συστήνονταν ως Esbjörn Svensson Trio (μετά το 2002 ίσχυε και στα εξώφυλλα των δίσκων), προτιμώντας το περισσότερο αποπροσωποποιημένο e.s.t. Βασικός βεβαίως συνθέτης παρέμενε ο Svensson, όμως τα κομμάτια χτίζονταν εξίσου και από τους άλλους δύο –οι ροκ παρεμβάσεις του Berglund (λ.χ. με τις παραμορφώσεις τις οποίες περνούσε στο κοντραμπάσο του) ή τα σχεδόν drum 'n' bass ρυθμικά του Öström, αποκτούσαν μια όλο και πιο βαρύνουσα σημασία στη φυσιολογία του ήχου τους.

Κάπως έτσι, με δίσκους όπως το Seven Days Of Falling, το Viaticium ή –λογικά για ένα γκρουπ με τη συγκεκριμένη δυναμική– το Live In Hamburg, οι e.s.t. έφθασαν να είναι μέσα στα πιο επιτυχημένα τζαζ σχήματα των ημερών τους. Εξέφρασαν σαφώς μια συγκεκριμένη ευρωπαϊκή παράδοση η οποία μπλέκει την τζαζ με τις απολήξεις της κλασικής σκέψης, ταυτόχρονα ωστόσο δεν σταμάτησαν να ενσωματώνουν με ιδιαίτερη φυσικότητα στοιχεία ή λογικές από άλλες μουσικές φόρμες. Εξ ου και δεν αισθάνθηκαν ποτέ άνετα κάτω από μία συγκεκριμένη ταμπέλα, εξ ου κι έπαιζαν σε χώρους όπου τα τζαζ ρετιρέ σνόμπαραν, ενώ έκαναν και περιοδείες με ονόματα όπως λ.χ. η K.D. Lang. Σε μια πορεία η οποία πάντοτε θρεφόταν από μια διαρκή δημιουργική περιέργεια, οι e.s.t. του 2008 είχαν ακόμα πράγματα που έμειναν ανείπωτα. Όπως άλλωστε συμβαίνει κάθε φορά που η τελεία μπαίνει με τέτοιον δραματικά αναπάντεχο τρόπο.

Το μετά

Ακόμα κι αν αφήσουμε απ’ έξω το προσωπικό στοιχείο και μείνουμε αποκλειστικά στο μουσικό, ο χαμός του Svensson δεν ήταν εύκολο να ξεπεραστεί από τους δύο αδελφοποιητούς του. Δεν είχαν άλλωστε κι εύκολο έργο· έπρεπε να βγουν μπροστά, να γίνουν εκείνοι που θα δώσουν το εναρκτήριο νεύμα, αν ήθελαν η επόμενη μουσική ημέρα να τους βρει και πάλι παρόντες. Από μόνο του κάτι τέτοιο (αν αφαιρέσει δηλαδή κανείς την προσωπική οδύνη), δεν είναι απλό· υπάρχει η αμηχανία ενός ανθρώπου που έχει συνηθίσει να είναι «εκεί πίσω» και καλείται ξαφνικά να βγει στο προσκήνιο, όπως υπάρχει και η πρωτογενής δυσκολία της σύνθεσης του υλικού. Και μία ακόμα: πάντα θα υπάρχει το μέτρο σύγκρισης, το πριν με το τώρα.

Ο Berglund αντέδρασε πρώτος. Δημιούργησε ένα δυνατό σχήμα, τους Tonbruket, το οποίο μπορεί στο 2010 να συστήθηκε ως Dan Berglund’s Tonbruket, ήδη όμως από τότε ήταν φανερό ότι η «ιδιοκτησία» αποτελούσε ένα αναμενόμενο τρικ του μάρκετινγκ. Επρόκειτο πάντως για ένα σχήμα με εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σύσταση: ο Martin Hederos των The Soundtrack Of Our Lives στα πληκτροφόρα, ο Johan Lindstrom, τραγουδοποιός και περιζήτητος session μουσικός σε κιθάρα και steel guitar, o Andreas Werliin των Fire! στα τύμπανα και φυσικά ο ίδιος ο Berglund στο μπάσο. Επιλέχθηκε δηλαδή η φυγή προς τα εμπρός να γίνει μέσα από ένα σχήμα, αντί μιας σόλο πορείας· η ίδια η σύνθεση και η λειτουργία μάλιστα του σχήματος δεν θα άφηνε τον Berglund στο κέντρο για πολύ. Προοδευτικά κύριος συνθέτης του σχήματος θα γίνει ο Lindstrom και το σχήμα μια εξίσου με τους e.s.t. «δημοκρατική υπόθεση».

{youtube width="480" height="300"}Y-J3z86nNj0{/youtube}

Ο Öström έδειξε να ταλαντεύεται περισσότερο. Εμφανίστηκε το 2011 με το Thread Of Life, έχοντας για εξώφυλλο ένα μαύρο φόντο και τον εαυτό του γυμνό απ’ τη μέση και πάνω να κρατά ένα πιατίνι –εξώφυλλο το οποίο προφανώς υπονοεί το προσωπικό της κατάθεσης. Και ήταν όντως προσωπική, κάπως σαν μια μάχη με τα δαιμόνια του. Ο ίδιος έλεγε πως όταν έγραφε τις συνθέσεις του δίσκου στο πιάνο ήταν σαν «τα χέρια του Esbjörn να έπαιρναν ως δια μαγείας τη θέση των δικών μου».