O κόσμος, αρχικά, δεν χόρευε πια. Δεν συμμετείχε. Χάθηκε η κοινότητα – και αυτό είναι ακόμα και σήμερα το ζητούμενο. Γιατί, μιλώντας για clubbing στην Ελλάδα, δεν αναφερόμαστε μόνο σε έναν τρόπο διασκέδασης ή απλά στο μέρος που επέτρεψε τη συγκεκριμένη διασκέδαση. Μιλάμε για μια ολόκληρη κουλτούρα…
Στην τελευταία ταινία του Jim Jarmusch Only Lovers Left Alive, υπάρχει ένα φευγαλέο πλάνο που λίγοι θα παρατηρήσουν, του Grande Ballroom στο Ντιτρόιτ –περίφημο rock 'n' roll club, κομμάτι της ιδιαίτερης μουσικής και πολιτιστικής ιστορίας της αμερικανικής πόλης. Η ταινία αυτή είναι για την ιστορικότητα και τον πολιτισμό (μεταξύ άλλων) και ο λόγος ύπαρξης του συγκεκριμένου πλάνου, σύμφωνα με τον ίδιο τον σκηνοθέτη, είναι ακριβώς για ιστορικούς λόγους: για να αναδειχθεί η διαφορά με το τώρα. Με ένα τώρα στο οποίο το Ντιτρόιτ έχει βουλιάξει και το Grande Ballroom είναι ένα ερείπιο, μεταξύ ερειπίων. Φάντασμα του εαυτού του.
Grande Ballroom
Το πλάνο είναι φευγαλέο, μια πολύ μικρή λεπτομέρεια ώστε να λειτουργήσει σαν ένα περαστικό, απαρατήρητο φάντασμα, το οποίο δεν ενοχλεί και απασχολεί κανένα. Η νυχτερινή ζωή, η club ζωή στην Αθήνα, θυμίζει το Ντιτρόιτ. Τα μεγάλα clubs ανήκουν στο παρελθόν. Μια συλλογική νυχτερινή ζωή που καθόρισε τις ζωές πολλών (καλλιτεχνικά, πολιτισμικά, πνευματικά), είναι πια ερείπια. Και η club κουλτούρα μια ιστορία με την οποία οι νεότεροι βαριούνται να ασχοληθούν. Όσοι έζησαν σε αυτήν την κοινότητα, όσοι υπήρξαν clubbers, βλέπουν απλά φαντάσματα πού και πού. Φευγαλέα πλάνα. Αντανακλάσεις.
To Grande Ballroom σήμερα
Αυτό που πρέπει να κατανοηθεί όταν μιλάμε για το clubbing στην Ελλάδα (και όχι μόνο στην Αθήνα, καθώς πρωτοπόρος υπήρξε η Θεσσαλονίκη), είναι ότι δεν μιλάμε μόνο για έναν τρόπο διασκέδασης ή απλά για το μέρος που επέτρεψε τη συγκεκριμένη διασκέδαση, αλλά για ένα ολόκληρο πλαίσιο, για μια κουλτούρα. Το club φιλοξένησε όχι απλά μόδες (και εκείνες βέβαια), μα genres, κοινότητες, νοοτροπίες· καλλιεργώντας έτσι μια «club συνείδηση». Ναι, σύμφωνοι, ορισμένοι είχαν πολλή από δαύτη κι άλλοι βρέθηκαν στην κοινότητα για τους «λάθος» λόγους. Πάντως υπήρξε. Αυτοί ήταν οι καυγάδες μας, ήμαστε μόλις στη 2η παράγραφο του παρόντος άρθρου και ήδη νιώθω 80 χρονών. Η απόσταση είναι λοιπόν πολύ ορατή από το Alsos, το Battery και το Faz, μέχρι το +SODA και το UMatic.
Από το drum 'n' bass, το techno, το psychedelic trance, στο progressive και το electro. Όλα υπήρξαν, όλα συνυπήρξαν και επιβίωσαν μάλιστα των εκάστοτε καυγάδων για τη διάκριση του πιο ποιοτικού, του πιο κατάλληλου για να αναδειχθεί η club συνείδηση.
Δεν είναι απλά το club καθεαυτό, βέβαια, αλλά και όλα όσα συνέβαιναν έξω από εκείνο πριν και μετά. Υπήρξε μια περίοδος (τέλη δεκαετίας του 1990, αρχές '00s) που, όποιον και να ρωτούσες γύρω σου, έγραφε μουσική. Όλοι είχαν ένα πρόχειρο Cubase ή Fruityloops ή Cakewalk στον υπολογιστή. Η ηλεκτρονική χορευτική μουσική ήταν ο πρωταγωνιστής του clubbing. Τα σχήματα και οι bedroom producers, οι DJs, είχαν αντικαταστήσει τις μπάντες. Κι έτσι, ζούσες για να φτιάχνεις μουσική που θα ακούσεις στο club, πήγαινες στο club ερχόμενος σε επαφή με την κουλτούρα που σε είχε γοητεύσει και έφευγες μόνο και μόνο για να την πολλαπλασιάσεις. Αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο. Πήγαινες βέβαια στο club για πολλούς λόγους. Για να χορέψεις, για να βρεις γκόμενο/α, για να πάρεις ναρκωτικά, για να μάθεις καινούργια μουσική, για να τσεκάρεις τον DJ –εγχώριο ή καλεσμένο από το εξωτερικό– αλλά και για να συμμετέχεις. Για να γνωριστείς και να αναγνωριστείς μέσα σε ένα συλλογικό συνειδητό.
Να λοιπόν τι δεν υφίσταται σήμερα. Δεν ξέρω σε τι από όλα μπορούμε να αποδώσουμε την εξαφάνιση του μεγάλου club, όμως δεν προέκυψε αδόκητα μπορούμε να επιδοθούμε σε ατέρμονα debates για την εξέλιξη της μουσικής ή τη μη εξέλιξή της και θα υπάρχει μια προβληματική. Μπορούμε να μιλήσουμε για το φαινόμενο της οργάνωσης και της διοργάνωσης (γενικότερο πρόβλημα) και θα υπάρχει μια προβληματική. Μπορούμε να μιλήσουμε για τον DJ διασκεδαστή ή τον DJ καλλιτέχνη ή το πέρασμα από τα πικάπ στα λάπτοπ και θα υπάρχει προβληματική. Το ίδιο και για την οικονομική κρίση. Η κρίση του clubbing είχε διαφανεί πολύ πιο πριν και όσοι αγαπούσαν αυτή την κουλτούρα προσπαθούσαν να τη συλλάβουν και να την επικοινωνήσουν. Ο κόσμος, αρχικά, δεν χόρευε πια. Δεν ήταν εκεί. Σταδιακά, απλά δεν συμμετείχε. Αυτό έφταιξε –απλό, μέσα σε μια συνθετότητα και είναι και το πρόβλημα σήμερα, για ό,τι ακολούθησε. Ίσως απλά να μεγαλώσαμε...
Είναι γεγονός μεγαλώσαμε και τα πράγματα άλλαξαν. Οι νέοι σήμερα διασκεδάζουν διαφορετικά και δεν θα γνωρίσουν τίποτα από τα προηγούμενα. Γιατί, γιατί, γιατί, πολλά γιατί. Γιατί σήμερα δεν αναγνωρίζεσαι συλλογικά, αλλά ατομικά, χρησιμοποιώντας απλώς τα social media. Γιατί γνωρίζεις πιθανούς γκόμενους/ες στο Tinder. Γιατί μπορείς να μάθεις ιστορία από το YouΤube, που, ναι, είναι πιο εύκολο. Ακόμα και όσοι τα έζησαν, σήμερα ζητούν το εύκολο. Το clubbing έχει φυσικά και τη δυσκολία του. Τα έχει γράψει ο Morrissey... Υπερπροσφορά μουσικής από όλα τα digital μέσα. Να σου προσφέρει επομένως τι το club; Την κοινότητα. Αυτό χάθηκε. Αυτό είναι το ζητούμενο ακόμα.
Υπάρχουν βέβαια και σήμερα clubs (λιγοστά και χωρίς ταυτότητα), αλλά δεν υπάρχει η club συνείδηση. Δεν υπάρχει η κοινότητα και η διάθεση συμμετοχής σε αυτή. Οι μόδες τώρα είναι πιο γρήγορες από ποτέ. Τα genres γίνονται υβρίδια, νοσταλγία και homage στην νοσταλγία, μέσα σε έναν χρόνο. Ξεπερνιούνται όλα. Κάποτε πίστευες πως δεν θα ξεπεράσεις έναν έρωτα. Τώρα σκρολάρεις παρακάτω. Αλλά ας μη γελιόμαστε. Το clubbing ήταν δυνατό, γιατί ήταν το νέο. Και σταμάτησε να είναι αυτό. Το νέο θα συνεχίσει να ορίζει. Και οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να ερωτεύονται και να δημιουργούν. Ναι, δεν είναι όλα μαύρα. Και κοινότητες θα υπάρξουν. Όσοι έζησαν τις ένδοξες μέρες του clubbing, αν διδάχθηκαν κάτι από αυτό, θα συνεχίσουν να κοιτάζουν λαίμαργα το καινούργιο. Να είναι ανοιχτοί σε ό,τι έρθει, από όπου έρθει. Κριτικά, ναι αλλά και με μια ανοιχτότητα.
Και μπορούμε, σαν τον Jarmusch –χωρίς διάθεση νοσταλγίας και χωρίς εκμετάλλευση αυτής– να διατηρούμε κάτοπτρα για τα φαντάσματά μας. Και γιατί μπορεί να βοηθήσουν το νέο και γιατί δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε κανέναν και τίποτα. Μπορούμε να είμαστε ακόμα ρομαντικοί και να επισκεπτόμαστε τα ερείπιά μας. Να νιώθουμε κάπως γλυκά γι' αυτά. Να συγκινούμαστε.
Ξεπερνιούνται όλα. Κάποτε πίστευες πως δεν θα ξεπεράσεις έναν έρωτα. Τώρα σκρολάρεις παρακάτω. Αλλά ας μη γελιόμαστε. Το clubbing ήταν δυνατό, γιατί ήταν το νέο. Και σταμάτησε να είναι αυτό. Το νέο θα συνεχίσει να oρίζει.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ειδική έκδοση του περιοδικού Sonik, Ελληνική Ηλεκτρονική Μουσική, που κυκλοφόρησε το 2016.
