Καθώς μετράμε πια αντίστροφα για το φετινό Φεστιβαλάκι, το κρητικό δηλαδή φεστιβάλ που θα λάβει χώρα στην Τεχνόπολη (Παρασκευή 12 Σεπτέμβρη), ρίχνουμε μια ακρόαση στους καλύτερους καρπούς της μουσικής του νησιού μεταξύ 1999 και 2014...
Η λέξη μπάντα στην κρητική διάλεκτο έχει την έννοια της πλευράς, της όχθης. Η μουσική εν γένει, λοιπόν, έχει δύο μπάντες. Στη μία στριμώχνονται όλες οι απόπειρες για δημιουργία στις οποίες είναι φανερή η ανειλικρίνεια του δημιουργού προς τον εαυτό του και κατά συνέπεια προς το κοινό. Στην άλλη μπάντα –που μας ενδιαφέρει– βρίσκουμε το μεράκι, τον καημό και τη χαρά του καθενός που, μην αντέχοντας να βαστά αυτό το βάρος για τον εαυτό του, το κάνει μουσική και το μοιράζεται. Η παραδοσιακή μουσική όλων των τόπων εντάσσεται χωρίς πολύ συζήτηση στη δεύτερη κατηγορία. Το συλλογικό κριτήριο που λειτουργεί ταυτόχρονα ως πομπός και δέκτης δεν αφήνει περιθώρια για εκφυλισμούς, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό.
Στην Ελλάδα έχουμε στ’ αλήθεια πολύ όμορφη παραδοσιακή μουσική. Και αντικειμενικά να το πάρεις, δύσκολα βρίσκεις σε πολλές χώρες τέτοια ποικιλομορφία σκοπών και τρόπων, σε τόσο περιορισμένο γεωγραφικό εύρος. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για τη ντόπια μουσική μειώθηκε αισθητά –για διάφορους λόγους– και κυριάρχησαν οι κακώς εννοούμενοι νεωτερισμοί. Σε τέτοιον μάλιστα βαθμό, ώστε εκφράσεις της παράδοσης να νοούνται καλδαροειδή τσιφτετέλια που παίζονται με κλαρίνο έτσι για την ιδέα, σε πανηγύρια τα οποία επιβεβαιώνουν την αρνητική έννοια του όρου.
Υπάρχει όμως ένα μέρος που αντιστέκεται, σαν μουσικό γαλατικό χωριό. Στην Κρήτη, η ντόπια μουσική παραμένει η κυρίαρχη μορφή έκφρασης των ανθρώπων και ύστερα ακολουθούν τα υπόλοιπα. Ο καλός μουσικός, ο καλός χορευτής, ο καλός μαντιναδολόγος και ο καλός γλεντζές χαίρουν τεράστιου σεβασμού και εκτίμησης από τον περίγυρο και αυτό έχει δημιουργήσει μια αλυσίδα παράδοσης που, όσο και να ψάξεις, δεν θα της λείπει κρίκος μέχρι και τις μέρες μας.
Γι’ αυτό λοιπόν εφοδιαστείτε με ρακί παγωμένη και γροικήσετε παέ τα καλύτερα 10+1 κρητικά τραγούδια της τελευταίας 15ετίας (η σειρά είναι τυχαία και η επιλογή υποκειμενική):
{youtube}4Yf-j-TwWaU{/youtube}
1. Χαρά Μου (Συρτός)
Μουσική: Νεκτάριος Κλωστράκης
Στίχοι: Κατερίνα Αεράκη & Κωστής Κοντογιάννης
Ερμηνεία: Γιώργης Ξυλούρης (Ψαρογιώργης)
Το συγκεκριμένο κομμάτι βρίσκεται στον δίσκο του Νεκτάριου Κλωστράκη Προσευχές, που κυκλοφόρησε τον Γενάρη του 2008. Γεννημένος το 1970 και με καταγωγή από τον Κάμπο Κισσάμου, ο Χανιώτης λυράρης υπήρξε μαθητής του τεράστιου Κώστα Μουντάκη, ο οποίος τον είχε ξεχωρίσει για τη δεξιοτεχνία του από πολύ μικρή ηλικία. Συνεπής στους τρόπους της παράδοσης, αλλά και με βαθειά μουσική παιδεία –όντας καθηγητής μουσικής και ο ίδιος στο μουσικό γυμνάσιο Ηρακλείου– ο Κλωστράκης αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα σύγχρονης κρητικής μελοποιίας. Δεν θα ήμασταν υπερβολικοί αν λέγαμε πως το "Χαρά Μου" είναι ένα από τα μεγαλύτερα σύγχρονα «hits» των κρητικών γλέντιών. Αποκλείεται δηλαδή να βρεθείς σε γλέντι, από την Κίσσαμο έως τη Σητεία, και να μην το ακούσεις, όποιος και να παίζει εκείνη τη βραδιά. Οι μαντινάδες της Κατερίνας Αεράκη και του Κωστή Κοντογιάννη καθώς και η μοναδική ερμηνεία του Ψαρογιώργη μάλλον έχουν παίξει τον ρόλο τους.
«Ήθελα να 'χα μια αγκαλιά σα θάλασσα μεγάλη
Να χάνεσαι μα όπου κι αν πας κοντά μου να 'σαι πάλι
Ήθελα να 'σουν ποταμός και 'γω στημ κάτω μπάντα
Η θάλασσα που σε ποθεί και σ' αγκαλιάζει πάντα»
{youtube}O5eqXqZ0Gzg{/youtube}
2. Ο Καύκος (Ριζίτικο)
Μουσική: παραδοσιακό
Στίχοι: παραδοσιακοί
Ερμηνεία: Γιώργης Μανωλάκης
Τα ριζίτικα είναι τραγούδια με ορεινή καταγωγή, γεγονός που προδίδεται απ’το όνομά τους –σημαίνει τα τραγούδια που τραγουδιούνται στις ρίζες των βουνών. Στιχουργικά καλύπτουν μεγάλο φάσμα θεματολογίας: τη βουκολική ζωή, τον πόλεμο, τον έρωτα και τον θάνατο. Ο "Καύκος" όμως αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση, διότι περιγράφει την τραγικότητα της γυναικείας φύσης που ασφυκτιά στα στενά κοινωνικά πλαίσια τα οποία την περιβάλουν. Η γυναίκα ονειρεύεται πως ο Καύκος (αυτός για τον οποίον καυχιέται, ο εραστής) μεταμορφώνεται σε κυνηγό που σκοτώνει τ’αγρίμι (τον σύζυγο) και παρακαλεί ώστε το όνειρο «να ξεδιλιάνει», να πραγματοποιηθεί. Ο Μανωλάκης ερμηνεύει για πρώτη φορά αυτήν την ίσως μελωδικότερη παραλλαγή του τραγουδιού στον δίσκο του Διττό/Ο Καύκος Και Η Μέδουσα (2013). Γεννημένος το 1980 στο Ηράκλειο, ο Μανωλάκης είναι ένας από τους αξιότερους εκπροσώπους της νέας γενιάς Κρητικών μουσικών. Τρομερός δεξιοτέχνης στο λαούτο και με πολύ αξιόλογες ερμηνευτικές δυνατότητες, έχει συνεργαστεί με όλους τους κορυφαίους μουσικούς του νησιού. Ξεχωριστή θέση στη διαδρομή του έχει και η συνεργασία του με τον Σωκράτη Μάλαμα. Έχει κυκλοφορήσει δύο προσωπικές δισκογραφικές δουλειές και η εργατικότητα που τον διακρίνει μουσικά σίγουρα μας επιφυλάσσει ευχάριστα αποτελέσματα στο μέλλον.
{youtube}oC4bxcqn-48{/youtube}
3. Πνοή (Συρτός)
Μουσική: Αλέξανδρος Παπαδάκης
Στίχοι: Θοδωρής Ρηγινιώτης
Ερμηνεία: Αλέξανδρος Παπαδάκης
Στις στράτες του Άη Βασίλη στη νοτιοανατολική επαρχία του Ρεθύμνου, και συγκεκριμένα στο χωριό Άρδακτος, συναντάμε τον Αλέξανδρο Παπαδάκη. Γεννημένος το 1979, μπορεί να υπερηφανεύεται πως είναι ο αξιότερος απόγονος της αηβασιλιώτικης παράδοσης, που περιλαμβάνει κορυφαίους μουσικούς όπως ο Θανάσης Σκορδαλός και ο Αλέκος Καραβίτης. Με το σεμνό ύφος που τον διακρίνει, ο Παπαδάκης έχει καταφέρει στις δύο δισκογραφικές δουλειές του να αποδώσει το χαρακτηριστικό ηχόχρωμα της περιοχής του χρησιμοποιώντας τα πλέον παραδοσιακά όργανα (λύρα, ασκομαντούρα, χαμπιόλι)· και όχι μόνο, αφού έχει διασκευάσει υπέροχα σκοπούς όλης της Κρήτης. Το συγκεκριμένο κομμάτι περιλαμβάνεται στο ντεμπούτο του Κανάρι Μου (2007) και από τις πρώτες νότες αντιλαμβάνεται κανείς το «σκορδαλικό» μοτίβο της υπόθεσης. Οι στίχοι ανήκουν στον γνωστό Ρεθεμνιώτη μαντιναδολόγο Θοδωρή Ρηγινιώτη. Προσωπικός αγαπημένος του συντάκτη, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες οργώνει το νησί παίζοντας. Αν κάποιος θέλει να καταλάβει τι σημαίνει κρητικό γλέντι, πρέπει να δει τον Παπαδάκη ζωντανά.
«Πνοή δεν είχα πριν να 'ρθεις εις τη δική μου στράτα
κι εδά περβόλια πορπατώ πορτακαλές γεμάτα.
Σαΐτα κάνει ο έρωντας κι η γι-άκρα τζη σουβλίζει
και φαρμακώνει τσι καρδιές όντε των ακραγγίζει».
{youtube}LAmnNWRsh_A{/youtube}
4. Πάρε Με Νύχτα (Συρτός)
Μουσική: Στέλιος Πετράκης
Στίχοι: Μήτσος Σταυρακάκης
Ερμηνεία: Βασίλης Σταυρακάκης
Εδώ έχουμε να κάνουμε με χαρακτηριστική περίπτωση dream team! Ο Πετράκης είναι μάλλον ο πιο πολυπράγμων της λίστας καθώς, εκτός από λυράρης και συνθέτης, είναι και δεινός οργανοποιός. Γεννημένος το 1975, υπήρξε μαθητής του Ross Daly με τον οποίο νκαι συνεργάζεται στενά μέχρι και σήμερα. Τη μαντινάδα στο τραγούδι την έχει γράψει ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους μαντιναδολόγους της Κρήτης, ο Μήτσος Σταυρακάκης, του οποίου στίχοι έχουν τραγουδηθεί από το σύνολο σχεδόν των μουσικών του νησιού. Τη δε ερμηνεία έχει αναλάβει ένας άλλος Σταυρακάκης, ο Βασίλης, ο οποίος θεωρείται αυτή τη στιγμή ίσως ο καλύτερος τραγουδιστής στην Κρήτη. Γεννημένος στα Αρμανώγεια Μονοφατσίου, είναι μέλος της ομώνυμης μεγάλης μουσικής οικογένειας. Πρωτοεμφανίζεται στη δισκογραφία στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ως κύριος τραγουδιστής σε δύο δίσκους του Ross Daly (Ονείρου Τόποι, Λαβύρινθος), σταθμούς στην πορεία ανανέωσης της κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Είναι ιδιαίτερα αγαπητός σε όλη την Κρήτη κι αυτό αποδεικνύεται από τον αριθμό των ζωντανών του εμφανίσεων κάθε χρόνο. Το συγκεκριμένο κομμάτι βρίσκεται στον δίσκο του Στέλιου Πετράκη Ωρίων, ο οποίος κυκλοφόρησε το 2007 και βραβεύτηκε με το βραβείο world music του αμερικανικού οργανισμού Just Plain Folks. Επίσης περίπτωση τραγουδιού που αποκλείεται να μην ακούσει κάποιος σε οποιοδήποτε κρητικό γλέντι.
«Πάρε με νύχτα, πάρε με στη σκοτεινή σου αγκάλη
μήπως ξεφύγω του σεβντά που μ’ έχει πιάσει πάλι».
{youtube}9_hT3bkwdHE{/youtube}
5. Δάφνη (Συρτός)
Μουσική: Γιώργης Ξυλούρης (Ψαρογιώργης)
Στίχοι: Μήτσος Σταυρακάκης
Ερμηνεία: Γιώργης Ξυλούρης (Ψαρογιώργης)
Γέννημα-θρέμμα της μεγάλης μουσικής οικογένειας των Ανωγείων, με πατέρα τον Ψαραντώνη και θείο τον Νίκο Ξυλούρη, ο Ψαρογιώργης είναι αυτή τη στιγμή ο κορυφαίος ίσως Κρητικός μουσικός της γενιάς του. Παίρνοντας υπόψιν τις συνεργασίες του –από τον Nick Cave και τον Γιάννη Αγγελάκα έως τον Jim White πρόσφατα– αντιλαμβάνεται κανείς πως πρόκειται για ξεχωριστή περίπτωση μουσικού. Κορυφαίος γνώστης της μουσικής παράδοσης του νησιού, έχει καταφέρει να την αποδώσει με τρόπο τέτοιον ώστε να την κάνει προσιτή σε ακροατήρια τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Στα 48 του μετρά ήδη 6 προσωπικά άλμπουμ και πραγματικά αμέτρητες συμμετοχές σε δισκογραφικές δουλειές άλλων μουσικών. Έχει παίξει κεντρικό ρόλο στη διάδοση και εξέλιξη του κρητικού λαούτου, αφού ήταν από τους πρώτους που το χρησιμοποίησε όχι σαν συνοδευτικό όργανο, αλλά σαν κεντρικό όργανο της μελωδικής γραμμής. Το συγκεκριμένο τραγούδι προέρχεται από τον δίσκο του Αντίποδες, ο οποίος κυκλοφόρησε το 2002 και ηχογραφήθηκε στην Αυστραλία μαζί με τους Xylouris Enseble, σχήμα από Αυστραλούς μουσικούς, οι οποίοι. με την καθοδήγηση του Ψαρογιώργη, έμαθαν την κρητική μουσική παράδοση και ασχολήθηκαν μαζί της. Τις μαντινάδες έχει γράψει και πάλι ο Μήτσος Σταυρακάκης.
«Μες τη καρδιά ειν’ οι ρίζες σου και στο μυαλό μου ανθίζεις
και κολυμπώ στσι μυρωγδιές γιατί μοσχομυρίζεις
Δεν είδα σα τη σκέψη σου πιο πεισματάρα σκέψη
μαλώνω και ποβγάνω ντη, μα αυτή που να μισέψει;».
{youtube}Ja2akjKkW-s{/youtube}
6. Οι Άντρες Οι Φανήσιμοι (Κοντυλιές/Πεντοζάλης)
Μουσική: παραδοσιακό (καταγραφή Παύλου Βλαστού)
Στίχοι: παραδοσιακοί (καταγραφή Παύλου Βλαστού)
Ερμηνεία: Δημήτρης Σγουρός
Μεταφερόμαστε στην ανατολική πλευρά του νησιού, στην Κριτσά Λασηθίου. Εκεί θα βρούμε τον Δημήτρη Σγουρό, έναν αληθινά ακούραστο εργάτη της κρητικής παράδοσης. Εκτός από δάσκαλος και δεξιοτέχνης λυράρης, ο Σγουρός έχει να επιδείξει και σπουδαίο ερευνητικό λαογραφικό έργο. Κορυφαία στιγμή αυτής του της προσπάθειας, η απόδοση και ηχογράφηση του αρχείου του Παύλου Βλαστού. Ο Βλαστός γεννήθηκε το 1832 και θεωρείται πατέρας της κρητικής λαογραφίας. Ο Σγουρός μελέτησε λοιπόν το αρχείο στο οποίο ο Βλαστός συγκέντρωσε, από το 1860 έως το 1910, σκοπούς και τραγούδια της Κρήτης σε βυζαντινή σημειογραφία· και στηριζόμενος εκεί κατάφερε να διασκευάσει και να ηχογραφήσει 51 τραγούδια τα οποία δεν είχαν ηχογραφηθεί ποτέ μέχρι εκείνη τη στιγμή. Πολλά μάλιστα παρέμεναν άγνωστα στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του νησιού. Το έργο κυκλοφόρησε σε μορφή κασετίνας με τίτλο Σκοποί Και Τραγούδια Της Κρήτης/Αρχείο Παύλου Βλαστού το 2011 και περιέχει 3 CDs κι ένα DVD. Από αυτήν την τόσο αξιέπαινη προσπάθεια ξεχωρίζουμε το "Οι Άντρες Οι Φανήσιμοι", ένα πολεμικό τραγούδι με ρίζες στις αλλεπάλληλες κρητικές επαναστάσεις του 18ου και του 19ου αιώνα. Το κομμάτι ξεκινάει με σιγανό πεντοζάλη (κοντυλιές) και στη συνέχεια καταλήγει σε κανονικό πεντζοζάλη.
«Οι άντρες οι φανήσιμοι κι οι καστροπολεμάρχοι
Πως είν' οι μπάλες δανεικές κατέχουν το στη μάχη».
{youtube}XMfIUew4by0{/youtube}
7. Αφού Περνάς (Συρτός - δεν χορεύεται)
Μουσική: Γιώργης Φασουλάς (Χουμάς) & Κωστής Καλλέργης (Κουρούπης)
Στίχοι: Μανώλης Καλομοίρης
Ερμηνεία: Γιώργης Φασουλάς (Χουμάς) & Κωστής Καλλέργης (Κουρούπης)
Επιστρέφουμε στα Ανώγεια, το χωριό που μπορεί να υπερηφανεύεται πως πρωτοστατεί στην καλλιτεχνική παράδοση του νησιού. Από εκεί προέρχεται το δίδυμο των Φασουλά & Καλλέργη, οι οποίοι, γαλουχημένοι στον χαρακτηριστικό Ανωγειανό τρόπο, έχουν συνεχή παρουσία τα τελευταία χρόνια στα μουσικά πράγματα της Κρήτης –τόσο δισκογραφικά, όσο και σε αριθμό εμφανίσεων. Σε κάθε δίσκο τους βρίσκονται τραγούδια που γίνονται αμέσως αγαπητά και τραγουδιούνται στα γλέντια ολόκληρης της Κρήτης. Το συγκεκριμένο βρίσκεται στον δίσκο Τα Χρώματα Τσ’ Ανατολής (2013) και ανήκει μεν στην κατηγορία των κομματιών με τεχνοτροπία συρτού (δύο ξεχωριστά μελωδικά μέρη στα οποία τραγουδιέται αντίστοιχα το κάθε μισό της μαντινάδας), αλλά διαφέρει στο ρυθμικό μέρος κι έτσι δεν χορεύεται. Τη μαντινάδα υπογράφει ο επίσης Ανωγειανός Μανώλης Καλομοίρης (Λιόντας).
«Αφού περνάς απού περνάς γιάηντα περνάς με φόρα
και δε περνάς σιγά σιγά να σε θωρώ πολύ ώρα».
{youtube}Hk3Pep2RqGc{/youtube}
8. Εποστειρώξαν Τα Νερά (Συρτός)
Μουσική: Ζαχαρίας Σπυριδάκης
Στίχοι: Θοδωρής Ρηγινιώτης
Ερμηνεία: Ειρήνη Δερέμπεη (Παλαιινά Σεφέρια)
Τα Παλαιινά Σεφέρια ήταν ένα σχήμα το οποίο αποτελούσαν οι Ζαχαρίας Σπυριδάκης (λύρα, τραγούδι), Ειρήνη Δερέμπεη (μπουλγαρί, πολίτικο λαούτο, καβάλι, σφυροχάμπιολο, τραγούδι), Κάρολος Κουκλάκης (κρητικό & πολίτικο λαούτο, τζουράς, μπουλγαρί, ούτι, τραγούδι) και η Αγγελική Ξεκαλάκη (νταϊρέδες, τραμπούκα). Όλα τα μέλη, αν και πια έχουν πάρει ξεχωριστούς δρόμους, συνεχίζουν να είναι ιδιαιτέρως ενεργά δημιουργικά και σε κάποιες περιπτώσεις δισκογραφικά. Ιδιαίτερα ο Σπυριδάκης, που θεωρείται ως ο καλύτερος ίσως λυράρης της Κρήτης αυτή τη στιγμή, οπότε επιλέγεται συχνά για να συμμετάσχει σε ηχογραφήσεις κορυφαίων καλλιτεχνών του νησιού. Το συγκρότημα κυκλοφόρησε δύο δίσκους, τα Παλαιινά Σεφέρια (1999) και το Ως Ειν' Αέρας (2002). Τον ήχο τους χαρακτηρίζει ο σεβασμός στην παραδοσιακή τεχνοτροπία, ο οποίος συνδυάζεται με καλαίσθητους νεωτερισμούς και με πρωτότυπες συνθέσεις. Το "Εποστειρώξαν Τα Νερά" βρίσκεται στον πρώτο δίσκο, με τις δύο καταπληκτικές μαντινάδες ν' ανήκουν στον Θοδωρή Ρηγηνιώτη. Προσέξτε το σημείο προς το τέλος του κομματιού, στο οποίο ο Σπυριδάκης παίζει ένα απίστευτο ορχηστρικό μέρος στον ρυθμό του χανιώτικου συρτού.
«Εποστειρώξαν τα νερά στα' αγάπης σου τη βρύση
κι ειν' η καρδιά μου φρύγανο ξερό και θα θρουλήσει
Χρυσοσπαρμένο αθέριστο και ποιος θα σε θερίσει
πριν σηκωθεί κιανείς βορρές κι αστάχυ δε σ' αφήσει»
{youtube}UQEVWqlj6dU{/youtube}
9. Στου Πυρομάχου Τη Φωτιά (Συρτός - δεν χορεύεται)
Μουσική: Μιχάλης & Αντώνης Φραγκιαδάκης
Στίχοι: Μιχάλης & Αντώνης Φραγκιαδάκης
Ερμηνεία: Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης)
Οι αδελφοί Φραγκιαδάκη από τους Κάτω Ασίτες Ηρακλείου αποτελούν μεγάλο κεφάλαιο της σύγχρονης κρητικής μουσικής. Έχοντας συνεργαστεί ως λαουτιέρηδες με τον θρυλικό λυράρη Θανάση Σκορδαλό, ηχογραφούν το 1985 τον πρώτο τους δίσκο Μεγάλη Συνάντηση, όπου περιέχεται η μεγάλη τους επιτυχία "Πάντα Θλιμμένη Χαραυγή". Από τότε μέχρι σήμερα έχει μπει πολύ νερό στο αυλάκι με δίσκους, συνεργασίες και μουσικά σχήματα. Σήμερα ο Μιχάλης έχει το δικό του συγκρότημα –την Πύλη Του Ήχου– ενώ ο Αντώνης τους Δραβίδες, δεν είναι όμως λίγες οι φορές που εμφανίζονται και μαζί. Για τη λίστα μας επιλέξαμε ένα τραγούδι από τον δίσκο Δεν Έχει Η Αγάπη Σύνορα του 2005, ο οποίος περιλαμβάνει συνεργασίες με όλα τα βαριά ονόματα της σύγχρονης κρητικής μουσικής. Πρόκειται για ένα συρτό στην τεχνοτροπία, μα μη χορευτικό τραγούδι, το οποίο ερμηνεύει μοναδικά ο Ψαραντώνης.
«Στου πυρομάχου τη φωτιά θα πέσω να κεντήξω
δε την εθέλω τη ζωή, χώρια σου πώς να ζήσω
Λιβάνι μερτζουβί θα βρω και το καψί θ’ανάψω
να λιβανίζω του Θεού μπελί και σου ξεχάσω»
{youtube}1arC1HLh0TY{/youtube}
10. Σταγόνες Απ’ Τη Θάλασσα (Συρτός - δεν χορεύεται)
Μουσική: Αντώνης Μαρτσάκης
Στίχοι: Ζαχαρίας Παπαδάκης
Ερμηνεία: Αντώνης Μαρτσάκης
Από το δυτικότερο άκρο της Κρήτης, την Κίσσαμο, μας έρχεται ο Αντώνης Μαρτσάκης. Η Κίσσαμος είναι από τα μέρη στα οποία η ντόπια μουσική άνθισε από πολύ παλιά. Θεωρείται μάλιστα πατρίδα του συρτού και οι περισσότεροι σκοποί που ακούγονται σε όλο το νησί προέρχονται από εκεί. Χαρακτηριστικό του κισσαμίτικου τρόπου, η χρήση βιολιού αντί της λύρας. Βιολάτορας και μάλιστα δεινός ο Μαρτσάκης, έχει καταφέρει μεθοδικά να αναδείξει την Κισσαμίτικη παράδοση διασκευάζοντας επιτυχημένα τους παμπάλαιους σκοπούς της περιοχής του. Αν και νεαρός στην ηλικία (γεν. 1979) έχει εδραιωθεί στη συνείδηση των μερακλήδων σε όλη την Κρήτη σαν ένας από τους καλύτερους γλεντιστές του νησιού. Το συγκεκριμένο κομμάτι –στο οποίο μουσική έχει γράψει ο ίδιος και στίχους ο Ζαχαρίας Παπαδάκης– εμπεριέχεται στον δίσκο του Τση Χώρας Και Τση Ρίζας, που κυκλοφόρησε τον Γενάρη του 2014. Δεν ανήκει στην κατηγορία των γρήγορων κισσαμίτικων συρτών, τα οποία τον έκαναν ευρύτερα γνωστό, αλλά κατά πάσα πιθανότητα είναι συνθετικά η αρτιότερη δημιουργική του απόπειρα.
«Σταγόνες απ' τη θάλασσα λίγο ουρανό όντε βρέχει
κι από τα δάση χρώματα το κοίταγμα σου έχει
Επήρασι με οι θάλασσες των αμαθιών σου φως μου
κι έκανα μιαν αργαδινή την βόλιτα του κόσμου».
{youtube}bmnOkaMM8hw{/youtube}
10+1. Εγώ Δεν Είμαι Κιανενούς
Μουσική: Βασίλης Ξυλούρης
Στίχοι: Αριστείδης Χαιρέτης (Γιαλάφτης) & Γιάννης Αεράκης (Πολογιάννης)
Ερμηνεία: Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης)
Ο Βασίλης Ξυλούρης ανήκει κι αυτός στη μεγάλη των Ανωγείων σχολή. Πατώντας γερά στις στράτες της παράδοσης του χωριού του, αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση συνθέτη. Στους τρεις προσωπικούς του δίσκους έχει συνεργαστεί με κορυφαίους ερμηνευτές όπως ο Ψαραντώνης και ο Βασίλης Σταυρακάκης, καθώς και κορυφαίους μαντιναδολόγους του νησιού, ενώ έχει καταφέρει να δημιουργήσει προσωπικό ύφος, το οποίο τον ξεχωρίζει στη σύγχρονη κρητική μελοποιία. Στο συγκεκριμένο τραγούδι τiς μαντινάδες έχουν γράψει δύο ιερά τέρατα της ανωγειανής σχολής, ο Αριστείδης Χαιρέτης και ο Γιάννης Αεράκης. Ειδικά ο πρώτος θεωρείται μακράν ο καλύτερος εν ζωή μαντιναδολόγος της Κρήτης. Το κομμάτι βρίσκεται στον φετινό δίσκο Κορφές Tου Νου (κυκλοφόρησε τον Φλεβάρη που μας πέρασε) και το ερμηνεύει μοναδικά ο Ψαραντώνης.
«'Εγώ δεν είμαι κιανενούς, μονό 'μαι τ' απατού μου,
ελεύθερος και μοναχός εις τσι κορφές του νου μου.
Εγώ 'μαι που γεννήθηκα σε δέτες και φαράγγια
κι είχα τσ' αητούς για συγγενείς και φίλους τα γεράκια».
