Πριν από χρόνια, ένα βράδυ στο Ρόδον, σε μια από τις πολλές εμφανίσεις του Eric Burdon εκεί, με ένα κουτάκι μπύρα στο χέρι, τραγουδούσε μπροστά μας ένα ευρύ φάσμα από το πλούσιο ρεπερτόριο του αλλά μάλλον δεν είχε σκοπό να τραγουδήσει για μυριοστή φορά το “Don’t Let It Be Misunderstood” -και με το δίκιο του ο άνθρωπος. Έλα όμως που το κοινό το απαιτούσε και κάθε φορά που τελείωνε ένα τραγούδι, του φώναζαν από κάτω να το πει. Μία, δύο, τρεις, τα πήρε στο κρανίο, μας πέταξε στο κεφάλι το κουτάκι μπύρας, μας έβρισε πατόκορφα, φώναξε: «έχω 1000 τραγούδια, άντε γα****τε πια με τα ίδια και τα ίδια» και σηκώθηκε κι έφυγε.
Παρόμοιο σκηνικό στο Παλλάς με τον Lou Reed. Ήρθε ο άνθρωπος να παρουσιάσει το καινούργιο του άλμπουμ, τον πρήξανε από κάτω με τα παλιά και τα «σουξέ» και τα Velvet, μας έβρισε κι αυτός, μας είπε πως είναι εδώ για να παρουσιάσει τα καινούργια του τραγούδια και χάθηκε στα παρασκήνια.
Όμως έτσι είναι, οι «τουρίστες» των συναυλιών θέλουν μόνο τις επιτυχίες -γι’ αυτό έχουν πάει άλλωστε στη συναυλία, δεν ξέρουν και τιποτ’ άλλο- και απ’ την άλλη οι καλλιτέχνες «τρελαίνονται» να παίζουν κάθε βράδυ τα ίδια, για χρόνια. Δεν αντέχουν, τους βγαίνουν τα σουξέ απ’ τα αυτιά σαν εμετός. Αυτό που σε μας φαίνεται απλό, πως είναι δυνατόν να μην θέλουν συνέχεια να τραγουδάνε τα ίδια και τα ίδια, γι’ αυτούς είναι ένα βάρος που γίνεται ανυπόφορο. Μπορεί να τους κάνει να σαλτάρουν.
Κάθε φορά που πήγαινα στο Λονδίνο από πιτσιρικάς, έβλεπα την ταμπέλα στο West End που μέτραγε τα χρόνια που παιζόταν η Ποντικοπαγίδα της Αγκάθα Κρίστι -10ος χρόνος, 15ος χρόνος, 20ος χρόνος, 30ος χρόνος και πάει λέγοντας- κάτι σαν τουριστική ατραξιόν. Μέσα σε αυτό το διάστημα πολλοί ηθοποιοί σάλταραν εντελώς κι άλλοι αποχώρησαν από μόνοι τους γιατί απλώς δεν αντέχεται να παίζεις το ίδιο πράγμα κάθε βράδυ για χρόνια ολόκληρα. Μέχρι που οι παραγωγοί κατάλαβαν το τεράστιο πρόβλημα και άρχισαν από μόνοι τους να αλλάζουν το καστ κάθε χρόνο, για να μπορεί να συνεχίζει η παράσταση χωρίς να σαλτάρουν οι ηθοποιοί.
Όσον αφορά τους μουσικούς, συνθέτες, τραγουδιστές, υπάρχουν δύο κατηγορίες. Αυτοί που συνεχίζουν να γράφουν και να παρουσιάζουν καινούργια τραγούδια, οι οποίοι διακαώς θέλουν να τα παίζουν και να παρουσιάζουν καθώς είναι το «καινούργιο τους παιδί», αυτό που μόλις γέννησαν και θέλουν να το δουν να μεγαλώνει και να περπατάει. Και ενώ είναι μέσα στο τριπ της νέας τους δημιουργίας, οι «τουρίστες» από κάτω θέλουν να τους γυρίσουν 20-30 χρόνια πίσω.
Όμως όπως έλεγε και ο Ηράκλειτος, δεν μπορείς να μπεις στο ίδιο ποτάμι δυο φορές. Η ζωή και η δημιουργία ρέει και αλλάζει και κοιτάει μπροστά. Γι’ αυτό ο Joe Strummer αρνήθηκε εκατομμύρια για μια επανασύνδεση των Clash, το ίδιο έκανε και ο Robert Plant για ένα μυθικό ποσό που υπόσχονταν η επανασύνδεση των Led Zeppelin (όσα λεφτά και να ‘χεις, τα 200 εκατομμύρια είναι πολλά λεφτά), το ίδιο και ο Brian Eno που ο Brian Ferry τον έχει κάνει χρυσό για μια επανασύνδεση των Roxy Music. Για τους πραγματικούς δημιουργούς το ποτάμι δεν γυρνάει πίσω. Είμαι σίγουρος πως και το πιστόλι στον κρόταφο να του βάζαμε του Lou Reed, το “Walk on the Wild Side” δεν θα το ‘λεγε. Θα προτιμούσε να τον πυροβολήσουμε.
Και φυσικά υπάρχουν και αυτοί που αποφάσισαν ή αναγκάστηκαν να μην δημιουργούν καινούργιο υλικό είτε γιατί η έμπνευση ή η φωνή τους εγκατέλειψε είτε γιατί αισθάνονται ότι δεν μπορούν να είναι πια όσο καλοί θα ήθελαν.
Ένας βασικός λόγος που ο σπουδαίος Δημήτρης Χορν εγκατέλειψε την υποκριτική.
Όσοι λοιπόν -για οποιοδήποτε λόγο- σταματάνε, δεν έχουν παρόν και μέλλον και το μόνο που έχουν είναι το «ένδοξο» παρελθόν, η δυνατότητα τους να κοιτάξουν πίσω. Και για να μπορέσουν να έχουν μια καλή, ανανεωμένη σχέση με το υλικό τους, το πειράζουν, το αναμορφώνουν, το διασκευάζουν, το τροποποιούν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο σπουδαίος Διονύσης Σαββόπουλος που εδώ και χρόνια πορεύεται με το παλιό του υλικό κι επειδή πόσες φορές μπορεί να πει την "Συννεφούλα" ίδια κι απαράλαχτη, έχει παρουσιάσει τα τραγούδια του ακουστικά, με μικρά σύνολα, με διαφορετικές ενορχηστρώσεις, με συνεργασίες και ντουέτα, με κάθε πιθανή παραλλαγή που θα του δώσει τη δυνατότητα να επανέρχεται σ’ αυτά χωρίς να δυσανασχετεί.
Η Χάρις Αλεξίου αποφάσισε πως ήρθε η ώρα να σταματήσει να τραγουδάει κι αυτό της έδωσε την δυνατότητα, αφενός να «ανοίξει το συρτάρι» και αφετέρου να αναζητήσει έναν τρόπο να δώσει νέα πνοή σε παλιότερα τραγούδια της. Δεν είναι η μόνη, δεκάδες συνάδελφοι της παντού στον κόσμο κάνουν κάτι παρόμοιο. Παλιότερες και άγνωστες ηχογραφήσεις τραγουδιών που έχει ερμηνεύσει, μερικά ακυκλοφόρητα, συνεργασίες με ΛΕΞ, Kid Moxie, Χρήστο Μάστορα και O.P.A. και όλα αυτά με μουσική επεξεργασία από τους παραγωγούς Issy Beats και Ermis ενώ το όλο εγχείρημα φρόντισε ο γιός της Μάνος Θεοφίλου (πατέρας του ο θρυλικός παραγωγός Αχιλλέας Θεοφίλου που έχει φροντίσει μερικά από τα πιο σπουδαία ελληνικά άλμπουμ του έντεχνου/λαϊκού).
Όλα στο δίσκο είναι προβλέψιμα και η προσέγγιση εξαντλείται στο ότι αν βάλεις ηλεκτρονικά, λούπες και beats σε ένα τραγούδι, αυτό «εκσυγχρονίζεται». Έτσι το εγχείρημα παραμένει «τόσο, όσο» και απλώς βοηθάει την Αλεξίου να συνδεθεί κάπως με μια νεότερη γενιά που βλέπει Μαέστρο, που ξέρει τον ΛΕΞ και την Kid Moxie αλλά ούτε έχει ακούσει την Αριστοτέλους, τον Λοίζο, τη Χαρούλα, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Αν του λες αυτά τα ονόματα, νομίζει ότι ακούει άλλη γλώσσα.
Και για όσους αναρωτιούνται τι δουλειά έχει η Αλεξίου με τον ΛΕΞ ή ο ΛΕΞ με την Αλεξίου και πώς συνδέονται, είναι απλό. Το κοινό που έβλεπε την Αλεξίου στις μεγάλες της συναυλίες σε γήπεδα και στάδια, είναι οι γονείς αυτών των παιδιών που τώρα γεμίζουν το γήπεδο της Νέας Σμύρνης για τον ΛΕΞ.Οι εποχές και το περιεχόμενο αλλάζει αλλά η φόρμα μένει ίδια. Ένας άλλος λόγος που αυτή η συνεργασία λειτουργεί και είναι στην ουσία το μόνο έντονο φως σε αυτό το άλμπουμ, είναι κάτι που μπορεί να διακρίνει ο ακροατής του "Φύγε" ακούγοντας το προσεκτικά. Ερμηνεύουν και οι δύο αφήνοντας να βγει από μέσα τους ο συναισθηματικός τους κόσμος, είναι κατά βάση και οι δύο αισθηματίες ερμηνευτές.
Με την κυκλοφορία του REWORKS προστίθεται ένας ακόμη δίσκος στον μακρύ κατάλογο των άλμπουμ που έχουν σαν κύριο αντικείμενο το παρελθόν. Επανεκδόσεις, διασκευές, reworks, επετειακές κυκλοφορίες, tribute albums, το παρελθόν είναι έντονα παρόν στο τώρα και έχει στηθεί γι’ αυτό μια ανθούσα «βιοτεχνία» μέσα στην βιομηχανία της μουσικής.
Πάνω από 100 δίσκοι (διεθνούς ρεπερτορίου) που σχετίζονται με το παρελθόν κυκλοφορούν κάθε μήνα και αν σε αυτούς προσθέσουμε και τις εγχώριες επανακυκλοφορίες σε κάθε χώρα, το πράγμα είναι όντως ένα ολόκληρο σύμπαν.
Όση ώρα διαβάζετε αυτό το κείμενο, εκατοντάδες μουσικοί και συγκροτήματα, παραγωγοί, μικρές δισκογραφικές εταιρίες και Indiana Jones χαμένων ηχογραφήσεων, ανοίγουν συρτάρια, ψάχνουν αποθήκες παλιών στούντιο, αναζητούν κληρονόμους μουσικών που δεν ζουν πιά και ψάχνουν σε υπαίθρια παζάρια της Αφρικής και της Ανατολής να βρουν υλικό προς επανέκδοση.
