Το θρυλικό POP της Κλειτίου, το δημιούργημα του Χριστόφορου Τυροπώλη και του εκλιπόντα Νίκου Μανουσάκη άνοιξε πριν από 21 ολόκληρα χρόνια (το καλοκαίρι του 2001) και έκλεισε οριστικά την χαρακτηριστική μπορντό πόρτα του ακριβώς 10 χρόνια πριν, το καλοκαίρι του 2012. O Βαγγέλης Κυριακάκης, ο οποίος υπήρξε resident dj του POP και τα 11 χρόνια λειτουργίας του, θυμάται, αφηγείται και εξομολογείται.
- Ήταν αρχές Ιούλη του 2001 όταν το Rockwave γινόταν σε έναν υπαίθριο χώρο του συγκροτήματος ΟΑΚΑ και εμφανίζονταν ζωντανά η PJ Harvey, οι Placebo, οι Grandaddy, οι Ash και οι JJ. Ο Νίκος ο Μανουσάκης ήταν εκεί κρατώντας τις μικρές χαρακτηριστικές κάρτες του POP το οποίο πρέπει να είχε ανοίξει μόλις τέσσερις βδομάδες πριν. Έτσι έμαθα τα νέα για το νεοσύστατο bar της πόλης, παρόλο που με τον Νίκο γνωριζόμασταν ήδη από παλαιότερα. Την επόμενη κιόλας ημέρα κατέβαινα την Καραγιώργη Σερβίας -που κατόπιν μετατρεπόταν σε Περικλέους- και στην οδό Ευαγγελιστρίας έστριψα δεξιά. Πλήρως αχαρτογράφητα μέρη τότε από άποψης νυχτερινής ζωής. Φτάνοντας στην γωνία Ευαγγελιστρίας και Κλειτίου, εκεί στο «κλασικό» παπουτσάδικο, το είδα απέναντί μου. Ήταν η πρώτη φορά που αντίκρισα το POP.
- Το bar ήταν πραγματικά στην μέση του πουθενά εκείνη την εποχή. Η περιοχή του τότε εμπορικού τριγώνου δεν είχε καμιά σχέση με το σήμερα. Το πιο κοντινό μπαρ και γενικά χώρος εστίασης που υπήρχε πρέπει να ήταν το Toy στην Καρύτση ενώ, αν η μνήμη δεν λαθεύει, το Booze στην Κολοκοτρώνη υπήρχε μόνο στον πάνω όροφο και άνοιγε σκόρπια για κάποιο event και μόνο ή τα Σαββατοκύριακα. Το POP μπορεί να ήταν στην μέση του πουθενά ωστόσο ήταν πανέμορφο, με μια απαράμιλλη αισθητική που τιμούσε τον όρο POP. Ταυτόχρονα, βέβαια, ήταν πάρα πολύ μικρό για τα δεδομένα της εποχής. Εν πρώτοις θα μπορούσε να πει κάποιος ότι το όλο εγχείρημα φαινόταν πολύ όμορφο αλλά συνάμα πολύ φιλόδοξο για να πετύχει. Έλα όμως που Νίκος και Χριστόφορος ήταν ήδη πολύ μπροστά από την εποχή τους.
- Από μια άποψη, και ως μια εισαγωγική γενική διαπίστωση, δεν ήταν καθόλου τυχαίο το στίγμα που άφησε το POP και απλά οφείλεται στην στάση και στο απαρέγκλιτο όραμα του Νίκου και του Χριστόφορου. Προφανώς και δεν ήταν ένας δρόμος στρωμένος με ροδοπέταλα. Είχαν επιχειρήσει κάτι που φαινομενικά, αρχικά, είχε πολλές δυσκολίες να πετύχει, ξέφευγε από την πεπατημένη από όλες τις απόψεις. Στην αρχή άλλωστε, και εν μέσω μιας εποχής που social media δεν υπήρχαν ώστε να διασπείρουν την πληροφορία, το bar εμπορικά πέρασε σχετικά δύσκολα. Αλλά πραγματικά, και δεν αναφέρεται απλά έτσι για να αναφερθεί, ο Νίκος και ο Χριστόφορος δεν παραπονέθηκαν (έστω μονολογώντας) ούτε μια φορά. Αντίθετα ήταν μονίμως με το χαμόγελο στο πρόσωπο. Είχαν φτιάξει ακριβώς αυτό που ονειρεύονταν, ήταν σίγουροι για αυτό και εξαρχής είχαν την διάθεση να το υπηρετήσουν πιστά και να κάνουν υπομονή.
- Σε πρώτο επίπεδο γνωριμίας με το bar, και πέρα από το μουσικό κομμάτι που θα αναλυθεί διεξοδικότερα παρακάτω, εντύπωση έντονη προκαλούσε η διακόσμηση του POP. Όσοι κινούμασταν γύρω από τα indie στέκια της εποχής μπορούμε να θυμηθούμε, πάνω κάτω, πού σύχναζε μέχρι τότε αυτός ο κύκλος που τελικά αγκάλιασε το POP, και ειλικρινά τέτοιο μέρος δεν υπήρχε. Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά η σκηνογράφος Αλεξία Θεοδωράκη. Ένας χώρος απόλυτης POP αισθητικής που εξέπεμπε καλαισθησία αλλά και ζεστασιά. Ταυτόχρονα, ο Χριστόφορος, σαν ο πρωτομάστορας της μπάρας, είχε επιβάλει συνήθειες που τώρα θεωρούνται σχεδόν δεδομένες αλλά τότε δεν υφίσταντο. Αρχικά υπήρχε μεγάλη ποικιλία σε ετικέτες ποτών, όταν ως επί το πλείστον τα μπαρ της εποχής δούλευαν με ελάχιστες ετικέτες (ή ακόμα και μόλις μια μάρκα) ανά κατηγορία ποτού. Παράλληλα τα cocktail ήταν σαν κάτι εντελώς νέο για την κουλτούρα του indie pop κοινού που σύχναζε έξω την νύχτα. Κι όλα αυτά σε μεζούρες που ξεπερνούσαν την πεπατημένη. Μέχρι και στις μπύρες ο διαχωρισμός σε weiss, pils και lager που είχε το POP εξαρχής ήταν πρωτόγνωρος. Χαριτολογώντας, μπορώ να πω πως μέχρι τότε μόνο την «πράσινη» ξέραμε. Επίσης, η εικόνα του Χριστόφορου να βάζει τον πάγο με τσιμπίδα ή σέσουλα και τις φέτες lime, πορτοκαλιού και λεμονιού επίσης με τσιμπίδα ήταν από μόνη της ένα ευχάριστο σοκ. Τόσο καιρό, στα μπαρ και κλαμπ που επισκεπτόμουν, δεν θα είναι υπερβολή αν ειπωθεί ότι τα παγάκια και οι κομμένες φέτες από τα εσπεριδοειδή έμπαιναν με τα χέρια στο ποτήρι και ήταν και μια συνήθεια που, ομολογώ ότι στα μάτια μου, φαινόταν εντελώς φυσιολογική έως τότε. Το POP έφερε νέες συνήθειες και σε αυτό τον τομέα λοιπόν.
- Ο Νίκος και ο Χριστόφορος, ως άνθρωποι που πέρα από εμπειρία στην εστίαση ήταν άτομα που έβγαιναν χρόνια έξω, έβαζαν τον εαυτό τους στην θέση του θαμώνα. Και ο Νίκος και ο Χριστόφορος έφτιαξαν ένα μπαρ πρώτα από όλα για να μπορούν να πηγαίνουν αυτοί και να περνάνε ωραία. Και ήταν σίγουροι ότι και άλλοι άνθρωποι στην Αθήνα θα συμμερίζονταν αυτή την ανάγκη. Στα πλαίσια αυτά, αφού ο Νίκος, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το μουσικό κομμάτι του POP, βαριόταν να ακούει τα ίδια και τα ίδια χιλιοπαιγμένα indie hits όπου έβγαινε, γιατί να το κάνει στο bar του; Η δεξαμενή καλής μουσικής ήταν τεράστια άλλωστε. Με βάση την pop αισθητική στην μουσική κινήθηκε το POP έχοντας ως θέσφατα τα προαναφερθέντα. Ο όρος eclectic (εκλεκτικό, όχι ελιτίστικο, έχει σημασία αυτό) στην μουσική που ακουγόταν από τα ηχεία του μαγαζιού ήταν το Α και τo Ω. Σαν ένα επιπλέον πρώτο μουσικό σχόλιο, η ηχητική βάση του POP ήταν η «εναλλακτική» (ας το πούμε έτσι) POP όπως και να μεταφράζεται αυτό, η κιθαριστική, η synth, η electro σε ένα γενικό πλαίσιο. Ουσιαστικά τα πάντα κινούνταν γύρω από labels όπως Sarah, 4AD, Creation, Cherry Red, Elefant, Morr, FatCat, Shinkansen, Domino, Anticon, Ghostly International, Secretly Canadian, Matador, Rough Trade, Heavenly, Merge, Mute, XL Recordings, Touch And Go, Warp, Ninja Tune, City Slang, Arts & Crafts, Fiction, Moshi Moshi, Go! Beat, Chemikal Underground, Slumberland, Fortuna Pop, Carpark, Sub Pop, Too Pure, Some Bizzare, Factory, τέλος πάντων, αυτή είναι η ιδέα, αν και αραδιάστηκαν καμιά τριανταριά.
- Σε αυτή την βάση λοιπόν πέρασαν κάποιοι μήνες στην αρχή που τα πράγματα ήταν χαλαρά ακόμα. Αλλά με σταθερά βήματα όλο και περισσότερος κόσμος που είχε μάθει από στόμα σε στόμα την όλη κατάσταση της Κλειτίου ερχόταν να δει τι συμβαίνει στο POP. Άλλωστε, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η περιοχή -τότε- δεν ήταν σε καμιά περίπτωση νυχτερινό πέρασμα. Έπρεπε να πας επί τούτου επειδή ήξερες ότι βρίσκεται ένα μπαρ στην τότε μέση του πουθενά ή απλά εντελώς από τύχη, για κάποιον περίεργο λόγο, να βρισκόσουν να περιφέρεσαι βράδυ σε εκείνα τα πεζοδρομημένα σοκάκια. Και ξαφνικά εκεί γύρω στην άνοιξη του 2002 μπορούσες να συνειδητοποιήσεις τι είχε πια συντελεστεί. Το POP φυσικά ήταν γεμάτο μέσα, αλλά σαν σήκωνες το κεφάλι και κοιτούσες έξω, το παπουτσάδικο απέναντι από το bar δεν φαινόταν από τον κόσμο που είχε κατακλύσει τον πεζόδρομο! Ήταν μια μοναδική σκηνή και μια εικόνα που έμελλε να χαρακτηρίσει τους θερινούς μήνες, με τον κόσμο να κατακλύζει τον πεζόδρομο της Κλειτίου.
- Στο POP ερχόταν κόσμος που αγαπούσε την μουσική, την ωραία αισθητική, το καλό ποτό, άνθρωποι γενικά φιλότεχνοι και κυρίως κόσμος που αναζητούσε να περάσει ποιοτικά όμορφα, όπως και να το μετέφραζε αυτό μέσα του ο καθένας. Για το κομμάτι της μουσικής, που έχει ένα κάποιο μεγαλύτερο ενδιαφέρον ως μια κάποια φυλή που δημιουργήθηκε μέσα στην Αθήνα και γύρω από το μπαρ της Κλειτίου, ουσιαστικά μέσα στο POP φτιάχτηκε ένας κύκλος μουσικόφιλων της πόλης ως σημείο συνάντησης και μουσικής τριβής. Να σημειωθεί, φυσικά, ότι τότε το διαδικτυακό εύκολο digging ήταν ανύπαρκτο. Για τους μουσικόφιλους ήταν πολύ σημαντικό να μπορεί να δημιουργηθεί ένας κύκλος ανθρώπων που έψαχνε την μουσική και την αγαπούσε, και αυτός ο κύκλος δημιουργήθηκε στο POP, έγινε κάτι σαν σημείο συνάντησης των μουσικών “junkies”. Κι εκεί μέσα υπήρξε όλη αυτή η αλληλεπίδραση σε μουσικό επίπεδο. Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι θαμώνες του POP έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην διαμόρφωση όλου αυτού του περιβάλλοντος. Και «μουσικο-πολιτιστικά» (αν θα μπορούσε να υπάρξει τέτοιος όρος), και ως κοινότητα έκφρασης και συνδιαλλαγής, και κυρίως ως ένας χώρος που πήγαινες και πέρναγες καλά (ο κόσμος στο POP διασκέδαζε όποια μέρα και να πήγαινε).
- Παράλληλα, κάθε ξεχωριστή ημέρα των DJ’s κάτι είχε να δώσει. Ο καθένας έβαζε το δικό του στοιχείο και ο καθένας προσέλκυε κάποιους απαρέγκλιτους (κατά κάποιον τρόπο) θαμώνες. Το POP «επένδυε» σε residents ώστε να χτιστεί μια κάποια αισθητική κάθε ημέρας. Και ενώ μπορείς να πεις ότι κατά κάποιον τρόπο υπήρχε μια κοινή βάση σε κάθε μέρα, κι όμως όλες οι μέρες μεταξύ τους είχαν κάτι ξεχωριστό και διαφορετικό μουσικά ανάλογα με το ποιος επέλεγε την μουσική. Ωστόσο γνώριζες ότι θα πας στο POP την τάδε ημέρα και παίζει ο τάδε. Υπό μια έννοια ήταν σημαντικό και αυτό, δεν το βλέπεις τόσο συχνά πλέον.
- Υπήρχε, ας ειπωθεί έτσι χαριτολογώντας, μια κάψα για καινούρια πράγματα, για μουσική που δύσκολα θα άκουγες αλλού, για ανακάλυψη του καινούριου, για σκάλισμα σε μουσική του παρελθόντος που ακόμα δεν είχε φτάσει σε πολλά αυτιά και άξιζε τον κόπο, για ανάδυση αγαπημένων μουσικών στιγμών του χτες, και σε όλο αυτό βοηθούσε ο κύκλος που είχε δημιουργηθεί ανάμεσα σε DJs και τους θαμώνες. Το όλο πράγμα ήταν κάπως αυτοτροφοδοτούμενο και αλληλεπιδραστικό από την στιγμή που βρισκόσουν στο POP. Ήταν αυτή η επιθυμία για διαρκή ανανέωση. Και για αποφυγή της επανάληψης. Ο κόσμος είχε κουραστεί από τα μέρη που πήγαινε και ήξερε ακριβώς ποιο κομμάτι θα παίξει μετά από ποιο. Λίγα μέρη και σε λίγες μέρες ξέφευγαν από την πεπατημένη (αν η «κασέτα» ήταν καλή δεν άλλαζε σαν να λέμε). Στο POP δεν υπήρχε αυτό. Υπήρχε η «ανάγκη» να ακούγονται τραγούδια που θα ξέφευγαν από το κλασικό, ακόμα κι όταν προέρχονταν από κλασικές indie μπάντες.
- Το POP λοιπόν έθεσε τις βάσεις και άφησε το πεδίο ελεύθερο στους DJs ώστε να μπορούν να κινηθούν έτσι μουσικά. Για την ακρίβεια δεν άφησε απλώς το πεδίο ελεύθερο, το ίδιο το POP εν γένει ως οργανισμός και ο Νίκος με τον Χριστόφορο ως πρωτομάστορες έθεταν ως θέσφατο (με τον τρόπο τους) ότι θα κινείσαι με βήματα που θα ξέφευγαν από την πεπατημένη, διατηρώντας πάντα συγκεκριμένα στάνταρ αισθητικής, ενώ άφηναν ανοιχτό και το πεδίο πειραματισμού. Παράλληλα το ζητούμενο ήταν να περνάμε όλοι μα όλοι καλά. Κανένας δισκοθετικός αυτισμός. Οποιαδήποτε μέρα και να πήγαινες στο POP, άλλωστε, θα πέρναγες ωραία. Ιδίως Παρασκευές και Σάββατα το γλέντι ήταν μέχρι τελικής πτώσεως (με τον τρόπο του POP πάντα η έννοια «γλέντι») και η κατάσταση ξέφευγε ευτυχισμένα. Άσε που μπορούσες να πας οποιαδήποτε ημέρα μόνος σου και αμέσως να νιώσεις κομμάτι μιας μικρής αλλά μεγάλης τελικά κοινότητας/παρέας.
- Το να ζήσω το POP από σχεδόν την αρχή του και να δω πως εξελισσόταν και μεγάλωνε είναι κάτι απερίγραπτο. Οι όμορφες στιγμές είναι αμέτρητες για να μπορέσουν να αναφερθούν, αλλά εξίσου κομβικές ήταν και οι λίγες αλλά τελικά δυσβάσταχτες στιγμές. Στις 16 Απριλίου 2011 ο Νίκος έχασε την μάχη με ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας που αντιμετώπισε. Κι αυτό σε προσωπικό επίπεδο, πέρα από το κομμάτι του POP ως κοινότητας, ήταν πολύ μεγάλο πλήγμα, αξεπέραστο θα έλεγα ομολογουμένως. Μου λείπει πολύ ο Νίκος, πρώτα ως φίλος και άνθρωπος και μετά για όλα όσα πρέσβευε μουσικά και πολιτιστικά. Σε όλη την Αθήνα πιστεύω λείπει ο Νίκος και όλα όσα θα μπορούσε να δίνει καθημερινά σε επίπεδο οράματος, αισθητικής και κουλτούρας. Ανεξάρτητα αν θα ήταν μέσα από το POP, ή ένα άλλο POP ή κάτι άλλο.
- Σαν ένα φυσικό επακόλουθο και εξέλιξη των πραγμάτων, αρχές Ιουνίου του 2012 έμαθα ότι το POP θα μείνει κλειστό προσωρινά για τεχνικούς λόγους. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού και τελικά παρέμεινε κλειστό για πάντα. Καλύτερα έτσι από μια άποψη, γιατί δεν γνωρίζω αν θα άντεχα μια βραδιά αποχαιρετισμού που θα ήξερα ότι μπαίνω εκεί για τελευταία φορά. Θυμάμαι, ωστόσο, την τελευταία φορά που πήγα στο POP. Ήταν μια από τις πρώτες θερινές Κυριακές του 2012, πρέπει να ήταν 3 Ιουνίου. Έκατσα στο bar μέχρι την ώρα που έκλεισε. Μετά από 2 ή 3 μέρες έκλεισε οριστικά. Όταν πήγα εκείνη την Κυριακή φυσικά δεν ήξερα ότι είναι η τελευταία φορά που θα περνούσα την πόρτα του. Η εικόνα του «γκρεμισμένου» λίγες μέρες μετά με έχει σημαδέψει. Κάθε φορά που περνάω από την Κλειτίου νιώθω ένα σφίξιμο στο στομάχι, ήταν η ζωή που καθόρισε τα ωραιότερα (κλισέ αλλά έτσι είναι) χρόνια.
- Ακόμα δεν έχω ξεπεράσει ότι ένα από τα πράγματα που δεν υπάρχουν στην ζωή μου είναι το POP καθώς και όσοι και όσα περίκλειε. Ιδίως ο Νίκος. Το POP ήταν οι άνθρωποι και πρώτα και κύρια αυτοί που το γέννησαν, ο Νίκος και ο Χριστόφορος. Ήταν ακόμη η Αλεξία, ο Κώστας, η Λιλίκα, η Μελίνα, η Ιφιγένεια, ο Στάθης, ο Γιάννης, ο Ζαχαρίας, η Ράνια, ο Βασίλης, η Ελένη, η Λαμπρινή, ο Γιώργος, η Μπούκη, ο Κυπριανός, ο Λευτέρης, ο Θανάσης, ο Δαυίδ, ο Νίκος, ο Δημήτρης, ο Χρήστος, ο Νεκτάριος, ο Κωνσταντής, ο Στέλιος, ο Μάριος, ο Λάμπρος, ο Γιάννης, ο Βασίλης, ο Κώστας, η Σίσυ, ο Δημήτρης, ο Κωνσταντίνος και πόσοι ακόμα που η στιγμή φόρτισης δεν με βοηθάει ώστε να επαναφέρω στο τώρα (και απολογούμαι για αυτό). Ήταν φυσικά οι θαμώνες του που ήταν πολλά παραπάνω από απλοί επισκέπτες, ήταν κομμάτι ενός ζωντανού οργανισμού. Εντάξει, αντικειμενικός δεν μπορώ να είμαι, αλλά νιώθω ότι για όσους το ζήσαμε το POP και όσοι ζήσαμε μαζί με το POP (και δεν είμαστε και λίγοι) είναι όλες αυτές οι αναμνήσεις οι γεμάτες σαν 11 ζωές συμπυκνωμένες σε μία. Το POP ήταν κάτι σαν το My Little Corner Of The World από Yo La Tengo. Το είχε πει ο Νίκος ένα βράδυ σε ανύποπτο χρόνο άλλωστε.
Come along with me to my little corner of the world
Dream a little dream in my little corner of the world
You'll soon forget that there's any other place
Tonight, my love, we'll share a sweet embrace
And if you care to stay in my little corner of the world
We could hide away in my little corner of the world
I always knew that I'd find someone like you
So welcome to my little corner of the world
And if you care to stay in our little corner of the world
We could hide away in our little corner of the world
We always knew that we'd find someone like you
So welcome to our little corner of the world
- Ναι, είχε πολύ δίκιο ο Νίκος. Αυτό ήταν το POP για όσους ήταν μέρος του, όσους ήταν ενεργό κομμάτι είτε πίσω από την μπάρα, είτε μπροστά από την μπάρα, είτε πάνω στους ίππους και τα σκαμπό, είτε όρθια στρυμωγμένοι, είτε έξω στον πεζόδρομο. Long live the POP!
